I wojna światowa - daty

1815 – KONGRES WIEDEŃSKI, klęska Napoleona pod Waterloo, Pl podzielona pomiędzy Prusy, Austrię i Rosję
- przywrócono legitymizm (prawa hist. Dynastii są nienaruszalne)
- utworzono Królestwo Polskie (Rosja)
- restauracja ustroju i dynastii
- Święte Przymierze
1830 – POWSTANIE LISTOPADOWE
- ruch Młode Włochy
- bunt rosyjskich dekabrystów
- rewolucja lipcowa we Francji, zmiana króla
- wyzwolenie się Belgii od Holandii, koniec Królestwa Niderlandów
1831 – WIELKA IMIGRACJA po klęsce powstania listopadowego jego inicjatorzy musieli uciekać z kraju
1846 – REWOLUCJA KRAKOWSKA (Rzeczpospolita Krakowska został utworzona w zaborze austriackim) miała miejsce niezgodnie z planem, ponieważ tylko w zaborze austriackim, w pruskim i rosyjskim do niego nie doszło, ale nie powiodło się, przez nie doszł do likwidacji RP Krakowskiej
1848 - WIOSNA LUDÓW
- Niemcy chcą się zjednoczyć (nic z tego)
- Włochy chcą się zjednoczyć (nic z tego)
- Francja chce republiki (nic z tego, jest cesarstwo)
- Austria
- Polska ogólnie chce wolności
1853-856 – WOJNA KRYMSKA – konflikt Rosyjsko Turecki, Rosja traci mocną pozycję na Bałkanach, Polska stara się wykorzystać osłabioną pozycję Rosji i tworzą się tajne ugrupownia polit.
1860-1861 – ZJEDNOCZENIE WŁOCH
1859 – Wiktor Emmanuel II wojna z Austrią
1860 – zajmują Sycylię
1861- W.E. koronuje się
1866 – odzyskują Wenecję od Austrii
1870 – konuiec księstwa kościelnego, Rzym staje się stolicą
1861-1865 – WOJNA SECESYJNA wojna północ-południe w USA o zniesienie niewolnictwa (płn kontra kofedereracja) konfederacja - rolnictwo wykorzystujące niewolników na plantacjach, północ – przemysł – za zniesieniem niewolnictwa (wygrali)
1863-1864 – POWSTANIE STYCZNIOWE – przeciwko Rosji jej części zaboru, nie udane, po jego upadku nasiliła się rusyfikacja i germanizacja
1871 – ZJEDNOCZENIE NIEMIEC odzyskali Alzację i Lotaryngię od Francji, Wilhelm I cesarzem, Otto Von Birkmark – kanclerz Pruski
EKSPANSJA KOLONIALNA NAŚWIECIE potęgi kolonialne:
- Wielka Brytania
- Francja
- Niemcy
- USA
- Japonia
- Rosja
- Hiszpania
- Portugalia
Doktryna Monroego – USA nie mogą interweniować w sprawy Euro i odwrotnie
USA rywalizowały z Japonią o władzę nad koloniami na innych kontynentach, chciały resztę kolonii FR i WB kupiły: Alaskę, Luisianę. Opanowały Kubę, Puerto Rico i Filipiny, w 1959 – dochodzą Hawaje- ostatni stan
AMARYKA ŁACIŃSKA w skutek walki Hiszp i Portugalii (osłabienie władzy kolonizatora) rewolucja, wyzwoliły się państwa, Szymon Boliwar – spowodował wyzwolenie Chile, Wenezueli, Kolumbii i Ekwadoru
KOLNIE:
• W.B.: Egipt, Sudan, Nigeria, Af. Pd., Australia, Nowa Zelandia, Kanada, India
• Fr.: Algieria, Fr. Af. Zach., Fr. Af. Równikowa, Madagaskar, Indochiny, Gujana Fr., Somali, Fr., Mauretania
• Niem.: Niem. Af. Wsch., Niem. Af. Pd-wsch., Kamerun
KANAŁY:
• Sueski: łączy M. Śródziemne z M. Czerwonym, pod władzą W.B.
• Panamski: łączy Atlantyk z Oc. Spokojnym, pod władzą USA
• Kiloński: łączy M. Bałtyckie z M. Północnym
PRZYCZYNY WYBUCHU I WOJNY ŚWIATOWEJ
DĄŻENIE NIEMIEC DO UZYSKANIE POTĘGI MOCARSTWOEJ w Europie na świecie.
• Konkurencja wyrobów niem – niemcy zalewają rynek swoimi produktami (made in Germany) władcy innych państw nie chcą aby ludzie kupowali
• Wpływy na bliskim wschodzie – ingerowały na Bałkanach i w Turcji, finansowali przedsięwzięcia kupując sobie sprzymierzeńców (kolej w Turcji)
• Zbrojenia morskie- znaczne zagrożenie dla Wielkiej Brytanii która była dotychczas największą potęgą morską Europy
SPÓR FR-NIEM o Alzację i Lotaryngię, które zostały odebrane Francji w 1871 roku, spór tych dwóch państw o Maroko, które dostało się Fr, a niem dostali na otarcie łez Kongo (kawałek)
KOCIOŁ BAŁKAŃSKI Austro-węgry wzięły se w 1908 Bośnie i Harcegowinę, 1912 Bułgaria, Serbia, Czarnogóra i Grecja walczą z Turcją która przegrywa (pierwsza wojna bałkańska), 1913 państwa, które wygrały gryzą się o łupy- Bułgaria przegrywa- dołącza do państw centralnych.
POWSTANIE DWÓCH RYWALIZUJĄCYCH ZE SOBĄ BLOKÓW POLIT. Trójprzymierza (Austro-Węgry, Niemcy i przez jakiś czas Włochy) – Państwa centralne i Trójporozumeinia (Wielka Brytania, Francja, Rosja i od 1915r. Włochy) – Entente Cordial.
BEZPOŚREDNIĄ PRZYCZNĄ był zamach na nastepcę tronyu Austro-węgier 28.06.1914, Franciszka Ferdynanda dokonany przez konspiracyjną org Serbów Bośniackich „Czarną Rękę”


I WOJNA ŚWIATOWA
STRONY KONFLIKTU Serbia i sojusznicy kontra Austro-Węgry i sojusznicy razem 34 państwa świata,
WAŻNIEJSZE BITWY
bitwa data front strony zwycięzcy
Pod Tannenbergiem Sierpień 1914 Wsch. Rosja Niemcy Niemcy
Nad Marną Wrzesień. 1914 Zach. Francja Niemcy Francja
Pod Gorlicami Maj 1915 Wsch. Rosja Niemcy Niemcy
Verdun Luty1916 Zach Francja Niemcy Francja
Nad Sommą Wrzesień 1916 Zach. W.B. Niemcy Niemcy
Jutlandzka Maj 1916 zach W.B. Niemcy Remis
Nad Sommą Sierpień 1918 Niemcy Fr+WB+USA Etenta
NOWE BRONIE gazy trujce (chlor, imperyt), czołgi łodzie podwodne, lotnictwo
WOJNA POZYCYJNA wojna w okopach
PLAN SHIFFENA wysłać większość wojsko do belgii a z Belgii do Fr, trochę do Rosja, a jak się ruski skapną to przeżycić resztę do Rosji, a tak ogólnie to walka na dwa fronty
ROZEJM Niem chcieli bitwy morskiej z W.B., maszyniści się buntują, bo wiedzą że będzie masakra, Wilhelm II abdykuje, powstaje republika, nowa władza przyznaje, że wojna była błędem, Państwa Centralne kapitulują 11.10.1918r w Compeigne
BROŃ
- chlor
- imperyt
- armaty (moździeże, gruba berta)
- sterowce
- samoloty
- bombowce (bomba w ziemie)
- myśliwce (rakiety powietrze/powietrze)
- maskowanie
- karabiny maszynowe

SKUTKI WOJNY
PAŃSTWA KTÓRE POWSTAŁY PO IWŚ:
• Po rozpadzie Austro-Węgier: Austria, Węgry, Czechosłowacje i Królestwo Serbów Horwatów i Słoweńców
• Po upadku monarchii Rosyjskiej: Łotwa, Litwa, Estonia, Finlandia, Polska
• Po abdykacji cesarza Wilhelma II- rep. Wejmarska (w wejmarze ogłoszono rep. I konstytucje)
ŚMIERĆ I OKLALECZENIE WLACZĄCYCH
STRATY MATERIALNE
- onbiżenie poziomu życia
- brak dostępu do wiedzy dla żołnierzy po wojnie
- bezrobocie
POLSKA W I W. Ś.
SYTUACJA POLSKI
1. W zaborze Niem: wysoki standard życia, dyskryminacja polit., obrona tożsamości narodowej
2. W Galicji: swobody narodowe, silna reprezentacja w parlamencie, legalne partie polityczne, bieda i zaniedbanie gospodarcze,
3. W zaborze rosyjskim: tajne życie narodowe, wysoki rozwój gospodarczy
ORIENTACJE POLITYCZNE
• Związana z Rosją: największe zagrożenie- Niemcy, sojusznik – Rosja, przedstawiciel- Roman Dmowski
• Związana z Austro-Węgarmi: zagrożenie- Rosja, sojusznik: Habsburgowie, przedstawiciel- Józef Piłsudzki
• lojalistyczna: zostać przy swoim monarsze bez względu na okoliczności
• rewolucyjna: zrobić rewolucję, która rozwiąże wszystkie problemy, przedstawiciele: Róża Luksemburg, Feliks Dzierżyński
I KAMPANIA KADROWA – 06.08.1914r jako pierwsza ruszyła do walki z krakowskich Oleandrów pod przywództwem Piłsudzkiego, ale wrócili po dojściu do Kielc, brak poparcia dla walki z Rosją, bo Pl. to tchórze
LEGIONY POLSKIE – ochotnicze formacje tworzone przy armii Austriackiej
Brygada Dowódcy Miejsce
I Józef Piłsudzki Galicja (pod Limanową i Łowczówkiem)
II Józef Haller Węgry, Galicja Wsch.
III Stanisław Szeptycki Lubelszczyzna i Wołyń
AKT 5.XI (1916) Straty Niem. po wojnie doprowadziły ich do konieczności zastosowania ustępstw na rzecz Polaków, był to manifest władców Niem. i A-W zapowiadający stworzenia z ziem zaboru Ros. podporządkowanego im Królestwa Polskiego, Do wprowadzenia nie doszło, jedynym następstwem był Kryzys Przysięgowy
KRYZYS PRZYSIĘGOWY Państwa centralne zwlekały z wypełnieniem Aktu 5 XI, w związku z tym Józef Piłsudzki i większość I III brygady odmówili złożenia przysięgi, Piłsudzki został wywieziony do twierdzy w Magdeburgu, a żołnierze, którzy się sprzeciwili do obozów, z tych, którzy podpisali stworzono Polski Korpus Posiłkowy
RADA REGENCYJNA Jeden z 2-óch ośrodków władzy w Polsce, powołane do życia przez państwa centralne, miała pełnić funkcje państwowe do czasu powołania króla lub regenta, W P. były 2 konkurencyjne ośrodki władzy
ORĘDZIE T.W. WILSONA Komitet Narodowy Polski zadbał, by po wojnie Polska odzyskała niepodległość, 08.02.1918r prezydent USA w swoim orędziu wygłosił, że polska ma być niepodległym państwem, Polska po 123 latach zaborów odzyskała niepodległość
REWOLUCJE ROSYJSKIE
BOLSZEWICY- obóz lewicowego ugrupowania wyodrębnionego w 1903 roku. Dążyli oni do rewolucji socjalistycznej i dyktatury proletariatu.
MIENSZEWICY- byli przeciwnikami zbrojnego przewrotu, planowanego przez swoich rywali i dyktaturze ploteriatu. Po rew. lutowej weszli w skład rządu tymczasowego.
KALENDARIUM REWOLUCJI LUTOWEJ:
• 26.02.1917r – strajk kobiet z fabryk tekstylnych -wg kalendarza rosyjskiego
• dołączenie robotników z zakładów przemysłowych
• opanowanie miasta przez rewolucjonistów i aresztowanie członków rządu
• 2.03.- abdykacje cara Mikołaja II
• 03.03. powstanie rządu tymczasowego
NASTĘSPTWA REW LUTOWEJ :
• abdykacja cara Mikołaja II,
• utworzenie rady tymczasowej:
• zniesienie cenzury,
• wprowadzenie partii politycznych,
• zniesienie tajnej policji, amnestia.
• jednak nie poprawiły się warunki życie ludzi, ponieważ nowy rząd nie wycofał się z wojny
STRONY WOJNY DOMOWEJ: bolszewicy kontra obóz „białych” + Wielką Brytanię, USA, Japonię, Francję oraz Włochy - bolszewicy wygrali
NADZWYCZAJNA KOMISJA DO WALKI Z KONTRREWOLUCJĄ I SABOTAŻEM (WCzK) była to specjalna jednostka powstała podczas wojny domowej z ręki bolszewików która zajmowała się tłumienie wszelkich kontrrewolucji, przetrwała ona po wojnie.
WSZECHŚWIATOWA REWOLUCJA Po uporaniu się z zagrożeniem wewnętrznym bolszewicy przystąpili do realizowania wszechświatowej rewolucji w 1920 Rosja poniosła klęskę w wojnie z Polską do 1922 na płd. i na wsch. powstało kilka rewolucyjnych republik. Posiadały własny rząd i armię ale podporządkowane były centrali w Moskwie.
SYSTEM DWUWŁADZY- RT- mienszewicy, RDRiŻ- bolszewicy- lenin powoduje swoim powrtoem ze Szwarcarii, gdzie był więziony, do kraju rewolucje październikową- RKL- nowy rząd
BIALI- ludzie popierający legalną władzę w Rosji i powrót do cara
RADA KOMISARZY LUDOWYCH wydaje 2 dekrety
- o ziemi: oddajemy chłpopm ziemie
- o pokoju: Rosja wycofuje się z wojny: 03.03.1918r Brześć
KONFEDERACJA W PARYŻU (01.1919) I TRAKATAT WERSALSKI
STANOWISKO MOCARSTW
Mocarstwo Główne cele Stosunek do spr Niem.
W.B. Zdobucie przewagi na morzu, osłabienie Francji Przeciwna
Fr. Wzmocnienie pozycji w Europie kosztem ziemi Niem Za
USA Wzmocnienie pozycji w Europie, niedopuszczenie do zdobycia przez mocarstwa europejskie niemieckich kolonii przeciwna
WIELKA TRÓJKA:
- George Clemenceau (Klemenso)- premier Francji
- David Lyold George- premier W.B.
- T. W. Wilson– prezydent USA
TRAKTAT WERSALSKI (28.06.1919)- obarczenie Niemiec odpowiedzialnością za wojnę, postanowienia:
- odzyskanie przez Fr. Alzacji i Lotaryngii
- Belgia dostaje okręgi: Eupen i Maldeme
- Dania dostaje okręgi: Szezwik i Holsztyn
- Rozbrojenie Nadrenii
- Pozbawienie Niem. Wszystkich ich kolonii
- Zniesienie powszechnego obowiązku służby wojskowej
- Brak normalnej armii w niem; tylko zawodowe wojsko (100tys)
- Niem płacą odszkodowanie
SPRAWA POLSKA, reprezentanci: Roman Dmowski i Ignacy Jan Paderewski
- ziemie włączone do Polski: Wielkopolska, Pomorze gdańskie i część Górnego Śląska
- ziemie plabiscytowe: Górny Śąsk, Warmia, Mazury i Powiśle
- WMG- wolne miasto Gdańsk- miało być utworzone z Gdańska i okolic pod opieką Ligi Narodów
TRAKTAT MNIEJSZOŚCIOWY- uzupełnienie Traktatu Wersalskiego: Pl, Jugosławia, Rumunia, Czechsł. I Gr. zostały zmuszone do podpiasania deklaracji o ochronie mniejszości narodowych na ich terenie
LIGA NARODÓW twórcą był T.W. Wilson- 1920-1946 – w genewie
• Utrzymanie pokoju
• Rozwój współpracy międzynarodowej
• Współpraca gospodarczo-społeczna
Rada Ligi: Fr., W.B., Włochy
Zgromadzenie ogólne: delegacja 32 państw członkowskich
Słabości: brak USA, nieskutecznoś, nie dawała sobie rady z agresorem, nir\e potrafiła og\bronić Euro przed wojnami