Kongres Wiedenski

Zasady Kongresu Wiedenskiego: Podstawą wszystkich decyzji były trzy zasady, które miały być gwarancją nowych stosunków międzynarodowych. Były to: zasada równowagi europejskiej lansowana przez Wielką Brytanię, nie pozwalała na podjęcie decyzji, które umożliwiłaby uzyskanie przewagi na kontynencie przez jedno z mocarstw i dlatego Francja była traktowana jak mocarstwo, mimo że przegrała wojnę. zasada legitymizmu potwierdzała wyłączną prawowitość władzy monarchów pochodzącej z nadania boskiego, a nie z nadania ludu. Pozwoliła ona w części zrealizować postulat przywrócenia na tron dynastii panujących przed 1789 r. zasada restauracji zakładała przywrócenie polityczno-ustrojowego stanu sprzed 1789 r. oraz władców, którzy wówczas utracili tron. W praktyce nie miała ona znaczenia, ponieważ jej częściowa realizacja wynikała z zasady legitymizmu. Najważniejsze decyzje kongresu dotyczyły kwestii terytorialnych i ustalały nową mapę polityczną Europy. Sprawa francuska: postanowiono powrócić do granic z 1790 r., nałożono kontrybucję w wysokości 700 mln franków i przywrócono na tron dynastię Burbonów (Ludwik XVIII). Sprawa niemiecka: utworzono Związek Niemiecki składający się z 34 (później 35) państw niemieckich i 4 wolnych miast, na czele którego stał cesarz austriacki. Prusy otrzymały nabytki terytorialne kosztem Księstwa Warszawskiego i Saksonii (2/5 terytorium), a także szwedzką część Pomorza wraz z Rugią oraz część Nadrenii i Westfalii. Sprawa włoska: restaurowano Państwo Kościelne pod władzą papieża, Austria uzyskała Lombardię, Wenecję i Dalmację oraz przywrócono Habsburgom Modenę i Toskanię, co utrwaliło wpływy austriackie w północnych Włoszech. Na południu przywrócono władzę Burbonów w Królestwie Obojga Sycylii. Sprawa polska: zlikwidowano Księstwo Warszawskie. Departamenty bydgoski i poznański, z których utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie oraz Gdańsk i Toruń uzyskały Prusy. Austria otrzymała obwód tarnopolski i kopalnie soli w Wieliczce. Stworzono neutralne Wolne Miasto Kraków (Rzeczpospolita Krakowska) pod protektoratem trzech mocarstw zaborczych. Z pozostałych ziem Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie połączone unią personalną z Rosją. Sprawa innych państw: utworzono Związek Szwajcarski - suwerenne państwo złożone z 22 kantonów, a także Królestwo Zjednoczonych Niderlandów składające się z Belgii, Holandii i Luksemburga. Norwegię połączono unią personalną ze Szwecją. Rosja pozyskała większość Księstwa Warszawskiego oraz Finlandię i Besarabię. Wielka Brytania zatrzymała wyspy: Helgoland, Maltę, Jońskie, Cejlon i Mauritius oraz południową Afrykę. Pomimo że arbitralne decyzje wielkich mocarstw kolidowały często z oczekiwaniami i interesami poszczególnych państw i narodów, układ ten przetrwał prawie sto lat, aż do pierwszej wojny światowej. Początki obrad kongresu wiedenskiego: Klęska Napoleona spowodowała konieczność nowych regulacji terytorialnych, politycznych i ustrojowych w Europie. Dlatego zwycięskie mocarstwa już we wrześniu 1914 r. zwołały kongres pokojowy do Wiednia. Obradował on do czerwca 1815 r., z przerwą spowodowaną przez "sto dni Napoleona". Był to powszechny zjazd przedstawicieli wszystkich państw i narodów Europy, w którym uczestniczyło ok. 100 tys. osób. Mimo napływu tak dużej liczby uczestników decydujący głos należał do przedstawicieli czterech zwycięskich mocarstw: Rosji, Anglii, Austrii i Prus oraz pokonanej, ale nadal odgrywającej wielką rolę w Europie, Francji. Największą aktywność na kongresie wykazywali: car Aleksander I, brytyjski minister Robert Castlereagh, minister austriacki Klemens Metternich, król pruski Fryderyk Wilhelm III oraz francuski minister spraw zagranicznych Maurycy Talleyrand. Podczas kongresu nie organizowano systematycznych oficjalnych obrad, lecz decyzje dotyczące nowego porządku europejskiego podejmowano podczas luźnych spotkań głównych mocarstw. Później były one przedstawiane pozostałym uczestnikom kongresu do akceptacji. Wskazywało to wyraźnie, że twórcy nowego ładu europejskiego podejmowali decyzje nie licząc się z interesami poszczególnych państw i narodów. Swiete przymierze i koncert mocarstw: Utrzymanie politycznego i terytorialnego status quo w Europie stało się podstawowym celem mocarstw decydujących w Wiedniu. Gwarantem europejskiego systemu bezpieczeństwa stały się dwie instytucje współpracy międzynarodowej - Święte Przymierze i Związek Mocarstw. Święte Przymierze utworzono 14 września 1815 r. z inicjatywy cara Aleksandra I. Było ono osobistym paktem, który zawarli suwerenni władcy europejscy. Pod hasłami "sprawiedliwości, miłości bliźniego i zgody" zobowiązywali się oni do udzielania sobie wzajemnie pomocy w przypadku zagrożenia rewolucyjnego. Podpisany wówczas traktat nie nakładał na członkowskie "narody chrześcijańskie" żadnych szczególnych obowiązków i dlatego przystąpiły do niego prawie wszystkie państwa europejskie (poza Wielką Brytanią, Państwem Kościelnym i Turcją). Kształt traktatu spowodował, że Święte Przymierze stało się tylko symbolem polityki prowadzonej przez wiodące mocarstwa, tj. Rosję, Austrię i Prusy. Potwierdzał to w pełni protokół podpisany przez ministrów spraw zagranicznych tych państw 19 XI 1820 r. w Troppau (Opawa), który sankcjonował możliwość zbrojnej interwencji w obronie porządku ustalonego w Wiedniu. Związek Mocarstw powstał z inicjatywy lorda Castlereagha i stanowił dość luźne porozumienie czterech mocarstw - Wielkiej Brytanii, Rosji, Austrii i Prus. Podpisany przez te państwa Akt Czwórprzymierza z 20 listopada 1815 r. miał charakter przymierza defensywnego wymierzonego przeciwko Francji. W razie ewentualnego zagrożenia pokoju miały ustalać sposoby przeciwdziałania, ale nie miały obowiązku uczestniczenia w działaniach zbrojnych. Szczególne znaczenie miał ostatni punkt porozumienia, który zobowiązywał członków do zwołania konferencji Czwórprzymierza (od 1818 r. również Francja). Ta nowoczesna jak na owe czasy forma zapobiegania konfliktom stwarzała niebezpieczeństwo powstania instytucji o nieograniczonej władzy w kwestiach międzynarodowych i stanowiła istotne zagrożenie dla średnich i małych państw. Zgodna polityka największych europejskich mocarstw w imię utrzymania własnego stanu posiadania zyskała nazwę "koncertu mocarstw".Rosja, Austria i Prusy jako monarchie absolutne były terenami potencjalnych wystąpień rewolucyjnych i dlatego car Aleksander I dążył do rozszerzenia celów Związku Mocarstw o prawo zbrojnej interwencji nie tylko w przypadkach zagrożenia pokoju europejskiego, ale również w przypadku zagrożenia politycznych i terytorialnych ustaleń wiedeńskich przez ruchy rewolucyjne i niepodległościowe. Sprzeciwiała się temu Wielka Brytania, która nie obawiała się tego typu zagrożeń i chodziło jej przede wszystkim o zabezpieczenie się przed ewentualnym atakiem ze strony Francji. Dlatego Wielka Brytania została uznana przez dziewiętnastowiecznych rewolucjonistów za obrońcę wolności, a Rosja, Austria i Prusy za symbol reakcyjnego ucisku.Przedstawiony układ sił politycznych w Europie przetrwał do połowy XIX wieku, kiedy to wojna krymska (1853-1856) zapoczątkowała jego rozpad. Anglia i Francja przy poparciu Austrii i Prus wystąpiły zbrojnie przeciwko Rosji. Kolejnym etapem jego rozkładu było powstanie Trójprzymierza (Niemcy, Austro-Węgry i Włochy) i Trójporozumienia (Anglia, Francja i Rosja). Ostateczny upadek europejskiego układu sił politycznych stworzonego przez kongres wiedeński nastąpił wraz z wybuchem pierwszej wojny światowej.