Wzorce osobowe literatury średniowiecznej.

Średniowiecze jawi nam się jako okres „bezpłodny, mroczny i ciemny”. Taki też jest w dziedzinie literatury. Być może wynika to z tego, iż dorobek literacki tej epoki, jaki przetrwał do czasów współczesnych, jest niekompletny...
Być może wzorce osobowe, jakie wykształciły się w średniowieczu, wzbogacają tę epokę i sprawiają, że w tym długim, ciemnym tunelu, tli się płomyczek nadziei.
Średniowiecze to czas, w którym formują się wzorce do naśladowania: etosy ascety, świętego, doskonałego rycerza i idealnego władcy- autorytety moralno etyczne, które są przykładem do naśladowania, dla ludzi ówczesnej epoki.
Ideałem średniowiecznego ascety był św. Aleksy, który odrzuca dla Boga wszelkie dobra materialne i dobrowolnie decyduje się na życie w skrajnej nędzy, rezygnuje on z jakichkolwiek przyjemności. Poświęca się życiu w ubóstwie i umartwianiu się. Cierpi za grzechy swoje oraz innych ludzi. Przez tę postawę doskonali w sobie cnotę i pobożność, jednocześnie uzyskuje zbawienie i zdobywa aureolę świętego. Autor legendy, który pozostaje anonimowy, zamieścił sugestywny obraz upokorzeń, jakich św. Aleksy doznaje (choćby incydent z wylaniem na bohatera pomyji, szczyt poniżenia). Po śmierci natomiast ujawnia się tożsamość poniżonego przez wszystkich żebraka, czemu towarzyszą liczne cuda.
I tu ponownie umacniamy się w przekonaniu, iż asceta to człowiek o niezłomnym charakterze i niepospolitej sile woli, skromności i pobożności. Zapewne wielu współczesnych ludzi uznałoby to, w czym Aleksy wpatrywał sens życia, za paradoks. Ale należy pamiętać, że w średniowieczu panowało autentyczne przekonanie: „cierpienie jest gwarancją szczęścia wiecznego”. Aby nie być gołosłownym, przytoczę również postać św. Franciszka z Asyżu, który pomagał ludziom, odnajdując w tym sens swego życia.

Kolejne wzorce to: doskonały rycerz i władca. Podobnie, jak w przypadku etosów ascety i świętego, tak i pomiędzy tymi etosami różnica jest dość płynna. Niewątpliwie hrabia Roland, bohater poematu, z cyklu chanson de geste- (czyt. szanson de żest), pieśni o czynie, uosabia w sobie ideały i obyczaje, cechujące zarówno chrześcijańskiego rycerza- Rolanda, jak i idealnego władcę- Karola Wielkiego, który był wujem hrabiego Rolanda. Taki idealny rycerz, musiał spełniać wiele warunków. Przede wszystkim musiał być waleczny, odważny, oddany Bogu, ojczyźnie i swojemu panu. Za cel i sens życia uczynił i uważał walkę w obronie wiary chrześcijańskiej i swojej ojczyzny. Jego cechy to patriotyzm, dzielność, męstwo, religijność, odwaga oraz szczerość. Choć był bezwzględny i okrutny w walce z poganami, to postępował według kodeksu rycerskiego, dbał o honor (w pojęciu ogólnym) i dobre imię. Uwieńczeniem jego zasług, poświęcenia, reasumując, jego całego życia była śmierć w tzw. pięknym stylu - ARSMORIENDI – jako zwieńczenie całego życia, po którym (niewątpliwie) czeka go raj. Postawa charakteryzująca Karola Wielkiego, to wzorzec doskonałego władcy. Pokusiłabym się tu o stwierdzenie, iż jest to elitarna odmiana idealnego rycerza. Jednak oprócz cech typowo rycerskich, jest on także znakomitym władcą, troskliwym królem, dbającym o swoich podwładnych i będących dla nich wzorem.

Powyższe wzorce propagowała literatura średniowiecza. Były one bardzo wyidealizowane. Jednocześnie obawiam się, że trzeba by było, wykazać się olbrzymią niezłomnością charakteru, ażeby postępować wedle tych zasad. Uważam, że są przykładem do naśladowania, dla ludzi ówczesnej epoki.




Socjalizacja i Osobowość



Socjologia zajmuje się zagadnieniami osobowości ludzkiej ponieważ życie ludzkie jest zespołem zjawisk i procesów zachodzących między ludźmi , zatem cechy ludzi wzajemnie na siebie oddziałujących nie mogą być obojętne dla badacza tych procesów. Organizm ludzki zmienia się z wiekiem , zmieniają się umiejętności człowieka , zmieniają się jego postawy , aspiracje i dążenia . W wieku lat pięciu mały chłopiec chce być kierowcą lub strażakiem , potem żołnierzem lub pilotem , potem marzy o karierze marynarza lub dyplomaty , a kończy za biurkiem referenta w jakimś urzędzie .
„ Natura ludzka ’’i osobowość to dwa różne pojęcia , oznaczające różne zakresy zjawisk . Osobowość to element społeczny w człowieku , to dynamiczna organizacja idei, postaw , nawyków nadbudowanych nad naturą biologiczną , i jej wpływ na zycie społeczne , to już coś więcej niż wpływ natury ludzkiej . Prosty przykład : dwóch osobników zajmujących stanowisko dyrektora zakładu przemysłowego osiąga zupełnie różne rezultaty : jeden zawodzi zupełnie , dezorganizuje zakład , nie umie sobie poradzić z załogą , która niezadowolona zaczyna mu się sprzeciwiać . Drugi umie nawiązać doskonałe stosunki z załogą , znajduje posłuch u ludzi , umie zorganizować produkcję , przekracza plany . Obaj mają taką samą „naturę ludzką”, takie same podstawowe popędy , aspiracje , obaj dążą do zdobycia awansu
i uznania , obaj mają nawet ten sam tup studiów – a jednak są różnymi osobowościami a ich wpływ na życie społeczne zakładu jest różny . Zatem osobowość ma coś więcej do powiedzenia niż sama natura ludzka .
Osobowość człowieka jest wytworem społeczeństwa i jego kultury . We wszystkich znanych i dokładniej opisanych wypadkach ludzi wyrosłych w odosobnieniu lub między zwierzętami , żaden z nich nie posiadł elementarnych reakcji ludzkich takich , jak uśmiech czy gesty bezinteresownej przyjaźni . Co więcej , ci spośród nich , którzy dożyli wieku dojrzałości biologicznej , nie okazywali żadnych przejawów popędu seksualnego , który przecież jest uważany za jeden z podstawowych popędów biologicznych .
Termin osobowość jest używany w naukach społecznych , filozofii , psychologii , antropologii , a także w socjologii . Nazwa osobowość pochodzi od słowa osoba , po łacinie persona , co pierwotnie oznaczało maskę używaną w teatrze starożytnym przez aktorów . Od terminu persona powstał termin personality (ang.) , przetłumaczony na język polski jako osobowość .
Na system zorganizowanego życia wewnętrznego człowieka , przedstawiający się w jego zachowaniach (osobowości) , składają się elementy różnego pochodzenia .
Jedne z nich są przekazywanym dziedzicznie wyposażeniem biologicznym - i te nazywamy elementami biogennymi . Są to własności anatomiczne, wzrost , budowa organizmu i jego właściwości fizjologiczne , działalność gruczołów itp. Ludzie o biologicznie podobnych organizmach mogą jako osobowości kulturalne różnić się najskrajniej między sobą , zależnie od cywilizacji , w których wyrośli , od sposobu , w jaki zostali do tych cywilizacji wprowadzeni i od ról społecznych , jakie spełniają . Jest sprawą dyskusyjną , czy podstawy biogeniczne osobowości wpływają i jak wpływają na treść tworzonej przez ludzi kultury , na wzory postępowania , na organizację instytucji itp.
Elementy psychogenne osobowości stanowią drugi układ jej elementów . Należą tu takie elementy , jak : pamięć , wola , wyobraźnia , uczucia , inteligencja , spostrzegawczość , temperament . „ Osobowość w psychologicznym znaczeniu tego słowa przedstawia jedność temperamentu , uzdolnień , skłonności i charakteru ”.