Powstanie Warszawskie. Przyczyny wybuchu powstania można podzielić na dwie kategorie polityczne i wojskowe

Przyczyny polityczne

a. Potrzeba zademonstrowania oporu politycznego przeciwko ZSRR, - b. potrzeba przeciwstawienia się PKWN-owi,(który powstał 22 lipca 1944 i był przeciwwaga polityczna dla Rządu Polskiego w Londynie- potrzebny był sukces polityczny, jakim byłoby opanowanie stolicy
c. Wsparcie premiera rządu emigracyjnego Mikolajczyka w właśnie rozpoczynających się rokowaniach z rządem radzieckim dotyczących przyszłości niepodległej Polski
d. Uprzedzenie PPR i innych pokrewnych jej organizacji, aby nie zapisały na swój rachunek korzyści polityczne związane z opanowaniem stolicy

Przyczyny wojskowe

a. Możliwość załamanie się Niemców w związku z ofensywą Armii Czerwonej. Mogły o tym świadczyć takie fakty jak:
- Wycofywanie urzędów niemieckich z Warszawy
- Odwrót wojsk niemieckich z linii frontu przez Warszawę
- Ewakuacja niemieckiej ludności cywilnej z Warszawy

b. przypuszczenie, że pościg radziecki za szybko uchodzącymi Niemcami nie zatrzyma się nad środkową Wisła, lecz przejdzie ja i posunie się daleko na zachód. Wtedy powstanie trwałoby bardzo krótko i przyniosłoby spodziewany efekt głównie polityczny.

c. Informacja, (która okazała się fałszywa),ze w dniu 31.07.1944 Wojska radzieckie wkraczają na Pragę (dzielnica Warszawy)

SIŁY POLSKIE w WARSZAWIE

Stan liczebny okręgu warszawskiego Armii Krajowej wynosił na koniec lipca 1944 około 50 000 żołnierzy. Faktycznie w powstaniu wzięło udział około 28 000 żołnierzy.
W godzinie, W czyli godzinie wybuchu powstania ( godz. 17 01.08.1944) uzbrojonych było zaledwie około 3500 powstańców. Powstańcy nie posiadali broni przeciwlotniczej i artylerii oraz prawie zupełnie broni przeciwpancernej. Ogólny stan broni i amunicji pozwalał na prowadzenie normalnych działań bojowych przez okres trzech dni.

Na czele sil się polskich stal Komendant Główny AK - gen dyw. Tadeusz Komorowski (Bór)

SIŁY NIEMIECKIE w WARSZAWIE

W chwili wybuchu powstania Niemcy posiadali około 15000 - 16000 żołnierzy. Przewyższali powstańców uzbrojeniem. Jednak w dużej mierze byli to żołnierze zdemoralizowani o niskiej wartości bojowej. Brakowało im spójnego dowodzenia. Dopiero 4-go sierpnia Niemcy zorganizowali specjalne siły przeznaczone do zwalczania powstania liczyły one około 25000 pod dowództwem SS-Obergruppenfuhrera von dem Bacha uzbrojone w lotnictwo bron pancerna i artylerie. Niemcy mieli za zadanie zniszczyć opór powstańców i zrównać Warszawę z ziemia.

W skład korpusu von dem Bacha wchodził min Pułk SS „Dirlewanger” składający się w 90% z przestępców kryminalnych i dezerterów z innych armii oraz Brygada SS-RONA- byli to żołnierze narodowości ukraińskiej.

PRZEBIEG POWSTANIA

Powstanie warszawskie trwało od rozpoczęcia walki o godzinie 17.00
Dnia 1 sierpnia 1944 ( godzina W) do podpisania kapitulacji o godzinie 21.00
Dnia 2 października 1944 roku.

Powstanie można podzielić na dwa zasadnicze okresy:
a) Polskiego natarcia, który rozpoczął się wybuchem powstania a skończył w dniu 4 sierpnia rozkazem, zabraniającym działań zaczepnych z powodu braku amunicji

b) polskiej obrony od 5 sierpnia do podpisania kapitulacji, która to można podzielić na podokresy:

1. Od 5 sierpnia do 2 września - bitwa obronna na wielkiej arterii przelotowej. Na te bitwę składają się dwa działania :
a. Bój na Woli do 11 sierpnia
b. bój na Starym Mieście do 2 września
2. Od 3 września do 30 września - bitwa obronna w dzielnicach nadbrzeżnych. Na te bitwę składają się działania: - a. Bój na Powiślu i w Śródmieściu-Północ od 3 do 10 Września
b. bój na Górnym Czerniakowie od 11 do 23 września
c. Bój na Górnym Mokotowie od 24 do 27 września
d. Rozbicie grupy „Kampinos” pod Jaktorowem w dniu 29 września
e. Bój na Żoliborzu od 29 do 30 września
f. Kapitulacja Śródmieścia- koniec powstania w dniu 2 października 1944 roku

Ogółem Powstanie Warszawskie trwało 63 dni

WYNIKI DZIAŁAŃ ZACZEPNYCH POWSTAŃCÓW W DNIACH 01.-04 SIERPNIA 1944 r.

Wyniki osiągnięte przez powstańców do dnia 4 sierpnia nie wzbudzają żadnych wątpliwości. Pomimo ogromnej determinacji i woli walki zdołali oni tylko w niewielkim stopniu zrealizować zadania określone przez Komendę Główną Armii Krajowej.

Zadania te zakładały:
1. Zniszczenie niemieckich sił zbrojnych i jednostek bezpieczeństwa formacji policyjnych i organów administracji niemieckiej stacjonujących w Warszawie.
2. Opanowanie miasta w pierwszym rzędzie węzłów komunikacyjnych, dworców kolejowych, mostów na Wiśle i zakładów użyteczności publicznej
3. Opanowanie magazynów uzbrojenia i sprzętu bojowego oraz składów wojskowych
4. Zorganizowanie obrony na dwóch liniach obronnych:
pierwsza
- w oparciu o wschodnie krańce Pragi
druga
- na zachodnim brzegu Wisły, na odcinku od Bielan do Siekierek

5. Zapewnienie w mieście bezpieczeństwa publicznego oraz zorganizowanie pracy administracji zastępczej
Plan miał być zrealizowany poprzez równoczesne uderzenie i zdobycie przez zaskoczenie ważnych taktycznie obiektów oraz izolowanie obiektów silnie bronionych. Po uzupełnieniu uzbrojenia miano zlikwidować wzmocnionymi siłami obiekty izolowane. Na liniach kolejowych miał być zorganizowany wewnętrzny pierścień obronny, który miał nie dopuścić do ruchu sił niemieckich z miasta i do miasta wylotów arterii komunikacyjnych miały być zorganizowane punkty oporu, które miały zahamować ruch wojsk nieprzyjacielskich do stolicy i ze stolicy. Uderzenia powstańców doprowadziły tylko do likwidacji niektórych punktów oporu położonych wewnątrz śródmieścia. Na Woli siły powstańcze zostały prawie doszczętnie zniszczone. Pozostało tam tylko dyspozycyjne zgrupowanie Komendy Głównej AK tzw. KEDYB. Na terenie Ochoty praktycznie pozostały dwa niewielkie punkty oporu powstańców. Na Mokotowie pozostał odosobniony ośrodek obrony, którego walka praktycznie nie miała wpływu na losy powstania. Na Pradze praktycznie zaprzestano walki natomiast stosunkowo silne skupiska oddziałów AK w Lasach Chojnowskich i w Puszczy Kampinoskiej nie zdołały bezpośrednio wesprzeć powstania. Stosunkowo największym powodzeniem w tym okresie powstania był powrót sił powstańczych pod dowództwem ppłk. „Żywiciela” na Żoliborz. Odtąd zasadniczy trzon terenu objętego powstaniem tworzył jakby dwie wyspy Śródmieście i Żoliborz. W okresie pierwszych czterech dni powstania nie udało się stronie polskiej wytworzyć dobrych warunków do dalszego działania. Po pierwsze nie udało się opanować całego miasta, po drugie nie udało się mocno uchwycić części miasta położonej nad Wisła, a wiec na kierunku ewentualnego przyszłego współdziałania z Armia Czerwona, po trzecie nie udało się rozsądzić niemieckiego okrążenia miasta ażeby uzyskać wystarczające warunki współdziałania z jednostkami partyzanckimi AK będącymi poza Warszawa, po czwarte nie udało się przełamać wewnętrznych zapór niemieckich, w skutek, czego doszło do odosobnienia Starego Miasta,Żoliborza, Mokotowa oraz innych punktów działań powstańczych.

PRZYCZYNY NIEPOWODZENIA NATARCIA POWSTAŃCÓW

1. Wielki brak broni i amunicji
2. Brak zaskoczenia, co spowodowało że uderzenia trafiły na Niemców przygotowanych do obrony
3. Rozproszenie uderzenia powstańców po całym mieście
4. Brak łączności radiowej z dowództwami obwodów, co utrudniło koordynacje działań

Jako całość działania zaczepne powstańców miedzy 1.08. -4.08 Doznały niepowodzenia. Nie zdołano opanować całego miasta a w szczególności obiektów ważnych pod względem wojskowym. Zaostrzający się brak amunicji sprawił ze powstanie wyczerpało swoja sile zaczepna już po czterech dniach walki. W dniu 4.08 Komendant Główny AK wydal rozkaz nakazujący wszystkim dowódca zaostrzyć oszczędność w zużyciu amunicji. Od tej chwili nie wolno było przedsięwziąć żadnej akcji zaczepnej. Był to praktycznie koniec okresu natarcia sil się powstańczych. Powstańcy zostali wiec zepchnięci do obrony zanim zdążyli wywalczyć korzystne warunki do tej obrony. Jednocześnie około 5.08 Niemcom udało się zorganizować grupę uderzeniowa tzw. korpus von dem Bacha, który przejął główny ciężar walki przeciwko powstańcom

OKRES POLSKIEJ OBRONY OD 5.08 DO 2.09 1944 R.

1. Bój na Woli 05-11.08
Wola była broniona przez dobrze zorganizowane jednostki powstańcze Kedybu min. słynne bataliony Zośka i Parasol. W czasie walki udało się uwolnić około 350 Żydów wiezionych w obozie przy ul. Gęsiej.Pomimo bohaterskiej postawy powstańców przeważające siły niemieckie osiągnęły sukces i wypchnęły powstańców z Woli udrażniając w ten sposób własna arterie komunikacyjna. Mimo bardzo dużych strat siła powstańczym udało się wycofać na Stare Miasto i Śródmieście. Długi opór na Woli pozwolił na przygotowania obrony Starego Miasta i Śródmieścia oraz spowodował przedłużenie walki powstańczej do października. W dalszym jednak ciągu nie udało się nawiązać kontaktu z Armia Czerwona, która w tym czasie toczyła ciężkie boje na przyczółku magnuszewskim, brak pomocy ze strony Rosjan skazywał powstanie na porażkę.

2. Bój na Starym Mieście 12.08-2.09
Był to najdłuższy epizod Powstania Warszawskiego. Walki były bardzo zacięte walczono o każdy dom i ulice. Niemcy zgromadziły duże siły łącznie z artyleria i lotnictwem. To właśnie samoloty, które były bezkarne ze względu na brak broni przeciw lotniczej oraz ostrzał artyleryjski min. ze słynnych „szef” spowodował największe straty wśród ludności i żołnierzy walczących o Stare Miasto. W czasie walki najważniejszym wydarzeniem była próba rozerwania okrążenia poprzez jednoczesne ze Starego Miasta i z Żoliborza, na który dotarły oddziały partyzanckie z Puszczy Kampinoskiej, jednak obydwa natarcia załamały się. Powstańcy ponieśli ciężkie straty ok. 500 rannych i zabitych, głównie z oddziałów leśnych. Załamanie tej akcji spowodowało całkowite okrążenie Starego Miasta. Zaczęły się tu bardzo wyczerpujące walki. W dniu 28.08 Kocioł, w którym bronili się powstańcy ścieśnił się do tego stopnia, ze dalsze trwanie w takim położeniu można było przeciągać kilka dni, ale w takiej obronie nie można było trwać. Kończyła się amunicja nie było nadziei na pomoc ze strony Rosjan a zrzuty lotnicze ze strony anglosaskiej były nie możliwe ze względu na zbyt mały obszar, na którym miano ich dokonać. Szpitale były przepełnione a ludność strasznie cierpiała z uwagi na stale bombardowanie, brak wody i żywności. W takiej sytuacji w dniach 25 - 26.08 Zapadła decyzja o opuszczeniu Starego Miasta. Część powstańców ( lekko ranni) oraz część ludności ewakuowano kanałami do Śródmieścia. Pozostałe siły miały przebić się do Śródmieścia przełamując w tym celu niemiecki pierścień okrążający. Akcje zaplanowano na noc 30 - 31.08. Jednak natarcie nie powiodło się. Po załamaniu natarcia położenie obrońców Starego Miasta było bardzo trudne. Podjęto decyzje o ewakuowaniu kanałami uzbrojonych powstańców. Udało się ewakuować tylko niewielka część rannych oraz ludności cywilnej, około 5000 osób. Na Starym Mieście pozostało ok.2500 ciężko rannych żołnierzy i około 40 000 ludności cywilnej. Ogólne straty polskie oblicza się na około 30 000 poległych w walce o Stare Miasto. Po wycofaniu się powstańców Niemcy dokonali szeregu bestialskich mordów rannych i personelu w szpitalach wojskowych. W trakcie walk o Stare Miasto na froncie niemiecko-radzieckim panował całkowity zastój w działaniach wojennych Niepomyślny dla powstańców na Starym Mieście spowodował zerwanie połączenia z oddziałami partyzantów na Kampinosie oraz koncentracje uderzenia niemieckiego na Śródmieście. Dla Niemców opanowanie Starego Miasta.... Z przedmieściem na Pradze. Straty niemieckie wyniosły ok. 50 % stanów wyjściowych.Po tej bitwie korpus Bacha utracił większość swej siły bojowej i bez wzmocnienia nie był w stanie podjąć działań w celu opanowania Śródmieścia i zgniecenia oporu w całej Warszawie nadbrzeżnej.

BITWA OBRONNA W DZIELNICACH NADBRZEŻNYCH - 03-30.09 1944 R.

Z uwagi na zmianę sytuacji na froncie wschodnim i rozpoczęcie we wrześniu działań zaczepnych przez Armie Czerwona Niemcy doszli do przekonania, ze musza sobie zapewnić drogi ewakuacji przez Wiśle. W tym celu trzeba było odsunąć powstańców od Wisły i od mostów. Stad wniosek, ze trzeba opanować Powiśle zanim rozpoczną się rosyjskie natarcia na Pragę. Po drugie trzeba było otworzyć sobie arterie komunikacyjna przez Aleje Jerozolimskie. Po trzecie zorganizować nowy front obrony wzdłuż zachodniego brzegu Wisły. Trzeba było ten teren jak najszybciej wydrzeć powstańca. Po czwarte Niemcy wiedzieli, ze z uwagi na bardzo duże osłabienie korpusu Bacha i brak możliwości uzupełnienia jego sił musza ograniczyć swoje działania wobec powstańców i skierować cale siły w celu opanowania Powiśla.

1. Bój na Powiślu i w Śródmieściu Północ 3-10 Września
W ciężkich bojach Niemcy doprowadzili do opanowania Powiśla i odepchnięcie powstańców od linii Nowego Świata. Pozwoliło to Niemcom na stworzenie frontu nad Wisła na najczulszym odcinku przepraw wiślanych. Niemcy uzyskali podstawę wyjściową do natarcia na Czerniaków . Natomiast nie udało się Niemcom przebicie arterii jerozolimskiej.

2. Bój na Górnym Czerniakowie 11-30 września
W dniu 10.09 Armia Czerwona rozpoczęła natarcie na niemieckie przedmieście pod Pragą. W tym samym czasie tj. W nocy 10-11.09 Po silnym przygotowaniu artyleryjskim i ataku lotnictwa korpus Bacha rozpoczął natarcie na Czerniaków. Aby ostatecznie odrzucić powstańców od Wisły. 14.09 Rosjanie opanowali Pragę. Spowodowało to wycofanie Niemców na lewy brzeg Wisły. Utrata Pragi przez Niemców wywarła rozstrzygający wpływ na losy powstania. Dopóki, bowiem istniało przedmoscie praskie, wysiłki wojsk niemieckich kierowały się na jego utrzymanie a skąpiły sil na zwalczanie powstania. W dn. 15.09 doszło do forsowania Wisły przez żołnierzy I Armii Ludowego Wojska Polskiego (lwp). Razem przeprawiła się na pomoc powstańca ok. 500-600 żołnierzy I Armii. Jednakże naczelne dowództwo Armii Czerwonej uznało ze natarcie na Warszawę byłoby strategicznie przedwczesne i operacyjnie błędne, dlatego postanowiono zaniechać dalszych prób i wstrzymać natarcie. Ostatecznie Górny Czerniaków padł 23.09. Ogólna sytuacja powstania w dniu upadku Czerniakowa ze bliska kapitulacja wydawała się jedynym rozsądnym rozwiązaniem kryzysu

BÓJ NA GÓRNYM MOKOTOWIE 24-27.09

Zaniechanie dalszych prób forsowania Wisły w Warszawie oraz przegrupowanie sił rosyjskich spowodowało, ze dowództwo niemieckie mogło pozwolić sobie na szybkie zgniecenie powstania łącznie z rozbiciem zgrupowania AK w Puszczy Kampinoskiej. W dn. 24.09 po dwugodzinnym przygotowaniu ogniowym przy użyciu broni pancernej Niemcy rozpoczęli atak na Górny Mokotów. Mimo tak dużej koncentracji wojsk niemieckich oraz użycia lotnictwa heroiczny bunt powstańców trwał aż do 27.09.Do niewoli dostało się ok.1000 powstańców jednak ok. 600 wycofało się do Śródmieścia.

ROZBICIE GRUPY „KAMPINOS” POD JAKTOROWEM W DN.29.09 1944 r.

Niemiecki dowództwo obserwowało z wielka troska obszar Puszczy Kampinoskiej i oczekiwało tylko na złagodzenie położenia na froncie w Warszawie, ażeby żebrać odpowiednie siły i oczyścić Kampinos. Taka możliwość powstała dopiero w końcu września, gdy radziecka operacja zaczepna a Powstanie Warszawskie wygasało. Do dużej bitwy doszło w okolicach Żyrardowa gdzie stacjonowało ok. 1300 partyzantów. W nierównym boju zgrupowanie zostało rozproszone, zginęło ok.100 partyzantów a 200 zostało rannych. Tak operacja niemiecka przeciwko oddziałom leśnym, które miały wesprzeć oddziały powstańców osiągnęła swój cel.

BÓJ NA ŻOLIBORZU 29-30.09

W dn.29.09 po silnym przygotowaniu artylerii i dział rakietowych Niemcy ruszyli na Żoliborz. Polska załoga Żoliborza wynosiła ponad 2000 żołnierzy. Wobec nie udanej próbie przeprawy na Pragę oraz przygniatającej przewagi sił niemieckich w dn.30.09 Żoliborz skapitulował. Do niewoli dostało się ok.1500 powstańców

KAPITULACJA W DN. 2.10 1944 r.

Ostatnim bastionem obrony powstańców pozostało Śródmieście.Niemcy nie próbowali zdobyć Śródmieścia bezpośrednim atakiem. Natomiast przez cały czas trwał ostrzał artyleryjski, wśród powstańców i ludności cywilnej panował głód. Zawiodły wszystkie nadzieje na skuteczna pomoc z zachodu lub wielka ofensywę rosyjską. Dalsza walka byłaby wiec beznadziejnym przedsięwzięciem. W tej sytuacji doszło do nawiązania rokowań kapitulacyjnych. W dn.30.09 do kwatery Bacha w Ożarowie przybyli delegaci Komendy Głównej AK w celu ustalenia warunków kapitulacji.Zawarto umowę w sprawie zawieszenia broni w dn. 1-2.10 od godz.5:00 do 17:00, w celu ewakuacji 200 000 ludności cywilnej. W dn.1.10 po naradzie w Komendzie Głównej AK zapada ostateczna decyzja o kapitulacji. 2.10 Ok. godz.21:00 podpisano akt kapitulacji. Ze strony niemieckiej podpisał go S.S.-Obergruppenfhrer von dem Bach ze strony AK na podstawie pisemnego pełnomocnictwa dowódcy AK gen.Tadeusza Komorowskiego „Bora” płk. Kazimierz Iranek-Osmecki „Jarecki ” i ppłk. Zygmunt Dobrowolski „Zyndram”. Na podstawie układu o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie 2.10 O godz.20:00 zaprzestano walk niemiecki - polskich na terenie stolicy. Oddziały powstańcze mogły opuścić Warszawę z bronią w ręku na prawach kombatanckich, celem złożenia jej poza murami miasta. Ogółem do niewoli niemieckiej poszło 11 668 powstańców wśród nich 5 generałów, ze szpitali w Śródmieściu ewakuowano ok. 4 000 rannych.Łącznie straty zabitych i rannych żołnierzy AK wynosiły ok. 22 000, straty ludności cywilnej ok. 150 000. Zniszczono ponad 42% budynków oraz prawie 93% budynków zabytkowych. 1 000 Mieszkańców strąciło swoje miejsce zamieszkania. Powstanie Warszawskie pochłonęło ofiary sięgające nieomal granicy materialnych, a także duchowych naszego kraju. Powstańcy warszawscy pozostaną na zawsze w naszej historii najpiękniejszym wzorem żołnierzy, którym w walce przyświecało tylko umiłowanie ojczyzny.

PODSUMOWANIE I NASTĘPSTWA

Tego samego dnia w Ożarowie rozpoczęły się rokowania kapitulacyjne. 2 Października w kwaterze generała E. von dem Bacha podpisano akt kapitulacji. W dniach 3-5 października oddziały powstańcze złożyły bron i poddały się Niemcom.

Straty powstańcze ocenia się na 18 tys. zabitych i zaginionych, 25 tys. rannych. Do niewoli dostało się ok. 15 tys. żołnierzy i oficerów, w tym mianowany naczelnym wodzem generał T. Komorowski (Bór). Straty ludności cywilnej wyniosły ponad 180 tys. zabitych (głównie pomordowanych). Niemcy stracili w walkach 10 tys. zabitych, 6 tys. zaginionych, 9 tys. rannych oraz ok. 300 pojazdów opancerzonych.

Ok. 25% budynków na terenach objętych walkami uległo zniszczeniu, a dalsze Niemcy systematycznie burzyli po upadku powstania warszawskiego. Po kapitulacji powstania żołnierzy umieszczono w obozach jenieckich, ludność cywilna w obozie przejściowym w Pruszkowie, skąd rozsyłano ja po terenie Generalnego Gubernatorstwa lub kierowano do obozów pracy w Niemczech.

Aby rozpocząć rozważania na temat wybuchu powstania musimy podać dwa fakty. Mianowicie gdyby nie wybuchło Powstanie Warszawskie, które było w pewnym stopniu zorganizowane, to najprawdopodobniej małe grupki wojskowe z okolic Warszawy podjęłyby walkę, co byłoby tragiczniejsze w skutkach. Następnie należy wspomnieć o tym ze ZSRR prowadził politykę zgubna dla powstania, która polegała na odcięciu powstańców od dostaw broni i żywności od aliantów.
Powstanie Warszawskie zakończyło się klęska militarna. Dzięki walkom Polaków o Polskę obudził się w wielu ludziach duch, duch, który pchał ich do walki. Ten sam duch skłaniał ludzi do wysiłków, które niejednokrotnie przekraczały ich siły, ale oni wierzyli. Cały świat w dniu 1 sierpnia zwrócił swe oczy ku „garstce” ludzi, którzy postanowili walczyć o swój kraj, o to by mogli wychowywać swe dzieci we własnym kraju. Tak oto na ziemiach dawnej Polski rozpoczęły się walki o Nowa Polskę. O Polskę, w której nie byłoby nienawiści. Dzięki powstaniu cały świat przypomniał sobie o małym państwie na Bałtykiem. Jednak, aby mógł sobie przypomnieć, Polacy musieli przelać swoja krew w walce z okupantem. Sojusznicy nie pomogli im, gdy zostali najechani, wtedy Polacy poddali się łatwo. Tłumiony w sercach żal sprawił, ze przyszedł czas na to by walczyć o swa ojczyznę. Jedynymi naszymi sojusznikami byli Amerykanie, którzy dokonywali niewielkich zrzutów żywności i amunicji. Pozostaje również jeszcze jeden fakt, który był zatajany przez wiele lat. Mianowicie ZSRR był przeciwny powstaniu i chciał je jak najszybciej stłumić siłami Niemców. Należy również wspomnieć o tym ze gdyby nie wybuchło powstanie Polska stałaby się częścią sowieckiego imperium. Dlatego moim zdaniem powstanie zakończyło się moralnym zwycięstwem, a walki okupione wieloma ofiarami sprawiły, ze teraz nasza ojczyzna jest wolna, a my możemy tworzyć jej przyszłość.