Od Mieszka II do Władysława Łokietka.

RZĄDY MIESZKA II I JEGO NASTĘPCY KAZIMIERZA ODNOWICIELA.

Po śmierci ojca Bolesława Chrobrego władcą zostaje jego syn Mieszko II , który natychmiast się koronuje podkreślając w ten sposób swój autorytet jako władcy, międzynarodowe znaczenie i pozycję państwa polskiego. Z powodzeniem prowadził walki z cesarstwem organizując zwycięskie wyprawy na ziemie niemieckie. Wyprawiał się na Saksonie, niestety z miernym skutkiem. Mieszał się w sprawy dynastyczne w Czechach, popierał kandydata do włoskiej koron. Tak prowadzoną polityką nie zaskarbił sobie przychylności Rusi i Niemiec. Doprowadziło to do najazdu na Polskę w 1031 roku. Cesarz niemiecki Konrad II zdobył Łużyce a władca Rusi Jarosław Mądry- Grody Czerwieńskie. W dalszych walkach Mieszko musiał opuścić kraj, jego żonę wypędzono. Mimo że z pomocą księcia Czeskiego wraca do kraju zmuszony jest zawrzeć z cesarzem ugodę, zrzec się tytułu królewskiego i odstąpić Milsko i Łużyce. Zmuszony też został do podziału kraju miedzy siebie i dwóch młodszych braci. Podział ten był tymczasowy, wkrótce Mieszko II usunął braci i ponownie dokonał zjednoczenia kraju. Wkrótce w 1034 roku w niewyjaśnionych okolicznościach ginie Mieszko II. Mimo, że Mieszko miał dwóch synów, żaden z nich nie obejmuje władzy. Kazimierz, gdyż zesłano go do klasztoru i Bolesław, którego imię zniknęło z ksiąg w konsekwencji jego haniebnych uczynków. Z barku władcy wybucha powstanie ludowe spowodowane ubożeniem, głodem, niżem demograficznym, brakiem rąk do pracy. Aby uniknąć rozszerzenia się buntu na ziemie niemieckie i ruskie Jarosław Mądry i Konrad II w 1039 roku udzielają wsparcia Kazimierzowi, który zostaje nowym władcą Polski wprowadzonym przez obcą armię. Uznano to za zamach stanu, Kazimierz by zyskać poparcie nadaje ziemie, wprowadza feudalizm. Kazimierz odnawia kościoły, armię, służbę wojskową, państwo, władzę, miasta, rolnictwo. Stąd jego przydomek Kazimierz Odnowiciel.

RZĄDY BOLESŁAWA ŚMIAŁEGO.

Po śmierci Kazimierza Odnowiciela na tronie zasiada Bolesław Śmiały. Prowadzi on czynna politykę, wspiera kościół. Bolesław zdobywa Czechy a tym samym uniezależnia się od cesarstwa które wykorzystywało
Polskę do swojej polityki. Bolesław zyskał sobie sojuszników w Węgrach i Rusią. Na Węgrzech popierał obóz który przeciwstawił się wpływom cesarstwa. W 1076 roku w Niemczech dochodzi do walki o inwestyturę pomiędzy papieżem Grzegorzem VII a cesarzem Henrykiem V. Bolesław opowiada się po stronie papieża, który koronuje go na króla. Bolesław prowadził życie pełne ekscesów, pijaństwa, był strasznym kobieciarzem. Takie zachowanie nie podobało się biskupowi , który nakazał poddaństwu nie naśladować poczynań swego króla. Bolesław zachowanie biskupa uznał za zdradę. Skazał biskup Stanisława ze Szczepanowa na rozczłonkowanie, ten rozkaz doprowadził do buntu w Europie. Papież nałożył klątwę na Bolesława, który zmuszony został ujść z kraju na Węgry, stamtąd przybył do Tyńca gdzie przygarnęli go mnisi. Dzieje Bolesław są tragiczne, poprzez występek przeciwko kościołowi stracił wszystko. Z opisów jakie się zachowały wynika, ze był chory na schizofrenię, stąd ta dwoistość postawy.

RZĄDY WŁADYSŁAWA HERMANA.

Po śmierci Bolesława Śmiałego władzę obejmuję jego brat Władysław Herman. Nowy władca nie koronuję się, prowadzi politykę ugody i uległości w stosunku do cesarstwa. Powołał on Palatyna, który sprawował za niego większość obowiązków. W wyniku takiego podziału władzy szerzy się anarchia, władza zostaje podzielona pomiędzy drobnych feudałów. Na początku XII wieku wycofuje się z polityki. Dzieli kraj na trzy części. Sam zachowuje Mazowsze, Małopolskę otrzymuję Bolesław Krzywousty zaś Zbigniew Wielkopolskę i Pomorze. W 1107 roku Herman umiera, Bolesław wykorzystuję fakt, iż chodzą pogłoski o tym, że Zbigniew pochodzi z nie prawego łoża i nakazuje bratu oddanie ziem, ten się buntuję i najeżdża ziemię Bolesława, który zwraca się o pomoc do cesarza. W 1109 roku armia niemiecka rusza na Polskę. Zbigniew prosi Henryka V o pokój. Na czas rozejmu wzięte do niewoli zostają dzieci Zbigniewa, które giną a w zamian za to uratowany zostaje Głogów. Niemcy przenoszą się do Wrocławia, dochodzi tam do walki z Bolesławem, Niemcy pokonani odnoszą ogromne straty. Tym samym zostaje ocalona niepodległość Polski.

RZĄDY BOLESŁAWA KRZYWOUSTEGO.

Po śmierci Władysława Herman władzę obejmuje jego syn Bolesław Krzywousty. W 1116 roku wyprawia się na Pomorze by uzyskać dostęp do morza, zgodę na połów ryb. W 1122 roku po raz kolejny wyprawia się na Pomorze, hołduje je, narzuca chrześcijaństwo, otwiera dwa biskupstwa w Kamieniu i Kołobrzegu. W 1138 roku wprowadza ustawę akcesyjną tzn. Testament Krzywoustego, by uchronić swych synów przed bratobójczymi walkami o tron, uwzględnić interesy wszystkich spadkobierców, a jednocześnie zachować jedność państwa.



* Na mocy którego dziedziczy najstarszy z synów władcy.
* Kraj został podzielony na 5 dzielnic, cztery z nich były podzielne. Najstarszy syn otrzymał Władysław- Śląsk i dzielnicę senioralną, Bolesław Kędzierzawy- Mazowsze i część Kujaw, Mieszko Stary- Wielkopolskę, Henryk- ziemię sandomierską, najmłodszemu synowi Kazimierzowi dzielnicy nie wydzielono.
*Piąta dzielnica, w skład której wchodziła ziemia krakowska, sieradzka i łęczycka, była dzielnicą senioralną. Wiązało się z nią zwierzchnictwo nad Pomorzem. Władza w dzielnicy senioralnej nie była dziedziczna, lecz przechodziła każdorazowo na najstarszego w rodzie Piastów. Władcą dzielnicy był senior, który miał wyłączne prawo prowadzenia polityki zagranicznej, wyłączne prawo utrzymania armii, prawo obsadzania grodów obronnych, prawo sądzenia i rozstrzygania sporów między juniorami oraz prawo wyznaczania kandydata na stolicę arcybiskupią (inwestytura dostojników kościelnych) .
*Z dzielnicy senioralnej wyznaczono dla żony Krzywoustego wiano wdowie, które po jej śmierci ponownie wracało do dzielnicy senioralnej.
Data śmierci uważana jest za koniec wczesnośredniowiecznej monarchii piastowskiej i początek blisko dwunastoletniego rozbicia dzielnicowego. Mimo sukcesów w polityce międzynarodowej Bolesław nie zdołał uzyskać korony, a pod koniec życia musiał bronić niezależności Kościoła polskiego. Bulle papieskie z lat 1131 i 1133 podporządkowały Kościół polski arcybiskupstwu w Magdeburgu. Na zjeździe w Maseburgu w zamian za lenno z Pomorza Zachodniego Krzywousty uzyskał poparcie cesarza Loatra III na potwierdzenie praw arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Bulla gnieźnieńska z 1136 roku wydana przez papieża Innocentego II potwierdza status metropolii gnieźnieńskiej.

WALKI O DZILNICĘ SENIORALNĄ I OBALENIE TESTAMENTU KRZYWOUSTEGO.

Pierwszym seniorem został książę Władysław. Wkrótce doszło jednak do wojny domowej między nim i młodszymi braćmi o wdowie wiano po matce Salomei. Pokonany Władysław zostaje wygnany z kraju i stąd jego przydomek – Wygnaniec. Tronu nie odzyskał mimo poparcia ze strony króla niemieckiego Konrada III, a później Fryderyka Barbarossa. Ten zaś postanowił wyprawić się na Polskę, by rozszerzyć nad nią swą władzę zwierzchnią i przywrócić tron Władysławowi, ale jako swojemu lennikowi. Wojna zakończyła się w r. 1157 układem w Krzyszkowie, na mocy którego Bolesław Kędzierzawy uznał zwierzchnictwo cesarza, zobowiązał się do zapłacenia daniny hołdowniczej oraz zwrotu Śląska Władysławowi. Trybut był zapłacony tylko częściowo, a Śląsk zwrócono dopiero synom Władysława w 1173 roku. Rządy w dzielnicy senioralnej objął Bolesław Kędzierzawy, a po jego śmierci Mieszko Stary, który stał na straży swych praw senioralnych, został wygnany z Krakowa przez zbuntowanych możnowładców świeckich i duchownych, a na tron powołano najmłodszego syna Krzywoustego, Kazimierza Sprawiedliwego reprezentującego interesy możnowładztwa i Kościoła. W ten sposób możni dwukrotnie złamali testament Krzywoustego. Kazimierz Sprawiedliwy, pragnąc utrzymać się na tronie krakowskim, szukał oparcia w duchowieństwu i możnych. W tym celu na zwołanym w 1180 r. wiecu w Łęczycy zjednał sobie duchowieństwo zrzekając się prawa dziedziczenia majątku po zmarłych biskupach a także pewnych świadczeń z dóbr kościelnych.

NIEKOŻYSTNE CZYNNIKI NA PRZEŁOMIE XII / XIII WIEK.

Na tronie po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego zasiada jego syn Leszek Biały. Następnie Mieszko III Stary, a po jego śmierci jego syn Władysław Laskonogi. Walki o tron krakowski znalazły swoje odbicie w polityce papiestwa wobec Polski. I tak Leszek Biały uznał się lennikiem papieża Innocentego III w zamian za bullę zatwierdzającą go na tronie krakowskim. Ale już trzy lata później papież unieważnił bullę i przyznał prawo do senioratu innemu Piastowiczowi- Mieszkowi Plątonogiemu. Zagroziwszy klątwą wszystkim, którzy by testament Krzywoustego unieważnili. Wynikiem polityki możnych i Kościoła był upadek jedności państwa i dalsze rozdrobnienie feudalne Polski. Sytuację z każdej strony wykorzystują inne mocarstwa. Najeżdżają nas Czesi ale także Ruś Kijowska. Jednak mimo to pojawia się nowe niebezpieczeństwo – Tatarzy, którzy jednoczą się w XIII. Zagrażają rozbitej na dzielnice Polsce. Następstwem najazdu Tatarów w 1245 roku było zabicie księcia Polski oraz straszliwe spustoszenie kraju. Ludność bądź to wymordowana, bądź uprowadzona. Ocalała ludność rozbiegła się po lasach, powszechny był brak rąk do pracy.

KRZYŻACY NA ZIEMIACH POLSKICH I RZĄDY WŁADYSŁAWA ŁOKIETKA.

Książę mazowiecki Konrad dążąc do podboju Prusów i narzucenia im chrześcijaństwa zwraca się do mistrza Hermana von Salza w sprawie przeniesienia Zakonu Krzyżackiego do Polski i użycia go do podboju Prus. W zamian za to ofiarował Zakonowi Ziemię Chełmińską jako lenno. Układ został zawarty w 1226 roku i Konrad wystawił Zakonowi dokument Kruszwicki, w którym to przekazuje cesarzowi Ziemię Dobrzyńską w lenno. Krzyżacy jednocześnie dążyli do podbicia Prus i utworzenia własnego państwa na terenach, które chcieli zdobyć. W ten sposób cesarstwo umożliwiło Zakonowi zaborczą politykę skierowaną początkowo przeciwko Prusom, a rychło również przeciwko Polsce, Litwie i Rusi. Wygnany z kraju Władysław Łokietek szuka sojuszu z Węgrami, ponadto zacieśnia więzy z Rusią. Łokietek szukał także poparcia politycznego i pomocy u papiestwa. Przy pomocy sojuszników Łokietek wkracza do Małopolski i w 1304 r. zdobywa ziemię sandomierską i jednoczy Polskę. A w 1306 roku opanowuje Małopolskę i Pomorze Gdańskie. Krzyżacy i niemieckie państwo Brandenburgia nie chcą dopuścić do zjednoczenia polski. Dlatego w 1307 roku margrabiowie brandenburscy zagarnęli Pomorze Gdańskie oddane im za cenę lenna przez możnych Swięców. W 1308 roku wybucha powstanie przeciwko Łokietkowi zapoczątkowane przez biskupa Muskata. W tej sytuacji Łokietek prosi o pomoc Zakon Krzyżacki o pomoc. Krzyżacy zgadzają się odeprzeć atak Brandenburczyków w zamian za zwrot poniesionych kosztów. Krzyżacy istotnie wyparli Brandenburczyków, lecz podstępem opanowali Gdańsk w 1308 r. Zabili polskie rycerstwo i urządzili rzeź ludności, poczym zagarnęli całe Pomorze Gdańskie. W 1308 r. Krzyżacy przenoszą stolicę z Wenecji do Malborka. W 1309 r. Łokietek zwraca się do papieża o pomoc w odzyskaniu zajętego Pomorza. W odwecie Krzyżacy żądają od niego odszkodowania za udzieloną pomoc w sumie przewyższającej wartość Pomorza. Polska ponosi straty terytorialne, które odcinają ją od Bałtyku i przerywają więzi z Pomorzem Zachodnim. Władza Łokietka rozciąga się tylko na Małopolskę i część Kujaw. Ale i w Małopolsce wybucha przeciwko niemu powstanie mieszczaństwa niemieckiego na czele którego staje Muskata - biskup krakowski. W maju 1311 r .dochodzi do buntu w Krakowie, na czele którego stanął wpływowy wójt Albert. Buntuje mieszczaństwo i w 1312 r. dzięki poparciu rycerstwa zdobywa Kraków. Łokietek zaś karze śmiercią przywódców buntu i kasuję dziedziczny urząd wójta. W 1318 r. społeczeństwo polskie występuje do papieża o zgodę na koronację Łokietka. W 1320 roku Łokietek koronuję się w Krakowie na króla. Polska staje się państwem niezależnym. Rok 1320 jest zarazem końcem rozbicia dzielnicowego, zjednoczeniem państwa, odbudową monarchii.

ETAPY JEDNOCZENIA POLSKI.

1) Pierwsze etapy zjednoczenia wyszły ze Śląska, który był najbardziej rozwinięty pod względem gospodarczym. Zjednoczenia poprzez zawieranie małżeństw dokonali Henrycy Śląscy. Większa część Śląska zjednoczona została w XIII wieku, jednak był on zhołdowany Czechom.
2) Drugim etapem było zawarcie układu w Kępnie w 1282 r. tzw. „ układu o przeżycie” zawartego pomiędzy Przemysławem II a Mestwinem. Według układu ten z władców który umrze pierwszy Pomorze przekaże drugiemu z uwagi na ich bezdzietność. Pierwszy umiera Mestwin. W 1295 r. Przemysław II koronuje się na króla Polski. Koronacja była wyrazem dążeń do zjednoczenia całego państwa.
3) Przemysław II zostaje zamordowany. W 1300 r. Polskę najeżdżają Czesi, Wacław II koronuje się na króla Polski. Odbywa się to bezprawnie dlatego by zyskać poparcie społeczeństwa nadaje ziemie, tworzy nowe urzędy. A od 1304 r. Łokietek jednoczy państwo.

ZASIEDLANIE PUSTEK NA TERENIE POLSKI.

1) Osadnictwo na prawie polskim – przybywająca ludność zawierała umowę ustną, dostawali ziemię dla zagospodarowania, byli zwalniani ze świadczeń feudalnych była to tzw. „wolnizna”- chłop mógł odejść ze wsi jeżeli ureguluje powinności do pana, musieli płacić czynsz pieniężny w zamian za dzierżawę ziemi.
Ponieważ była chłopów obowiązywała ustna umowa często dochodziło do jej przekręcenia dlatego też osadnictwo na prawie polskim zastąpiono osadnictwem na prawie niemieckim.
2) Osadnictwo na prawie niemieckim – Obowiązywała pisana umowa pomiędzy zasadźcą (poszukiwał na zlecenie swego pana ludzi do zasiedlenia wolnych terenów) a osadnikiem. Umowa zapewniała osadnikom dziedziczenie używanej ziemi. Osadnik otrzymywał łan ziemi ornej oraz dla zagospodarowania się lata wolnizny od 2-24 lat, po upływie wolnizny osadnik zobowiązany był do składania renty feudalnej w pieniądzu i naturze. Oprócz czynszu i danin osadnicy uiszczali także inne świadczenia (podarki w bydle, drobiu, miodzie nabiale). Musieli także pracować kilka dni rocznie darmowo pracować na polu wytyczonym przez pana. Osadnicy byli osobiście wolni, mogli jednak opuścić wieś dopiero po zapłaceniu czynszu za lata wolnizny. Zasadźca zwany sołtysem stawał się pośrednikiem między panem a osadnikami. Posiadał on duże uposażenie: kilka łanów pod uprawę, 1/6 czynszu ściąganego dla pana ze wsi, 1/3 kar sądowych, prawo prowadzenia karczmy, jatek, młyna a czasami warsztatów rzemieślniczych. Do obowiązków sołtysa należała służba wojskowa odbywana konno, ściąganie czynszu, przewodniczenie wiejskiej ławie sądowej.