Przebieg I wojny światowej

Front Zachodni
Głównym obszarem działań w tym konflikcie był front zachodni: armie niemieckie, realizujc tzw. plan Schlieffena (A. von Schlieffen), po zaciętych walkach we Flandrii dotarły nad rzekę Marnę we Francji. Stoczona tam bitwa (6-9 wrzenia) doprowadziła do odparcia agresora na linię rzeki Aisne. W padzierniku 1914 sztabowcy niemieccy opracowali plan odcięcia Francji od Anglii przez zdobycie Flandrii. Bitwa flandryjska (m.in. walki pod Ypres, 1915) okazała się jednak fiaskiem. Działania militarne zaczęły przybierać charakter wojny pozycyjnej. Niepowodzeniem zakończyła się również niemiecka próba zdobycia Verdun (1916). W odpowiedzi alianci przeprowadzili w czerwcu 1916 ofensywę nad Somm, podczas której po raz pierwszy użyto czołgów (Wielka Brytania).
Wielkie znaczenie dla wyniku wojny miało przystpienie do niej (6 kwietnia 1917), po stronie Ententy, USA. W kwietniu i maju 1917 sojusznicy przeprowadzili akcje zaczepne w rejonie Arras. Straty i niepowodzenia spowodowały wybuch powszechnego niezadowolenia w armii francuskiej, opanowany przez generała Ph.H. Ptaina. Ostateczna niemiecka próba wygrania wojny została podjęta w marcu 1918. Po przejęciu inicjatywy przez aliantów (lipiec 1918) wojska austro-węgierskie znalazły się w rozsypce, a rewolucja listopadowa w Niemczech 1918 zmusiła dowództwo niemieckie do zaprzestania działań zbrojnych i podpisanie rozejmu w Compiegne 11 listopada 1918.
Front Wschodni
Wojna na froncie wschodnim miała charakter manewrowy. Rosyjskie uderzenie (lato-jesień 1914) w kierunku na Prusy Wschodnie (bitwy pod Tannenbergiem i nad jeziorami mazurskimi) nie przyniosło oczekiwanych rezultatów, natomiast atak w kierunku południowo-zachodnim przesunł wojska rosyjskie na Podkarpacie. W roku następnym połczona ofensywa armii niemieckiej i austro-węgierskiej, rozpoczęta przełomem gorlickim, ustanowiła linię frontu od Zatoki Ryskiej przez Pińsk po Tarnopol. W czerwcu 1916 ruszyło wielkie natarcie rosyjskie (tzw. ofensywa Brusiłowa), które po pocztkowych sukcesach zostało powstrzymane. Przegrupowanie armii rosyjskiej, spowodowane rewolucj lutow i rewolucj padziernikow, zmusiło Rosję do podpisania zawieszenia broni w Brzeciu Litewskim (listopad 1917), a w konsekwencji pokoju brzeskiego (3 marca 1918).
Front Balkanski i Wloski
Po serbskiej klęsce na Kosowym Polu w 1915 Austro-Węgry opanowały Serbię i Czarnogórę. 24 czerwca 1915, po zmianie frontu, Włochy wystpiły przeciw państwom centralnym. Główne starcia, w których Włosi ponosili systematyczne klęski, toczyły się nad rzek Socz (m.in. przełamanie frontu włoskiego pod Caporetto 1917). Dopiero po powstrzymaniu natarcia wojsk austro-węgierskich nad rzek Piaw, 24 padziernika 1918 Włosi rozpoczęli ofensywę w kierunku na Triest. Armia austro-węgierska przestała stawiać opór. Zawieszenie broni podpisano 3 listopada 1918. Skutkiem ofensywy Brusiłowa 1916 był atak rumuński (Rumunia przystpiła do wojny po stronie Ententy w 1916) na węgierski Siedmiogród 27 sierpnia 1916. Kontratak wojsk monarchii naddunajskiej zakończył się zajęciem Bukaresztu i klęsk Rumunii w maju 1918.
Fronty Pozaeuropejski
Rosjanie w 1914 pobili Turków i odnosili lokalne sukcesy aż do 1917. W Mezopotamii Anglicy ponosili klęski w latach 1914-1916, w 1915 połczony korpus australijsko-angielski uległ Turkom w cieninie Dardanele. Od 1917 Turcy zaczęli ustępować w Mezopotamii i w Palestynie, kapitulujc ostatecznie w 1918. Do 1918 Brytyjczycy opanowali większoć kolonii niemieckich, Japończycy zajęli posiadłoci niemieckie w Chinach.
Dzialania Morskie
Po wprowadzeniu przez Ententę blokady floty niemieckiej rozpoczęła ona w lutym 1915 nieograniczon wojnę podwodn. Jedynym większym starciem flot nawodnych brytyjskiej i niemieckiej była bitwa na wysokoci cieniny Skagerrak, tzw. bitwa jutlandzka (1916).
Traktaty Pokojowe
8 stycznia 1918 amerykański prezydent W.Th. Wilson wystpił z orędziem do Kongresu, formułujcym podstawowe warunki pokoju (Wilsona 14 punktów). Klęski na frontach spowodowały narastanie kryzysu wewnętrznego w Austro-Węgrzech i Niemczech. Wojnę zakończyły traktaty pokojowe: w Wersalu (wersalski traktat pojowy 1919) 28 czerwca 1919 (z Niemcami), w Saint-Germain-en-Laye 10 wrzenia 1919 (z Austri), w Neuilly-sur-Seine 27 listopada 1919 (z Bułgari), w Trianon 4 czerwca 1920 (z Węgrami), w Sevres 10 sierpnia 1920 (z Turcj).