„Król tyranem być nie mógł.” Rozwiń myśl zawartą w cytacie, przedstawiającym bilans rządów Jagiellonów w XVIw.

Po śmierci Jana Olbrachta w 1501r tron objął Aleksander Jagiellończyk(1501-1506). W 1501 roku podpisał przywilej mielnicki, który oddawał władzę w państwie senatowi. Akt mielnicki dotyczył także unii Polski z Litwą. Niestety zaraz po koronacji Aleksander udał się na Litwę, która była uwikłana w spory z Moskwą. Podczas nieobecności Aleksandra rządy w królestwie przejęli senatorowie. Niestety odbiło się to bardzo niekorzystnie na państwie polskim. Powierzenie rządów państwem senatowi doprowadziło Polskę do ruiny finansowej i niemocy militarnej. Wykorzystał to hospodar mołdawski Stefan, zajmując na krótko Pokucie. Król wycofał się też z ustępstw na rzecz senatu i w 1505 roku przyjął w Radomiu żądania izby poselskiej. Porozumienie to znane jest jako konstytucja nihil novi, która głosiła, że wszelkie zmiany w prawie pospolitym muszą zostać zaakceptowane przez izbę poselską i senat. W 1506 roku wydane zostały natomiast Statuty Łaskiego, będące zbiorem aktów ustawodawczych. Od tej pory król nie mógł podejmować ważnych dla państwa decyzji bez zgody szlachty. Jej hasłem zaś stało się stwierdzenie ”Nic o nas bez nas”. W ten sposób powstała w Polsce nowa forma rządów zwana demokracją szlachecką, która istniała aż do 1791 roku. Dzięki konstytucji Nihil novi sejm stawał się organem ustawodawczym państwa. Królowi nie udało się podpisać pokoju z nowym władcą Moskwy Wasylem III. Latem 1506 roku czambuły tatarskie pod wodzą synów Mengli – Gireja, Beti i Burasza uderzyły na Kijowszczyznę, Podole, Wołyń i Ruś Czerwoną. Wojska litewskie pod wodzą kniazia Glińskiego rozbiły główne siły tatarskie w bitwie pod Kleckiem 06.08.1506 roku. Aleksander Jagiellończyk zmarł 20.08.1506 roku. Niestety okres rządów Aleksandra muszę ocenić zdecydowanie negatywnie. Zarówno w polityce wewnętrznej, jak i zewnętrznej odnieśliśmy znaczne straty. Straciliśmy wiele terytoriów, między innymi Czechy i Śląsk, które dostały się pod panowanie Habsburgów i wpływy niemieckie, natomiast Węgry musiały przyjąć protekcję Turecką. Poprzez konstytucję unicestwiona została możliwość stworzenia kiedykolwiek w Polsce(a tym samym na Litwie) monarszej władzy absolutnej, co niewątpliwie należy zaliczyć na plus Jagiellonczykowi.
Następcą Aleksandra Jagiellończyka został najmłodszy z Jagiellonów, Zygmunt, później zwany Starym(1506-1548). W 1508 roku zakończył on wojnę z Moskwą, zawierając z nią pokój wieczny. Litwa po raz pierwszy od czasów Witolda nie poniosła strat terytorialnych w konfrontacji z agresywnym sąsiadem na wschodzie. Niestety wojna z Moskwą została wznowiona w 1514 roku. Wojska litewskie i polskie spotkały się z Moskiewskimi pod Orszą dnia 8 września 1514 roku. Wojska moskiewskie poniosły druzgocącą klęskę. Zamysły Wasyla III o podbiciu Wielkiego Księstwa Litewskiego spełzły na niczym. Był to niewątpliwie duży sukces Zygmunta, gdyż udało mu się powstrzymać gigantycznego wroga, który mógł nam poważnie pomieszać w szykach. W 1515 roku dochodzi do zjazdu wiedeńskiego. Na zjeździe wiedeńskim w 1515 roku Jagiellonowie zrezygnowali z korony węgierskiej w przypadku wygaśnięcia tamtejszej linii swej dynastii, cesarz zaś odstąpił od zamiaru popierania Moskwy i zakonu krzyżackiego. Antypolskie przymierze krzyżacko-moskiewskie zawarte w 1517 roku doprowadziło natomiast do wybuchu kolejnej wojny polsko-moskiewskiej zakończonej pięcioletnim rozejmem (Smoleńsk pozostał w granicach Księstwa Moskiewskiego). W 1519 roku dochodzi do ostatniej wojny Polski z Zakonem Krzyżackim. Hohenzollern nie przestrzegał ustaleń zjazdu wiedeńskiego, i zaczął szukać pomocy wśród Rzeszy. Polacy bardzo szybko opanowali Królewiec- stolicę Zakonu. Wojna ta była kolejnym sukcesem Zygmunta I Starego. Przyczyniła się ona do ostatecznego złamania potęgi krzyżackiej. Nie mogąc znaleźć sojuszników Albrecht zaproponował Zygmuntowi sekularyzację Prus. Ostatecznie 08.04.1525 roku podpisano w Krakowie traktat na mocy, którego Albrecht dokonał sekularyzacji państwa pruskiego i otrzymał tytuł księcia w Prusach i lennika Polski. Księstwo pruskie stało się jego dziedziczną własnością. Praw do dziedziczenia pozbawieni zostali elektorzy brandenburscy 10.04.1525 roku na krakowskim rynku Albrecht złożył hołd lenny Zygmuntowi. Na sejmie w Piotrkowie w 1529 roku dopełniło się ostatnie zjednoczenie Mazowsza z Koroną .
Niestety w 1526 roku w bitwie pod Mohacze ginie Ludwik Węgierski, pozostawiając opustoszały tron Węgierski i Czeski. Czechy i Śląsk zajęli Habsburgowie, zaś na Węgrzech o władzę rozpoczęli walkę Turcy, Habsburgowie i panowie węgierscy z Janem Zapolyą, zięciem Zygmunta Starego na czele. Mimo nacisków swej żony, Bony Sforzy, Zygmunt nie zdecydował się jednak na interwencję w ten konflikt i w 1533 r. zawarł wieczysty pokój z Turcją (przedłużony w 1553 r). Walczył jednak o odnowienie wpływów polskich w Mołdawii i odzyskał Pokucie. Zygmunt I postąpił bardzo rozsądnie, gdyż zdawał sobie sprawę, iż Polska nie ma sił na zmaganie się z Turkami.

Bilans rządów Zygmunta I jest zdecydowanie dodatni. Bardzo dobrze sprawdzał się w polityce zewnętrznej, a także wewnętrznej. Dużo czasu poświęcał sprawom finansów Królestwa. Wprowadził nowy system ceł, usprawnił zarząd żup wielickich. Władca wysoko cenił sobie ludzi wykształconych. W jego kancelarii zawsze pracowało wielu światłych urzędników. Był on władcą bardzo konserwatywnym.
Ostatnim władcą z dynastii Jagiellonów był Zygmunt II August(1548-1572). W czasie kiedy obejmował on władzę – rozpoczął on swe rządy jeszcze za życia ojca, co zapewniła mu elekcja vivente rege (dosł. za życia króla) w 1530 roku. Wśród magnatów litewskich na plan pierwszy wysunęli się Radziwiłłowie. Zygmunt August po śmierci swojej pierwszej żony ożenił się z Barbarą Radziwiłłówną. Wiele osób obawiało się, iż Radziwiłłowie mogą dojść do władzy w Polsce.
Na północ od Żmudzi, nad Bałtykiem, leżały Inflanty. Przez Inflanty przechodził szlak handlowy, który wiązał Europę Wschodnią z Zachodem. Oczywiste było, iż porty znajdujące się w tej okolicy miały ważne znaczenie strategiczne W 1557 roku król zawarł traktat w Pozwolu z Zakonem Kawalerów Mieczowych, co wywołało najazd moskiewski na Inflanty, o które zabiegali też zresztą Szwedzi i Duńczycy. Podpisany w 1561 roku traktat wileński przewidywał podział Inflant na lenno polskie i dziedziczne księstwo kurlandzkie, które otrzymał - zrzuciwszy habit zakonny - ostatni mistrz zakonu Gotthard Kettler. Zakon został rozwiązany, a Kettler przeszedł na luteranizm. Konflikt z Moskwą o Inflanty doprowadził do wybuchu pierwszej wojny północnej ze Szwecją (1563-70). Po wstąpieniu na tron szwedzki Jana III Wazy, męża Katarzyny Jagiellonki (1568), oba kraje zawarły jednak sojusz. Wojnę zakończył pokój w Szczecinie utrzymujący status quo w Inflantach, a więc przyznających je Polsce. Nie obejmował on jednak Moskwy.
Zygmunt August był królem rządzącym dobrze. Na plus należy mu z pewnością zaliczyć opanowanie Inflant właściwych. Dzięki temu znacznie wzrosło znaczenie Polski nad Morzem Bałtyckim. Zygmunt August prowadził również bardzo rozważną politykę z Turcją, która zapewniała mu spokój na południowej granicy. Na minus możemy mu zapisać wojny z Rosją, które spowodowały zmniejszenie się terytorium Litwy. W polityce wewnętrznej Zygmunt August od 1562 roku opowiadał się po stronie ruchu egzekucyjnego. W 1562/63 roku sejm piotrkowski rozpoczął realizację postulatów ruchu egzekucyjnego, przeprowadzając m.in. uzdrowienie skarbu. W kwestiach ustrojowych ruch egzekucyjny postulował m.in. silniejszą integrację ziem wchodzących w skład Rzeczypospolitej: W 1569 roku nastąpiło włączenie do Korony Podlasia, Ukrainy i Podola oraz ograniczenie swobód Prus Królewskich. Nową formę nadano też związkowi Korony z Litwą. Unia lubelska zmieniała istniejącą wcześniej unię personalną w unię realną. Poza wspólnym władcą, Korona i Wielkie Księstwo miały odtąd wspólny sejm, monetę i politykę zagraniczną. Zachowano natomiast odrębność wojskową, skarbową oraz administracyjną.
Podsumowując moją wypowiedź, chciałbym zauważyć, iż wiek XVI był złotym wiekiem w historii Polski. Za panowania Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta nastąpił rozkwit gospodarczy i kulturalny Polski. Przede wszystkim zawdzięczamy Jagiellonom Unię lubelską, która bezsprzecznie stanowiła jedno z najważniejszych wydarzeń kształtujących Polaków i Litwinów. Następstwa tej Unii odczuwamy po dzień dzisiejszy.