Ustna matura

XXVII

3. Omów cechy gatunkowe poematu heroikomicznego na przykładzie „ Monachomachii „

Poemat heroikomiczny to stary gatunek, uprawiany już w starożytności, będący parodią eposu bohaterskiego. Stosowano parodię jako środek służący do ośmieszania zjawisk, osób poprzez ich nieudolne naśladowanie, odgrywanie.
Cechy poematu heroikomicznego:
1. zastosowanie parodii.
2. charakter żartobliwy, częściej satyryczny.
3. celem jest ośmieszenie zachowań pewnych środowisk.
4. styl wysoki, typowy dla eposu.
5. obecność inwokacji, porównania homeryckiego.
6. naruszenie zasady decorum.
7. zderzenie patetycznego języka z błahą tematyką.

Monachomachia jako poemat heroikomiczny:
• poeta połączył wielki, patetyczny, wzniosły styl, ze sprawami małymi, komicznymi; już samo zestawienie określeń wojnę domową śpiewam, wojnę mnichowską brzmi zabawnie, bo chodzi tu przecież o zwykłą bijatyką między zakonnikami; opisując ową bijatyke stosuje styl pełen patosu, używa porównań homeryckich i podobnych określeń; opisuje bójki jako sceny batalistyczne i wprowadza elementy mitologiczne, przywołując grecką bogini niezgody.
• Utwór utrzymany jest w nastroju ironicznym; w poemacie występuje komizm postaci ( ksiądz przeor, porwawszy się z puchu pierwszy raz jutrzenkę zobaczył ), komizm sytuacyjny ( Lecą sandały i trepki i pasy, wrzawa powszechna przeraża i głuszy ) i komizm słowny (wielebne głupstwo ).



XXVIII

3. Określ cechy gatunkowe powieści poetyckiej na wybranym przykładzie.

Cechy powieści poetyckiej:
1. jest kilku narratorów:
- narrator autorski, wszechwiedzący, opisuje dzieje Konrada.
- Narrator, bohater, jest nim Wajdelota w swojej pieśni.
- Narrator bohater, jest nim Konrad Wallenrod.
2. brak chronologii – Wallenroda poznajemy przy wybraniu go na Wielkiego Mistrza, potem jest opisane jego życie.
3. nastrój tajemniczości i grozy.
4. egzotyka scenerii odnosi się do głębokiego średniowiecza.
5. obecny jest bohater byroniczny.
6. połączone są elementy epickie, liryczne i dramatyczne – liryka – „Hymn”, epika – „Pieśń Wajdeloty”, dramat – pieśń Aldony z Wallenrodem.

XIX

Jak rozumiesz pojęcia: synonim, antonim, homonim. Podaj przykłady.

• Synonimy : wyrazy jednoznaczne, ale częściej bliskoznaczne, które pokrewne znaczeniem podstawowym różnią się od siebie barwą, odcieniem semantycznym, przynależnością do określonego stylu itp., mogą być używane wymiennie, ale wpływa to na styl i sens wypowiedzi. Synonimy umożliwiają większą ścisłość wyrażenia, zapobiegają monotonii, a w języku poetyckim mają szczególnie ważną funkcje. Jednym ze środków ekspresji stylistycznej jest nagromadzenie określeń synonimicznych.
• Antonimy : wyrazy o przeciwnym znaczeniu, służą wydobyciu kontrastów myślowych lub uczuciowych ( słaby - silny, jasny – ciemny, szlachetność – podłość, upał – mróz ). Antonim jest określeniem przeciwnym do synonim.
• Homonimy : Wyraz o tym samym brzmieniu, a nawet o tej samej pisowni, ale o odmiennej entymologii i znaczeniu [ lud – lód, bal ( impreza ) – bal ( belka ), warta ( straż ) – warta ( przymiotnik w formie żeńskiej ), zamek ( ten od kluczy ) – zamek ( w karabinie ) – zamek ( średniowieczny ) ]


XX

Wyjaśnij pojęcie archaizacji, wskaż przykłady w literaturze.

• Archaizacja : Stylizacja, polegająca na wprowadzeniu do utworów archaizmów, elementów językowych charakterystycznych dla opisywanej epoki. Niekiedy archaizacja służy wywołaniu podniosłego nastroju albo nawiązaniu do określonej tradycji literackiej. Całkowita rekonstrukcja dawnego języka utrudniałaby zrozumienie dzieła współczesnemu czytelnikowi, toteż zabarwienie archaiczne jest zwykle ograniczone, czasem wyłącznie do dialogów, a wprowadzenie do narracji od autorskiej bywa słabsze, jego stopień zależy również od gatunku literackiego. Archaizacja bywa oceniana z punktu widzenia wiedzy o rozwoju języka, uzasadnienia naukowego oraz z uwagi na osiągnięty efekt artystyczny.

Odnajdujemy tę stylizację np. w „Trylogii” Henryka Sienkiewicza, który nawiązuje do języka Staropolskiego, barokowego. Cechą tego stylu jest makaronizowanie, czyli wplatanie obcych zwrotów w polski tekst. Językiem makaronicznym posługują się właśnie bohaterowie „Trylogii”


XXI

Wyszukaj błędy językowe w zdaniach.

1. Inicjatywa uczniów spotkała się z przychylną aprobatą dyrekcji.
• Inicjatywa uczniów spotkała się z aprobatą dyrekcji.

2. Dzisiaj przesłuchano sto kandydatów.
• Dzisiaj przesłuchano stu kandydatów.

3. Zaprzestano sprowadzenia płytek ceramicznych.
• Zaprzestano sprowadzania płytek ceramicznych.


XXII

Ułóż krótki dialog. Podkreśl w nim zdania eliptyczne.

• Zdanie eliptyczne : (greckie elipsa = powtórzenie czegoś), w zdaniu jest to opuszczenie wyrazu, którego się można domyśleć z szerszego kontekstu, in. zdanie z elipsą, np. Proszę dwa mocne Okocimy; Spotkajmy się na rogu Świdnickiej i Podwala.

XXIII

Omów sposoby wzbogacania słownictwa w języku polskim.

??? A BO JA WIEM ???

XXIV

Scharakteryzuj barok i klasycyzm jako style w literaturze i sztuce.

• Barok : Nurty literackie baroku to:
marynizm - nazwa ta pochodzi od nazwiska włoskiego pisarza Gimbattista Marino; arianizm to inaczej kwiecisty barok; od-rzucał renesansową harmonię między treścią a formą i kładł nacisk na formę; lubował się w olśniewających konceptach, wymyślnych epitetach i metaforach;
Stosowano następujące środki artystyczne: inwersja, paradoks, alegoria, anafora, gradacja, hiperbola, antyteza, koncept, oksymoron, parafraza, pointa,
Cechy poezji barokowej: kunsztowność poezji - Jan Andrzej Morsztyn inspirowany był przez nurt marynizmu; twierdzo noże poezja powinna przede wszystkim zadziwiać czytelnika, zaskakiwać go niezwykłością operacji językowych, metafor, szokujących paradoksów i zestawień antytetycznych (Cuda miłości), oryginalnych epitetów i śmiałych porównań; wiersze Morsztyna pośrednio informują, że twórczość poetycka nie zawsze jest nastawiona na wierne odzwierciedlenie rzeczywistości, że poeta nie musi mówić prawdy, że celem i istotą jego poszukiwań jest właśnie poezja ograniczona do siebie samej; konceptyzm - świetny, wyszukany pomysł literacki, tzw. koncept był głównym celem dla wielu poetów europejskich (gongoryzm od Ludwika Gongora); konceptyzm uwydatniał zarówno harmonijne, jak i sprzeczne związki między różnymi zjawiskami; Czym piękno dla oczu, dla uszu harmonia, tym koncept dla umysłu; poezja ta była intelektualna, a zarazem zmysłowa; zmysły człowieka traktowano jako informatorów duszy; intelektualny charakter wynikał z jej warsztatowego rygoru: wiersze miały pozór żywiołowych, napisanych od niechcenia dzięki świadomemu użyciu odpowiednich środków; poezja będąca najwyższym kunsztem słowa właśnie na nie chciała być nakierowana; zagadka bytu ludzkiego - Daniel Naborowski reprezentował ten nurt; próba rozwiązania zagadki bytu ludzkiego, odnalezienia miejsca człowieka w świecie podlegającym przemijaniu, poszukiwał wartości, które nadają sens ludzkim wysiłkom.

• Klasycyzm : Klasycyzm rozwinął się w wieku XVII we Francji, w nawiązaniu do wzorców antycznych i filozofii Kartezjusza (racjonalizmu). Reguły sztuki klasycyzmu i podstawowe zasady estetyki zawarte zostały w programowym dziele M. Boileau „Sztuka poetycka” (1474). Za główny cel sztuki i główną kategorię estetyczną Boileau uznał poszukiwanie prawdy i piękna, podejmowane jako wartości absolutne, dające się uzasadnić rozumowo. Teoria klasycyzmu odwoływała się do antyku, postulowała naśladowanie natury przez sztukę, określała reguły i zasady budowy dzieła literackiego (zasada decorum, nakaz harmonii i umiaru, zasada trzech jedności, teoria trzech jedności, teoria trzech stylów). Najwybitniejszymi przedstawicielami klasycyzmu w literaturze byli Francuzi: P. Corneille, J. Racine, Molier i La Fontaine. Klasycyzm polskiego oświecenia tworzy literaturę zaangażowaną w sprawy kraju, przypisuje poezji cele utylitarne (użytkowe) wraca do ideałów starożytnych.
1. Literatura
Pierwsze przejawy klasycyzmu w literaturze europejskiej były w XVI w. Początkiem tej epoki był renesans - zwrot do wzorców literatury antycznej i łączące się z nim przekonanie o ich wartości uniwersalnej. Klasycyzm opierał się na poglądach filozoficznych, głoszących istnienie w świecie niezmiennych praw ładu, przyznających rozumowi możność poznania natury i jej naśladowania w dziełach człowieka.
Literaturze przypisywano funkcje dydaktyczno – moralizatorskie. Do bardziej szczegółowych założeń estetyki klasycyzmu należały postulaty prawdopodobieństwa, harmonii, jasności, kunsztu języka, prostoty, miary, jednorodności estetyki gatunkowej i stylistycznej. Do podstawowego kanonu gatunków literackich należały główne formy o proweniencji antycznej, zwłaszcza tragedia, epos, poemat opisowy, oda, list poetycki, satyra i bajka.
Wspomniane wcześniej główne kategorie estetyki, określały podstawowe cele twórczości, a warunkiem ich osiągnięcia była doskonałość artystyczna (utrwalona zwłaszcza w dziełach antycznych), zgodność utworu z naturą. Naśladując naturę twórca miał się kierować zasadami dobrego smaku i przyjętymi normami obyczajowymi, a jego dzieło musiało spełniać warunek stosowności.
W literaturze polskiej klasycyzm był dominującym kierunkiem w epoce oświecenia (klasycyzm stanisławowski, klasycyzm postanisławowski). To tradycji klasycyzmu nawiązują w XX wieku orientacje poetyckie określane mianem klasycyzmu nowoczesnego lub neoklasycyzmu (T. S. Eliot, P. Valry, w Polsce – Z. Herbert, Cz. Miłosz, J. M. Rymkiewicz, z krytyków literackich – J. Stempowski, R. Przybylski).
2. Sztuka
Nurt klasycyzujący wystąpił w sztuce niektórych krajów (głównie Anglia i Francja) już w XVII wieku. W połowie XVIII wieku zaczął się kształtować nowy klasycyzm (neoklasycyzm), pod wpływem przemian w życiu polityczno –społecznym, gospodarczym, umysłowych (zwłaszcza francuski racjonalizm) i wskutek wzmożonego zainteresowania starożytną sztuką rzymską. Dużą rolę odegrało oddziaływanie sztuki dojrzałego renesansu oraz rozwój teorii i historii sztuki. Głównym ośrodkiem zainteresowania artystów były Włochy, natomiast najważniejszym centrum sztuki stała się Francja (a zwłaszcza Paryż), skąd klasycyzm stopniowo rozprzestrzenił się na wszystkie kraje europejskie i Amerykę Północną. W drugiej połowie XVIII wieku nastąpił okres wczesnego klasycyzmu. We Francji – styl Ludwika XVI, w Anglii Georgian - style i styl Adamów, w Polsce – styl Stanisława Augusta.
W pierwszej połowie XIX wieku wyróżnia się też styl empire (późna odmiana klasycyzmu, związana z panowaniem Napoleona I).
W sztuce, klasycyzm jest wykładnikiem wieku oświecenia (poszukiwanie prawidłowości, równowagi, spokoju); główni teoretycy to J. J. Winckelmann i A. R. Mengs.
W architekturze był duży wpływ budowli greckiej, rzymskiej i renesansowej. Stosowano klasyczne porządki architektury i detali, portyki, frontony, łuki triumfalne. Powstawały nowe typy budowli (szkoły, teatry, kamienice, domy bankowe i handlowe) i rozwiązania urbanizacji (zespoły architektów o wielkich placach i szerokich arteriach).
Głównymi przedstawicielami we Francji byli: J. A. Gabriel, J. G. Soufflot; Anglii - W. Chambers, J. Wood, J. Nash; Niemczech - K. F. Schinkel, L. von Klenze
Malarstwo wyraziło się głównie w tematyce historycznej (zwłaszcza starożytnej), mitologicznej, alegorycznej (pojęcie państwa, narodu, wolności) i portrecie. Ważna bardzo była dominacja formy nad kolorem, doskonałość rysunku. Główni przedstawiciele to: J. L. David, także J. A. D. Ingres, F. Gerard, A. J. Gros, T. Gainsborough, J. Reynolds, E. Vige - Lebrun, A. Kauffmann, w Polsce - M. Bacciarelli, F. Smuglewicz, A. Brodowski, A. Blank, A. Kokular




XXV

Określ jaką funkcje pełni stylizacja gwarowa w wybranym utworze literackim.

• Stylizacja : Kształtowanie wypowiedzi przez naśladowanie pewnego wzorca ( np. nasycenie jej wyrazami i formami charakterystycznymi dla języka dawnego, środowiskowego, stylu właściwego poetyce okresu, prądu, gatunku, odmiany, itp. ), odczuwalne w kontekście ( na tle uzytego w tym samym utworze innego stylu lub stylów ) albo przez opozycję do ogólnej, współczesnej praktyki językowej. Stylizacjom nadaje się odpowiednie określenie w zależności od pochodzenia wzorca, do którego odwołał się autor w swojej aluzji językowej ( np. archaiczna, ludowa, parodystyczna, balladowa, groteskowa ).

• Stylizacja na gwarę środowiskową :

1. Elementy gwary uczniowskiej odnajdujemy w „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza.
2. Elementy gwary złodziejskiej odnajdujemy w
3. Elementy gwary więziennej odnajdujemy w

XXVII

Wymień gatunki literackie o rodowodzie antycznym i określ dzieje nowożytne jednego z nich.

• Mit : Jest to opowieść o stałej wartości fabularnej, wyrażająca wierzenia danej społeczności. Innymi słowy jest to narracyjna wypowiedź obrazująca wierzenia. Mity podejmują takie tematy jak stworzenie świata, początek ludzkości, czasy odległe oraz życie i zwyczaje bogów. W ten sposób opowieści te łączyły następujące funkcje: poznawczą (objaśniając np. zjawiska przyrody - przemijanie pór roku w micie o Demeter i Korze, pioruny jako broń Zeusa itp.), światopoglądową (mity są podstawą wierzeń religijnych) oraz sakralną (w mitach tkwi źródło religijnego kultu i związanych z nim obrzędów). Ponadto mity umacniały pierwotną społeczność tworząc wspólną dla niej tożsamość. Głównymi bohaterami są bogowie, półbogowie (potomkowie ludzi i bogów) oraz herosi (czyli ludzie obdarzeni nadprzyrodzonymi właściwościami, np. Herkules odznacza się nadludzką siłą). W mitach zostały utrwalone pierwsze archetypy np. miłość macierzyńską wyraża Demeter, postawę zbuntowanego społecznika Prometeusz, marzyciela Ikar, a przeklętego przez los Edyp. Mity to także źródło toposów, np. Arkadii jako szczęśliwej krainy, "złotego wieku", wędrówki (Odyseusz) czy Amora przeszywającego serce strzałą miłości.

• Epos bohaterski : Jest to jeden z głównych gatunków epiki. Epos to rozbudowany utwór wierszowany, przedstawiający dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności narodowej. Genetycznym źródłem były mity, podania i baśnie. Epos zawiera wydarzenia historyczne obok wierzeń religijnych i mitologicznych. W utworach Homera zasadą kompozycji jest paraleizm (równoległość wątków). Wydarzenia rozgrywają się w dwóch światach : bogów i ludzi, między którymi istnieje nierozerwalna więź. Narrator antycznego eposu jest osobą obiektywną, wszechstronną i wszechwiedzącą. Epos rozpoczyna się inwokacją i charakteryzuje się patetycznym stylem (eposy opiewają wszak heroiczne czyny). Utwory Homera charakteryzują się także rozbudowanymi epitetami i porównaniami. W czasach późniejszych eposy zwane także epopejami zostały zastąpione powieściami.

• Tragedia antyczna : Dramat starogrecki powstał z obrzędów ku czci Dionizosa. Z pieśni chóralnej, zwanej dytyramb, śpiewanej dla boga winorośli, narodzin i śmierci, powstała tragedia. Pierwotnie miała ona formę dialogu przodownika (koryfeusza) z chórem. Z czasem koryfeusz stał się aktorem. W klasycznej tragedii na scenie występować mogło najwyżej trzech aktorów. Tragedia zaczynała się prologiem (zapowiedzią konfliktu, informacjami o przeszłości), po którym następował parodos (wejście chóru). Główna część utworu składała się z epeisodiów (kolejne epizody akcji) oraz stasimonów (wystąpienia chóru, komentarz do wydarzeń). Ostatnią pieśń chóru nazywano exodosem. W tragedii antycznej obowiązuje zasada trzech jedności - czasy (akcja musi się zamknąć w jednym dniu), miejsca(rzecz dzieje się w jednym miejscu, np. przed królewskim pałacem) i akcji (która musi być jedno wątkowa, dotyczyć jednego zdarzenia). Istotą tego gatunku jest konflikt tragiczny. Bohater tragedii postawiony jest w sytuacji koniecznego wyboru: musi wybrać pomiędzy równorzędnymi, przeciwstawnymi racjami, co okazuje się właściwie niemożliwe, gdyż każdy wybór zbliżą go do katastrofy, zagłady (tragizm). Celem tragedii antycznej jest katharsis.

• Epigramat : Gatunek wywodzi się z napisów rytych na posągach, nagrobkach, w twardym materiale (marmur), toteż sama materia dyktowała konieczność zwięzłości. Epigramat dąży ku celnej, dowcipnej i zaskakującej puencie. Tematyka tych utworów jest doprawdy różnorodna - od opisów posągów zaczynając, poprzez epitafia (napisy nagrobkowe), wiersze miłosne, moralizatorskie, biesiadne i satyryczne aż do tekstów związanych z ofiarami sakralnymi.

• Psalm : Jest to biblijny utwór poetycki o charakterze modlitewno-hymnicznym. Bóg jest ośrodkiem wypowiedzi (jak w hymnie pochwalnym), odbiorcą próśb i dziękczynień, dawcą prawa i mądrości. Najłatwiej rozpoznawalną cechą psalmów jest ich zrytmizowany język.

• Przypowieść : Zwana także parabolą, przypowieść jest utworem narracyjnym, typowym gatunkiem literatury moralistycznej. Gatunek ten pojawia się w literaturze wszystkich czasów - od prastarej baśni, mitu do współczesnych powieści. Przypowieść ujęta w takiej perspektywie, tzn. ponadczasowej, opisowej, ma niewiele cech wyróżniających: jej istotą jest niesamodzielna i schematycznie ukształtowana fabuła. Postaci i zdarzenia przedstawione w paraboli istnieją po to, aby wyjaśnić nadrzędne prawdy uniwersalne: moralne, filozoficzne czy religijne. Przypowieść zestawia dwie rzeczywistości - pierwsza jest obrazem życia codziennego (świat przedstawiony), druga jest nieuchwytna zmysłowo, znajduje się w sferze pojęciowej (np. moralnej - dobro i zło, wina i odpowiedzialność człowieka itp.). Przypowieść biblijna jest zamkniętym opowiadaniem o dość rozwiniętej, choć schematycznej fabule, w której każde ogniwo jest znaczące i każde trzeba wyjaśniać w powiązaniu z całością przekazywanej nauki. Zrozumienie i interpretacja paraboli wymaga przejścia od znaczenia dosłownego do znaczenia alegorycznego lub symbolicznego. Odmianą przypowieści jest tzw. przykład, czyli opowiadanie, w którym znacząca jest dosłowna warstwa fabularna, np. przypowieść o bogaczu i Łazarzu, o faryzeuszu i celniku. W tych przypowieściach postacie i zdarzenia nie mają sensu alegorycznego, lecz znaczą dosłownie jako przykład postaw moralnych. Podobnie do przypowieści zbudowane są baśnie. W paraboli jednak nie występują elementy fantastyczne, a prawda moralna nie dotyczy wyłącznie świata naturalnego i egzystencji ludzkiej, jak jest w przypadku baśni.

• Katharsis : Dzieło antyczne miało celowo oddziaływać na reakcje i przeżycia odbiorców. Pierwotnie Grecy taką funkcję przypisywali muzyce i tańcom, jako czynnikom umożliwiającym oczyszczenie duszy z win i pełne jej wyzwolenie. Arystoteles tę funkcję przypisywał tragedii, działaniu akcji tragicznej, która wywołuje w widzu "litość i trwogę" oraz oczyszczenie z takich doznań.


XXVIII

Wyjaśnij pojęcia:

• Teocentryzm : Filozofia ta umieszczała Boga w centrum świata. Bóg stworzył świat. Jest uosobieniem dobra, piękna i prawdy. Ludzie uznali wyższość dóbr duchowych nad doczesnymi. Różne zjawiska przyrodnicze interpretowano jako znaki od Boga. Dominowała myśl o życiu po śmierci. Religiii jej założeniom podporządkowana była sztuka i religia.
• Augustynizm : ( św. Augustyn ) Człowiek jako istota znajduje się między bytami wyższymi ( aniołami ) i niższymi ( zwierzętami ). Bóg –> anioły –> człowiek –> zwierzęta. Bóg ma prawo oceniać ludzi, którzy sami kierują swoim losem. Człowiek jest rozdarty między duchowością a cielesnością. Cielesne – zło, duchowe – dobro. Człowiek jest dobry i zły jednocześnie. Ma zdolność myślenia.
• Tomizm : ( św. Tomasz ) Człowiek musi walczyć ze swymi pokusami, być etyczny, moralny, cnotliwy, stabilny, posłuszny Bogu.
Bóg ( istota najdoskonalsza ) –> anioły ( czystość ) –> święci ( inteligencja ) –> ludzie –> zwierzęta –> rośliny –> rzeczy.


XXIX

Wskaż rodzaje stylów w języku, scharakteryzuj jeden z nich.

• Styl, sposób ukształtowania wypowiedzi polegający na wyborze, konstrukcji i określonej interpretacji materiału językowego, uwzględniający założony przez wypowiadającego się cel, a także różne okoliczności związane z wypowiedzią.
O stylu mówimy najczęściej wtedy, gdy język wypowiedzi wykazuje pewne cechy odrębne w stosunku do mówienia standardowego, nie nacechowanego (styl indywidualny) bądź podporządkowuje się pewnym normom stylistycznym (styl typowy). W pierwszym przypadku chodzi o styl dzieła literackiego bądź styl autorski, w drugim m.in. o styl gatunku literackiego, prądu, epoki oraz o style funkcjonalne (poza twórczością literacką).
W różnych odmianach stylu artystycznego łączą się m.in. styl indywidualny i typowy, ulegając działaniu funkcji estetycznych i ekspresywnych.

Wyróżnia się m.in. rodzaje stylów:
1. kwiecisty - odmiana stylu ozdobnego, nadużywająca figur retorycznych, występująca m.in. w okresie baroku.
2. makaroniczny, pełen tzw. barbaryzmów oraz często wplatanych do tekstu zwrotów i wyrażeń obcojęzycznych, kiedyś łacińskich, dziś - angielskich.
3. naukowy, traktowany jako funkcjonalna odmiana języka literackiego, stosujący wiele pojęć abstrakcyjnych i terminów fachowych.
4. retoryczny, wykształcony w starożytnym Rzymie, zwłaszcza na użytek mówców (oratorów), i wywierający wpływ na sposób wypowiadania się warstw wykształconych, a także na twórczość literacką. Cechowała go klarowność oraz m.in. ozdobność (kwiecistość), wzniosłość, patos, dowcip.
5. urzędowo-kancelaryjny - funkcjonalna odmiana języka literackiego, służąca zinstytucjonalizowanym kontaktom w stosunkach międzyludzkich i relacjach społecznych (publicznych), w dużym stopniu skonwencjonalizowana i schematyczna, pełna oficjalnych, utartych zwrotów frazeologicznych, w znacznej mierze bezosobowa, np. w formułach oznaczających zakaz lub nakaz: Palenie wzbronione, Nie deptać trawników. Pojęcie stylu odnosi się również do utworów muzycznych i dzieł sztuki plastycznej (np. malarstwa, rzeźby).


XXX

Określ znaczenie pojęcia „stylizacja językowa”. Podaj przykłady zastosowania jej w utworach.

Patrz XXV.


XXXI

Podaj cechy rodzajowe liryki, epiki i dramatu.

• Liryka : jeden z trzech obok epiki i dramatu podstawowych rodzajów literackich, cechujący się kreacyjną subiektywnością i ekspresją emocjonalno-intelektualną. W centrum utworu lirycznego znajduje się zwykle tzw. podmiot liryczny, organizujący całość wypowiedzi i nadający jej barwę, charakter i ton.
Z reguły wypowiada się "ja" liryczne, którego nie należy całkowicie utożsamiać z autorem. Rozróżnia się lirykę bezpośrednią (w pierwszej osobie) i pośrednią, gdzie "ja" mniej lub bardziej ukrywa swoją obecność, np. w postaci bezosobowej refleksji. W obrębie tego podziału występuje wiele odmian, np. w liryce pośredniej: opisowa, sytuacyjna, maski itp.
Dzieli się także ze względu na temat, treść i ogólny charakter, m.in.: liryka chóralna, monodyczna, religijna, patriotyczna, miłosna, agitacyjno-polityczna, refleksyjno-filozoficzna itd.

• Epika : jeden z trzech głównych rodzajów literackich, obok liryki i dramatu, obejmujący utwory, które charakteryzują się: narracją (dominująca forma językowa), fabułą (układ zdarzeń w obrębie świata przedstawionego i w stosunku do narratora). Przeciwieństwo do liryki.
Epika ukształtowała się z ustnych opowiadań ludowych o przeszłości, sag, podań, legend, mitów. Powstało szereg gatunków literackich, takich jak m.in.: epos, nowela, powieść. Rozróżnia się epikę wierszowaną (epos, poemat epicki, poemat heroikomiczny, powieść poetycka, poemat dygresyjny) i epikę prozaiczną (nowela, powieść, opowiadanie).
Utwór epicki ma strukturę dwupłaszczyznową (sytuacja narracyjna z narratorem i fabuła z dziejami postaci). Obie płaszczyzny egzystują w odrębnych czasach. Epika charakteryzuje się różnymi typami fikcji: od realistycznej (naturalistycznej) po fantastyczną. Niektóre formy epickie są ściśle skodyfikowane, inne dopuszczają rozmaite modyfikacje.
Między światem przedstawionym a narratorem zachodzi określony stosunek, gdy narrator jest albo niewidoczny, albo uwidacznia swoje stanowisko, lub w skrajnych przypadkach traktuje fabułę jako pretekst do własnych przemyśleń i wypowiedzi.

• Dramat : z greckiego drma – ("działanie, akcja"), jeden z trzech głównych (obok liryki i epiki) rodzajów literackich, traktowany często jako gatunek sztuki syntetycznej, wielotworzywowej – zarówno literackiej, jak i teatralnej.
Wykształcił się ze starogreckich obrzędów ku czci Dionizosa. W dramacie antycznym wykrystalizowały się z czasem dwie ważniejsze odmiany: tragedia i komedia, ale podział ten zatarł się w XIX w. Obecnie termin dramat oznacza utwór literacki bądź sztukę teatralną o treści poważnej (niekoniecznie tragicznej).
Strukturę dramatu charakteryzuje centralne znaczenie akcji, główną formą podawczą jest dialog. Utwór zawiera tekst główny (dialogi, monologi) oraz tekst poboczny (didaskalia, wskazówki inscenizacyjne). Specyfiką dramatu jest akcja ostrokonfliktowa, rozczłonkowana na szereg epizodów (scen, aktów), oraz – przeważnie – brak warstwy narracyjnej.
Tekst dramatu, zorientowany przede wszystkim na osiągnięcie maksymalnej wyrazistości scenicznej, skoordynowany jest z możliwościami techniki teatralnej, m.in. z rozwiązaniem inscenizacyjnym poszczególnych epizodów. Do elementów strukturalnych dramatu należą m.in.: dialog, monolog, ekspozycja, prolog, epilog, intryga, kolizja, kontrakcja, replika, odsłona, węzeł dramatyczny.
Główne odmiany dramatu: drama, komedia, tragedia, tragikomedia, a także dramat muzyczny (opera) oraz melodramat.


XXXII

Znajdź podobieństwa między sztuką tendencyjną a socrealistyczną. Zilustruj przykładem.

• Realizm socjalistyczny, socrealizm, kierunek w sztuce ZSRR zainicjowany na zjeździe pisarzy w 1934 przemówieniem M. Gorkiego. W Polsce został wprowadzony podczas zjazdu Związku Literatów Polskich w Szczecinie w 1949 i stał się stylem oficjalnie zalecanym przez państwo w 1. połowie lat 50. (okres stalinizmu).
Realizm socjalistyczny w literaturze wywodził się z nurtu literatury proletariackiej, nawiązywał programowo do realistycznej powieści i dramatu XIX w. oraz do poezji społecznikowskiej, upraszczając owe wzorce.
Realizm socjalistyczny propagował tendencyjny punkt widzenia, podporządkowujący obraz świata komunistycznej ideologii i rządzącej partii komunistycznej, pomagając we wprowadzaniu w życie jej haseł i dyrektyw, z pominięciem obiektywnego obrazu rzeczywistości. Miał charakter polityczno-agitacyjny, zmierzając do wychowania "nowego człowieka", podporządkowanego bez reszty komunistycznym ideałom, pozbawionego prawa do samodzielnego myślenia i oddanego wodzowi - J.W. Stalinowi.
Preferowano temat pracy oraz tradycji rewolucyjnych, niechętnie, a nawet wrogo odnoszono się do pogłębionej psychologii, eksperymentów literackich (formalizm) i poetyk kreacjonistycznych (kreacjonizm).
Rozwijała się literatura produkcyjna, której typowym przejawem stała się powieść F.W. Gładkowa Cement (1925). Jej bohaterami były postacie podzielone na pozytywne (zalecane wzorce osobowe) i negatywne (tzw. wrogowie klasowi), co nazywano typowością.
Wg kanonów realizmu socjalistycznego świat powinien być przedstawiany z punktu widzenia "ludu pracującego miast i wsi" - tak, jak wyobrażali sobie ideologowie komunistyczni jego myślenie. Realizm socjalistyczny wywarł poważny, w sumie destrukcyjny wpływ na literaturę radziecką, a także w pewnym okresie na literatury państw należących do strefy wpływów ZSRR. W Polsce poddany krytyce i ostatecznie odrzucony po wydarzeniach w październiku 1956.


• Literatura Tendencyjna : Wykorzystywała różne gatunki prozatorskie. Artysta ma mieć cel społeczny, bez niego literatura jest pusta.
1. cel społeczny
2. odtwarzanie rzeczywistości z przynoszeniem wiedzy
3. autor ma zaobserwować fakty, ocenić je i wyprowadzić wnioski zaradcze do nagannej sytuacji
Orzeszkowa: „Chłostać przesąd, głupotę, podłość i zastój, rozjaśniać pojęcia, zachęcać do pracy, wskazywać drogi do postępowania i wzory do naśladowania - oto dziś zadanie literatury”.
Bohater:
1. oddaje swe życie idei
2. heroizmem, żarliwością, energią przypomina romantycznego
3. człowiek przeciętny, głównie inteligent (lekarz, nauczyciel) nieskomplikowany psychologicznie
4. człowiek dobry, altruista
Fabuła:
1. zazwyczaj jeden wątek
2. wydarzenia ukazywane chronologicznie, zgodnie z ciągiem przyczynowo-skutkowym
Narrator:
1. ocenia sytuację i na jej kanwie wypowiada hasła ideowe
2. nakazuje pewne jednoznaczne postawy
3. poucza poprzez komentarz do sytuacji
4. zwraca się do czytelnika w formie nakazowej



XXXIII

Omów budowę i przedstaw historię gatunkową sonetu.

• Sonet : utwór poetycki składający się z 14 wersów podzielonych na dwie strofy czterowierszowe oraz dwie trójwierszowe (ter-cyny), o ścisłym rozkładzie rymów, przy czym 8 pierwszych wersów zawiera na ogół część opisową lub narracyjną, natomiast 6 końcowych stanowi część refleksyjno - uogólniającą. Sonet zrodził się w XII w. we Włoszech (nazwa), rozwinięty został przez A. Dantego i F. Petrarkę. Ustalił się wtedy typ tzw. sonet włoski o rozkładzie rymów abba abba oraz cdc dcd (cde cde). Sonet rozpowszechnił się w ciągu XV i XVI w. w literaturze europejskiej, m.in. sonety Wiliama Szekspira. Tak zwany sonet francuski miał zmodyfikowany układ rymów (w końcowych 6 wersach ccdeed lub cddcee). W Polsce sonet wprowadzili J.Kochanowski i M. Sęp-Szarzyński. W nowszych czasach ustaliła się włoska postać sonetu. Uprawiany w różnych okresach literatury uważany za formę szczególnie trudną, pojmowany był jako popis i sprawdzian kunsztu poetyckiego (romantyzm - A. Mickiewicz i J. Słowacki, pozytywizm - A. Asnyk, Młoda Polska - J. Kasprowicz, K. Tetmajer, L. Staff, współcześnie - J. Iwaszkiewicz, A. Słonimski, S. Grochowiak, S. Swen-Czachorowski).


XXXIV

Podaj cechy gatunkowe fraszki i bajki i porównaj je.

• Fraszka : ( figlik ) Krótki utwór wierszowany, który jest żartobliwą odmianą epigramatu. Nazwę z języka włoskiego wprowadził Jan Kochanowski ( fraszki ).

Mól ogląda mód żurnale
I podziwia suknie, szale,
Pomrukując: zobaczymy,
Co będziemy jeść tej zimy.

( Maria Jasnorzewska-Pawlikowska : „ Mól ” )

• Bajka : Utwór o charakterze moralistycznym, w którym spostrzeżenie natury etycznej zilustrowane jest odpowiednim przykładem, często alegorycznym; postacie bohaterów są typowe, o wyraźnie zaznaczonych cechach, morał bywa umieszczony na początku, na końcu, lub bywa domyślny, ukryty w sensie opowiadania. Z genezą tej odmiany w opowiadaniu ustnym, jej pochodzeniu ludowym i bardzo długą tradycją literacką łączy się powtarzanie motywów przechodnich, podobnych postaci i wątków, elementów fantastyki w bajkach wszystkich narodów oraz nawiązanie do folkloru.

„Mnie to kadzą” – rzekł hardzie do swego rodzeństwa
Siedząc szczur na ołtarzu podczas nabożeństwa
Wtem, gdy się dymem kadził zbytecznych zakrztusił,
Wpadł kot z boku na niego, porwał i udusił.

( Ignacy Krasicki : „ Szczur i kot ” )

XXXV

Wyjaśnij znaczenie pojęć; podaj przykłady

• Impresjonizm : oddziaływał silnie również na literaturę, nierzadko współistniejąc z naturalizmem, ekspresjonizmem lub symbolizmem. W prozie narracyjnej spowodował rozluźnienie tradycyjnych więzów formalnych, a zwłaszcza ciągłości czasowej i następstwa przyczynowego akcji. Cechował się także daleko posuniętym subiektywizmem. W liryce zmierzał ku pogłębieniu nastroju oraz posługiwaniu się analogiami z kompozycją muzyczną. Stał się także metodą części krytyki literackiej.
W Polsce oddziaływał szczególnie na twórców Młodej Polski, np. K. Tetmajera, a także m.in. na S. Żeromskiego, W. Reymonta, J. Iwaszkiewicza.

• Symbolizm : prąd literacki oraz artystyczny ukształtowany we Francji i Belgii w latach 80. XIX w. Do jego głównych twórców należeli: J. Moras, J. Laforgue, R. Ghil, M. Maeterlinck - nawiązujący do twórczości P. Verlaine'a, A. Rimbauda, Ch. Baudelaire'a i S. Mallarmgo, którego uważali za swego mistrza.
Nazwa pochodzi od manifestu J. Morasa ogłoszonego 1886 w dzienniku Le Figaro pt. Le symbolisme. Pierwotnie grupa symbolistów składała się z J. Laforgue'a, R. Ghila, G. Kahna, S. Merilla, . Dujardina i H. de Rgniera.
Doktryna estetyczno-literacka symbolizmu traktowała świat realny jako symbol bytu idealnego, do którego poznania zmierzają literatura i sztuka. Symbolizm przeciwstawiał się pozytywizmowi, realizmowi, naturalizmowi i opisowemu parnasizmowi.
Posługiwano się programowo symbolem, nierzadko zbliżonym do alegorii, a także personifikacją. Tym sposobem próbowano oddać stany psychiki i nastroje, przeważnie pełne smutku, melancholii i pesymizmu (dekadentyzm). Kładziono nacisk na muzyczność wypowiedzi osiąganą za pomocą kunsztownych zestawień brzmieniowych wyrazów. Osiągano wysoki stopień metaforyczności utworu, ze szczególnym uwzględnieniem synestezji, tworząc przeważnie obrazy o charakterze impresjonistycznym.
Do wybitnych twórców rozwijających bądź kontynuujących poetykę symbolizmu należeli m.in.: we Francji - P. Claudel, P. Valry, A. Gide. W Anglii - O. Wilde, W.B. Yeats, T.S. Eliot. W Niemczech - R.M. Rilke, R. Dehmel, S. George, H. von Hoffmanstahl.
Rosyjską odmianę symbolizmu reprezentowali m.in.: K.D. Balmont, D.S. Mereżkowski, I.F. Annienski, W.J. Briusow, A.A. Błok.
Symbolizm oddziałał na literaturę okresu Młodej Polski, szczególnie na takich pisarzy jak: Z. Miriam-Przesmycki, A. Lange, L. Staff, B. Ostrowska, W. Rolicz-Lieder, S. Wyspiański, B. Leśmian, S. Korab Brzozowski i W. Korab Brzozowski. Atakowali ten kierunek pozytywiści, a w okresie międzywojennym - przedstawiciele awangardy.



XXXVI

Określ cechy stylu urzędowego.

• Styl urzędowy : Występuje w wypowiedziach których główną funkcją jest regulowanie stosunków między obywatelami, a instytucjami państwowymi i społecznymi. Występuje w zarządzeniach, obwieszczeniach, instrukcjach, regulaminach, kodeksach oraz pismach organizacyjno – administracyjnych ( np. podanie, sprawozdanie, zawiadomienie, zaświadczenie, upomnienie itp. ).

Charakterystyczne cechy :
1. bezosobowość
2. kategoryczność
3. zwięzłość
4. jasność
5. jednoznaczność


XXXVIII

Tytuł utworu a jego idea. Rozwiń problem w oparciu o dowolne przykłady literackie.

• Romantyzm : Zygmunt Krasiński „ Nie – boska komedia „
Tytuł utworu nawiązuje do dzieła Dantego – „ Boska komedia „. W opozycji do treści starożytnego utworu Krasiński ukazuje świat ludzkich usiłowań, które są jedynie antyboskie, szatańskie, albo też tylko – z perspektywy planu świata, a może i z perspektywy romantycznego poety – pozbawione pierwiastka boskiego, komiczne. Podobnie ja Dante prowadzony przez poetę Wergiliusza przez kolejne kręgi piekieł, czyściec i niebo, tu Hrabia Henryk prowadzony przez Przechrztę, lecz nie przez sfery boskie, lecz tylko ludzkie. Tak jak starożytny bohater jest on świadkiem dantejskich, przerażających okrucieństwem scen, lecz nie mają one nic wspólnego z Bogiem – są dziełem ludzkim lub szatańskim. Tytuł ten przenosi uwagę odbiorcy z samego bohatera i jego losów na dzieje człowieka i rozważania o rewolucji.
• Młoda Polska : Stefan Żeromski „ Ludzie Bezdomni „
Tytuł utworu możemy rozumieć na wiele sposobów. Bezdomni są ludzie, którzy nie mają mieszkania lub mieszkają w norach, w warunkach, których nie można nazwać domem. Autor ukazuje biedotę paryską i polską, zarówno w mieście jak i na wsi. Ich bezdomność możemy potraktować jako dosłowną, materialną. Inną bezdomnością jest natomiast brak ojczyzny, podążanie w poszukiwaniu własnego miejsca. Wszędzie obcy są polscy emigranci, a ich powieściowy przykład to Wiktor Judym z rodziną. Kolejnym przykładem bezdomności jest bezdomność moralno – ideowa – wyrzeczenie się domu, rodziny i prywatnego życia dla idei społecznej. Na bezdomność i rozstanie z Joasią decyduje się Judym – składa ofiarę ze swojego prywatnego szczęścia.
• Dwudziestolecie międzywojenne : Zofia Nałkowska „ Granica „
Granica to pojęcie które możemy rozpatrywać w kilku warstwach :
1. W świetle problematyki społeczno – politycznej. Ta interpretacja jest najprostsza: ludzi warstw wyższych i nizin społecznych dzieli granica nie do przebicia. Najlepszym przykładem tego podziału jest kamienica Kolichowskiej – materialne podzielenie w poprzek. Na górze żyją ludzie „ lepsi „ - na dole biedota w rodzaju Justyny. „ Dla jednych jest to sufit, dla drugich podłoga „ – oto definicja społecznej granicy zawarta w powieści.
2. W świetle problematyki psychologicznej. „ Granica „ jest pytaniem o możliwości poznania świata i siebie przez człowieka. Jest to granica między tym co jest subiektywne, a co obiektywne. Gdzie winna się mieścić ta granica, aby móc siebie i innych prawidłowo zdefiniować ?
3. „ Granica „ odporności moralnej. Zenon Ziembiewicz przekroczył granicę której nie można przekraczać bez konsekwencji. Chodzi nie tylko o romans z Justyną - -chodzi także o zdradę młodzieńczych ideałów, o wydany rozkaz strzelania do robotników. Gdzie jest granica, której przekroczyć nie można ? Dzieje głównego bohatera świadczą o tym, iż przekroczył on tą granicę, co mogło pociągnąć za sobą tylko tragiczne skutki.
4. W świetle problematyki filozoficznej. W tym zakresie pyta Zofia Nałkowska o granicę poznania rzeczywistości przez człowieka. Gdzie jest granica między tym co subiektywne, a co obiektywne ? Jakie są nasze możliwości poznania świata ? Jak to się dzieje, że własne morale maleje, a konformizm i proces uległości wzrasta – i gdzie tkwi nieprzekraczalna granica tego procesu ?
• Literatura współczesna : Albert Camus „ Dżuma „
Jak rozumieć tytuł „ Dżuma „ ? Wyjaśnień jest kilka :
1. Dżuma to choroba która zaatakowała Oran. Jest to znaczenie realistyczne i organizuje całość wydarzeń w powieść. Lecz jako choroba dżuma oznacza także zarazę, żywioł, który może w każdej chwili i nie wiadomo skąd może spaść na społeczność ludzką. To symbol zagrożenia człowieka wobec sił, na które nie ma wpływu.
2. Dżuma to wojna. Jest to znaczenie przenośne, a i wojna jest żywiołem nieco innym niż choroba – bo jej sprawcami są ludzie. Lecz jest równie groźna – i jest także „ godziną próby „, wyzwala z ludzi różne zachowania i postawy. Z wojną wiążą się ucisk, totalitaryzm – to także rodzaje dżumy, wobec których człowiek musi się opowiedzieć.
3. Dżuma to zło tkwiące w człowieku. Jest to zaraza, negatywny pierwiastek, który tkwi w każdej jednostce ludzkiej i z którym trzeba się zmagać. To zło ujawnia się często w chwilach zagrożenia, takich jak żywioł lub wojna. Poraża, niszczy i rodzi nowe zło – jest zatem tak samo zaraźliwą chorobą jak dżuma. „ Każdy z nas nosi w sobie dżumę, nikt bowiem, nikt na świecie nie jest od niej wolny „

XXXIX

Wyjaśnij pojęcia: apostrofa i inwokacja.

• Apostrofa : słowo to pochodzi od greckiego słowa apostrophe – odwrócenie, zwrot. Jest to retoryczny zwrot do osoby, uosobionych pojęć lub rzeczy; apostrofa nadaje wypowiedzi patos.

Przykłady :

1. Jan Kochanowski „ Czego chcesz od nas panie „
2. Adam Mickiewicz „ Oda do młodości „

• Inwokacja : słowo to pochodzi z łacińskich słów invocatio – wezwanie i invocare – wzywać. Jest to odmiana apostrofy, rozpoczynająca utwór poetycki, wezwanie do bogów, muz itp.

Przykłady :

1. Adam Mickiewicz „ Pan Tadeusz „
2. Jan Kochanowski „ Na zdrowie „


XL

Omów różne sposoby charakteryzowania postaci literackich.

• Charakterystyka postaci literackich – jest to powiadomienie czytelnika o wyglądzie zewnętrznym i cechach charakteru postaci literackiej. Wyróżniamy sześć sposobów charakteryzacji :

1. Charakterystyka postaci bezpośrednia – jest to charakterystyka postaci literackiej podana wprost przez omówienie w narracji, w przeciwieństwie do pośredniej.
2. Charakterystyka postaci indywidualna – jest to charakterystyka wnikająca w jednostkowe cechy konkretnego indywiduum, w przeciwieństwie do typowej.
3. Charakterystyka postaci pośrednia – jest to charakterystyka postaci literackiej wynikająca z jej własnych wypowiedzi, postępowania, ewentualnie opinii o niej innych postaci, w przeciwieństwie do charakterystyki bezpośredniej.
4. Charakterystyka postaci wewnętrzna (etopeja) – jest to opisanie charakteru, psychicznych właściwości postaci literackiej.
5. Charakterystyka postaci zewnętrzna (prozopografia) – jest to opisanie powierzchowności postaci literackiej.



XLI

Wyjaśnij pojęcia i wskaż utwory w których znalazły zastosowanie.

• Retrospekcja : Ukazanie wydarzeń z przeszłości, które budzą chronologię przedstawionej fabuły. Służy to wyjaśnieniu spraw, częściej zachowań bohaterów, na których reakcje miała wpływ przeszłość. W prozie jest to częściowo stosowany monolog wewnętrzny bohatera, w filmie jako fragmentaryczne obrazy byłych sytuacji, które stały się udziałem występujących postaci. M Kuncewiczowa „ cudzoziemka”
• Inwersja czasowa : Chwyt kompozycyjny w utworze literackim polegający na przestawieniu kolejności chronologicznej opisanych zdarzeń.


XLII

Określ znaczenie motta dla interpretacji utworu. Przywołaj przykłady.

• Motto – jest to cytat z innego dzieła umieszczony przed tekstem utworu ( całości, rozdziału ) i wiążący się z treścią oraz ideą tego utworu.

1. Zofia Nałkowska „ Medaliony „ ; motto utworu :
„ Ludzie ludziom zgotowali ten los „

Motto "Ludzie ludziom zgotowali ten los" to bezmiar przerażenia, że przedstawione "drobne" obrazy są dziełem człowieka, że ludzie stworzyli faszyzm, hitleryzm, piece i miejsca kaźni, że są autorami tak strasznej rzeczywistości. Chcąc osądzić jakiś niegodny człowieka czyn, określa się go niekiedy jako "nieludzki". W zwrotach "nieludzkie postępowanie", "nieludzka zbrodnia", brzmi echo przekonania, że człowiek jest do pewnych złych czynów niezdolny, echo wielkiej wiary humanistów. Zbrodnie hitlerowskie niewątpliwie zaprzeczały tej wierze, urągały pojęciu człowieczeństwa i nazywanie ich "nieludzkimi" nie tylko nie zawierałoby w sobie żadnej przesady, ale również można by je uznać za pozbawione jakiejkolwiek ekspresji, banalne. Natomiast stwierdzenie odwrotne, uprzytomnianie przez pisarkę, że to właśnie ludzie te nieludzkie zbrodnie popełnili, że to "ludzie ludziom zgotowali ten los" - miało w sobie moc mobilizującą do oceny moralnej, do refleksji nad istotą takich pojęć, jak "ludzkość", "człowieczeństwo", "humanizm" oraz nad istotą zatraty, dewaluacji tych pojęć.
2. Zygmunt Krasiński „ Nie-boska komedia „ ; motto utworu :
„ Do błedów, nagromadzonych przez przodków, dodali to, czego nie znali ich przodkowie – wahanie się i bojaźń; i stało się zatem, że zniknęli z powierzchni ziemi, i wielkie milczenie jest po nich „ [ Bezimienny ]

W pierwodruku motto opatrzone było podpisem: Koran, ks. 2, wers. 18. W wydaniach późniejszych (trzecie wydanie), ów fikcyjny adres znikł, poeta określił autora jako Bezimiennego, czyli pośrednio wskazał, że potępiające zdanie napisał sam. Motto, zawierające wyrok na całą zbiorowość, nie pochodzi ze świętej księgi mohometan, w "Koranie" nie dzieli się ludzi wedle klas społecznych; niewierni i niesprawiedliwi są tam skazani na karę potępienia, nie na jakieś "znikanie z powierzchni ziemi" i "wielkie milczenie". Osąd Zygmunta Krasińskiego, sformułowany w zgodzie z romantyczną wiedzą o przemianach historii, w daleki tylko sposób przypomina zdania "Koranu", wymierzone w niewiernych.

3. Zygmunt Krasiński „ Nie-boska komedia „ ; motto utworu :
„ To be or not to be, that is the question „ [ Hamlet ]

„ Być albo nie być, oto jest pytanie. „ - są to początkowe słowa słynnego monologu Hamleta ze sceny pierwszej aktu trzeciego tragedii Szekspira. Najczęściej cytowane zdanie Szekspira. Zygmunt Krasiński nadaje mu tutaj dodatkowe znaczenie pytania o byt albo zagładę własnej klasy społecznej, a wraz z tym całej dotychczasowej cywilizacji, zagrożonej rewolucją.


XLIII

Wymień i omów gatunki charakterystyczne dla oświecenia.
• Bajka – jest to krótka powiastka pisana wierszem lub prozą, której bohaterami są zwierzęta, rzadziej rośliny lub przedmioty. Zawiera pouczenie lub moralistyczne uogólnienie przedstawione wprost lub zasugerowane. Przedstawione wydarzenia stanowią przesłankę dydaktyczną. Wniosek nosi nazwę morału. Bajka wyrosła z literatury ludowej. Za twórcę gatunku uważa się Ezopa z VI w. p.n.e. Wyróżniamy bajkę narracyjną (wierszowane opowiadanie) i epigramatyczną (pozbawioną elementów epickich).
• Komedia – jest to utwór sceniczny o tematyce nieograniczonej, charakterze pogodnym. Wykorzystuje komizm - sprzeczność między ukazywaną rzeczywistością, a naszym jej modelem. Komedia klasycystyczna składa się kilku części: ekspozycja, charakterystyka postaci, punkt kulminacyjny, moment napięcia i rozwiązanie akcji.
• Satyra – jest to utwór o celu dydaktycznym, wytykający i ośmieszający wady i występki zarówno natury ludzkiej, jak i życia zbiorowego - obyczajowego, społecznego, politycznego; istotą satyry jest krytyka, posługuje się więc ona często deformacją, groteską, wyostrzeniem atakowanych cech; w Polsce
satyra rozwinęła się zwłaszcza w okresie oświecenia (Krasicki, Naruszewicz), przy czym stała się środkiem konkretnej krytyki społeczno-obyczajowej.
• Poemat heroikomiczny – jest to utwór epicki, stanowiący parodię eposu bohaterskiego; styl wysoki, zachowywany zgodnie z konwencją dla eposu, stosuje się w poemacie heroikomicznym do opowiadania na tematy błahe i codzienne; cel poematu heroikomicznego jest satyryczno - dydaktyczny lub żartobliwo - rozrywkowy, cechuje go również dygresyjność tonu, liczne sentencje, występuje oktawa, czyli strofa ośmiowersowa o rozkładzie rymów: abababcc, gdzie ababab to sytuacja dramatyczna, natomiast cc to często sentencja ("złota myśl").
• Sielanka – jest to gatunek poetycki, wywodzący się z antycznej Grecji (idylla Teokryta III w. p.n.e.), obejmujący utwory utrzymane w pogodnym tonie, opowiadające o życiu pasterzy lub wieśniaków. W starożytnym Rzymie rozwinął ten gatunek Wergiliusz;
• Powieść – jest to jeden z głównych gatunków nowożytnej prozy epickiej, cechujący się na ogół większym rozmachem, obszerniejszym układem wątków i postaci, a także zdarzeniowym charakterem świata przedstawionego; ukazane w powieści postacie i zdarzenia są przeważnie fikcyjne, zarazem jednak wyraźnie zindywidualizowane, ukonkretnione, wyposażone w bogactwo szczegółów, naczelną kategorią opisu jest kategoria narratora.
• Esej – pochodzi od francuskiego słowa essai – próba; jest to wypowiedź o tematyce literackiej publicystycznej lub filozoficznej, wyróżniająca się swobodnym, osobistym tonem oraz dbałością o formę, od rozprawy (wypowiedzi naukowej lub filozoficznej prezentującej wyczerpująco materiał dowodowy) esej różni się większą elastycznością formy, sięganiem po środki literackie (np. metaforę, obraz, luźną kompozycję, tok skojarzeniowy) oraz tym, że nie dąży do pełnej syntezy, lecz wyraża refleksje autora; stwarza iluzję szczerości,
• Felieton – pochodzi od francuskiego słowa feuilleton – zeszycik, powieść w odcinku; jest to gatunek publicystyczny, podejmujący na ogół aktualną problematykę w sposób swobodny, impresyjny, posługujący się metaforą i skojarzeniem, niekiedy fikcją literacką, felieton ma na celu budzenie zaciekawienia, nawiązanie bezpośredniego kontaktu z czytelnikiem; atrakcyjna forma łączy się z lekkością tonu i często żartobliwym lub satyrycznym charakterem, aktualny temat jest traktowany w felietonie w sposób dygresyjny, zróżnicowany stylistycznie, subiektywny, a uogólnienia mają charakter raczej hipotetyczny.
• Poemat opisowy – jest to utwór dydaktyczno-filozoficzny, którego treścią jest przedstawienie jakiegoś fragmentu rzeczywistości jako podstawy do szerszych uogólnień, opis podporządkowany jest wizji ogólnej, określonej koncepcji natury, świata, w okresie oświecenia poemat opisowy wyrażał pochwałę człowieka jako twórcy przyrody, komedia dell'arte - literatura plebejska;
• Oda – jest to utwór poetycki, który charakteryzuje wzniosłość tematu i stylu, sławiący osobę, ideę, wydarzenie; gatunek wykształcony w starożytności; wg poetyki klasycystycznej oda miała łączyć elementy retoryczne i liryczne; miało się w niej wyrażać uniesienie; dopuszczalna więc była pewna swoboda kompozycyjna; w okresie oświecenia oda służyła do wyrażania tematyki okolicznościowej oraz filozoficzno-moralnej.


XLIV

Zdefiniuj pojecie synestezji, określ jej zastosowanie w literaturze.

• Synestezja : Zjawisko psychologiczne kojarzenia z sobą wrażeń różnego rodzaju ( np. dźwięku z kolorami tzw. barwne słyszenie ); odgrywa znaczną rolę w technice symbolizmu, poslugującego się nastrojem, muzycznością wiersza itp.
XLV

Wyjaśnij pojęcie retoryka. Wymień znanych ci mówców.

Z notatek z języka polskiego.

• Retoryka : Teoria i sztuka wymowy, rozwinęła się w starożytnej Grecji i Rzymie. Nabrała szczególnego znaczenia w Rzymie w połowie I w. p.n.e., gdy rozwijała się wymowa polityczna i sądowa. Mówca ( orator ) miał oddziaływać na odbiorcę w sposób dydaktyczny, estetyczny i emocjonalny. Istotą stylu retorycznego było uczyć, zachwycać, poruszać – czyli „docere, delectave, mowere „. Retoryka była domena prozy. Największy starożytny mówca – Cyceron.

Cechy stylu retorycznego:
1. Perswazja – odwoływanie się do uczuć słuchaczy, narzucanie im przekonań.
2. Klarowność wypowiedzi.
3. Stosowność wypowiedzi – zharmonizowanie stylu i przedmiotu wypowiedzi.
• Figura retoryczna : Apostrofa, Anafora, pytania retoryczne, zdania wykrzyknikowe ( są wyrazem emocjonalnego zaangażowania mówcy ), anty teza, inwersja, elipsa ( pominiecie w zdaniu jakiegoś składnika, staje się równoważnikiem )



XLVI

Wymień gatunki publicystyczne i scharakteryzuj wybrany.

• Publicystyka : Piśmiennictwo omawiające tematy bieżące, np. polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturalne; jego celem jest kształtowanie opinii publicznej.

XLVII

Na wybranym przykładzie scharakteryzuj cykl literacki.

• Cykl : Szereg utworów ( np. powieści, nowel, wierszy ), z których każdy stanowi samoistną całosc, ale wszystkie łączą się w nadrzędną strukturę na zasadzie kompozycyjnej, treściowej czy ideologicznej ( zasadą taką może byś wspólny dla wszystkich narrator, osoba bohatera, środowisko, powtarzający się motyw, fabularne punkty styczne, itp. )

Przykłady :
1. Henryk Sienkiewicz „Trylogia”
2. Honoriusz Balzak „Komedia Ludzka”
3. „Księga tysiąca i jednej nocy”
4. Giovanni Boccaccio „Dekameron” - Zbiór stu nowel opowiadanych przez dziesięć dni w grupie siedmiu dam i trzech kawalerów, którzy schronili się na wsi uciekając z miasta przez zarazą. Opowiadają sobie historie znane im z autopsji. Głównym tematem ich historii jest miłość cielesna, zmysłowa i namiętność przedstawiona jako przyjemność i dobro. Nowele Boccaccia ukazują życie we wszystkich jej przejawach, są to humor, ironia, troska, wzruszenie. Jest też erotyzm, zbrodnia, poświęcenie, chciwość, cnota.

5. Adam Mickiewicz „Sonety Krymskie” - Zostały wydane w 1826 roku. Wyrażają zachwyt orientem, krajobrazem górskim. Kultura orientalna była dla romantyków tajemnicza, ciekawa, inna. Jest wprowadzone słownictwo orientalne. Tymi sonetami Mickiewicz potwierdza swoje zainteresowanie orientem. Każdy z tych wierszy stanowi samodzielny utwór. Elementem głównym i wiodącym jest przyroda. Jest ona pretekstem do wyrażania uczuć podmiotu lirycznego. Z jednej strony jest to poezja gór, krajobrazów, morza. Z drugiej strony jest to prezentacja odczuć poety. We wszystkich wierszach jest ten sam podmiot liryczny.

6. Jan Kasprowicz „Hymny”

XLVIII

Przedstaw powieść jako gatunek literacki. Wymień znane ci odmiany powieści

• Powieść : Dłuższy fabularny utwór epicki pisany prozą. Dopuszcza różnorodność tematów, wątków i motywów. Gatunek rozwijający się w Europie od przełomu XVII i XVIII w. W następstwie urealnienia i ukonkretnienia dawnego romansu i powieści pseudo-historycznej. Operuje wielowątkowością i wielozdarzeniowością, wprowadza galerię postaci o różnym stopniu ważności, operuje dowolną przestrzenią zależnie od chrakteru świata przedstawionego oraz różnymi kategoriami czasu: realną ( fizyczną ), historyczną, psychologiczną i fizjologiczną. Posługuje się wieloma formami narratora i narracji oraz wszystkimi stylistycznymi formami podawczymi ( opis, opowiadanie, odmiany dialogów ). Z uwagi na tematykę, problematykę i zasady konstrukcyjno – kompozycyjne wyróżnia się różne odmiany gatunkowe, jak powieść:
1. historyczna
2. obyczajowa
3. psychologiczna
4. obyczajowa
5. romans
6. awanturnicza
7. podróżnicza
8. kryminalna
9. fantastyczno-naukowa
10. publicystyczna
11. polityczna
12. detektywistyczna
13. biograficzna
14. autobiograficzna
15. dydaktyczna
16. edukacyjna
17. poetycka
18. humorystyczna
Powieść korzysta ze struktur innych gatunków literackich, kształtując takie formy jak :
1. powieść-pamiętnik
2. powieść w listach ( epistolarna )
3. autobiograficzna
4. eseistyczna
Odtwarza zwykle duży wycinek rzeczywistości, posługując się swobodną, urozmaiconą kompozycją i różnymi środkami artystycznymi. Podział na odmiany kompozycyjne i tematyczne przeprowadza się z różnych punktów widzenia, tak, że konkretne utwory są często odmianami mieszanymi i mogą być charakteryzowane kilkoma określeniami. Ze wzglądu na mnogość odmian i różnorodność konstrukcyjną uważa się, że powieść realizuje założenia rodzaju literackiego, a teoria powieści jest w swej istocie jej historią.

XLIX

Wymień polskich laureatów literackiej Nagrody Nobla i zaprezentuj twórczość wybranego.

• Władysław Stanisław Reymont.

KTO:
powieściopisarz i nowelista
NARODOWOŚĆ:
polska
URODZONY:
6 maja 1867, Kobiele Wielkie (gubernia piotrkowska)
ZMARŁ:
5 grudnia 1925, Warszawa
DZIEŁA:
"Wigilia Bożego Narodzenia" (1892) - nowela
"Pielgrzymka do Jasnej Góry" (1894) - reportaż
"Komediantka" (1896) - powieść
"Fermenty" (1897) - powieść
"Ziemia obiecana" (1899) - powieść
"Chłopi" (1902 - 1909) - powieść
"Marzyciel" (1910) - powieść
"Wampir" (1911) - powieść
"Rok 1794" (1914-1918) - trylogia historyczna
"Z ziemi chełmskiej" (1909) - reportaż

Z UZASADNIENIA NAGRODY:
Otrzymał ją za wybitny epos narodowy, powieść "Chłopi".

FAKTY Z ŻYCIORYSU:
Władysław Rejment urodził się w 1867 r. w zdeklasowanej rodzinie zlacheckiej, jego ojciec - wiejski organista z trudem wykarmić mógł dziewięcioro dzieci. Chłopiec wysłany został wcześnie do Warszawy, by terminować tam u mistrza krawieckiego. W 1884 r. otrzymał tytuł czeladnika i na tym skończyło się jego oficjalne wykształcenie. Władysław, który uwielbiał czytać książki nie chciał się jednak pogodzić z losem rzemieślnika. Opuścił dom, w którym drażniła go dyscyplina ojca i pobożność matki, aby pod zmyślonym nazwiskiem Urbański - wybrać życie wędrownego aktora w objazdowej trupie teatralnej. Później przez kilka miesięcy przebywał jako nowicjat u paulinów w Częstochowie, ale przed złożeniem ślubów zakonnych opuścił klasztor. Wiadomo też, że uczestniczył jako medium w zagranicznej wyprawie niemieckiego spirytysty Puszowa. W tym czasie przeżył również wiele przygód i skandali miłosnych. W końcu zatrudnił się jako pomocnik dróżnika linii Warszawsko-Wiedeńskiej, pracując najczęściej na odcinku Koluszki-Skierniewice - we wsi i przy stacji kolejowej Krosnowa, niedaleko wioski Lipce (nazywającej się dzisiaj Lipce Reymontowskie). Wówczas też zaczął pasjami pisać powieści, dramaty, opowiadania i wiersze, które - jak sam wspominał - darł i palił.
W 1892 r. Władysław Rejment pod nieco zmienionym nazwiskiem Reymont (ze względu na niechęć ojca do jego "eksperymentów" literackich) opublikował swoją pierwszą nowelę "Wigilia Bożego Narodzenia", a rok później - mając za jedyny kapitał 3 ruble 50 kopiejek oraz teczkę rękopisów - ruszył do Warszawy "zdobywać świat". Z wydaniem pierwszych nowel miał kłopoty, dopiero jego reportaż "Pielgrzymka do Jasnej Góry", napisany w 1894 r. za radą Antoniego Świętochowskiego i wydrukowany w "Tygodniku Ilustrowanym" otworzył przed nim drogę do literackiej kariery. Wkrótce potem Reymont otrzymał pierwsze zamówienie na książkę i w 1896 r. została wydana powieść "Komediantka", w której wykorzystał swoje doświadczenia z pracy aktorskiej. Rok później dopisał do niej ciąg dalszy - powieść "Fermenty". Jak zauważył Julian Krzyżanowski, w utworach tych Reymont "poruszał sprawę u schyłku XIX w. przewijającą się wielokrotnie w powieściach i dramatach - sprawę buntu młodych kobiet, ponoszonych przez temperament erotyczny maskowany aspiracjami artystycznymi, jednostek szamocących się z konwenansami, by ostatecznie albo zmarnować się, albo po przebyciu "fermentów" psychicznych pogodzić się z szarą codziennością".

W 1899 r. Reymont wydał powieść, która przyniosła mu z czasem olbrzymią popularność - "Ziemię obiecaną". Odszedł w niej od naturalizmu i symbolizmu, by w sposób realistyczny przedstawić szeroką panoramę robotniczego miasta w okresie rewolucji przemysłowej i dzikiego kapitalizmu. Bohaterem zbiorowym tej powieści-reportażu jest miasto Łódź. Książkę spopularyzował zwłaszcza nakręcony w latach 70. film Andrzeja Wajdy pod tym samym tytułem. W 1900 r. we Włochach pod Warszawą Reymont uległ wypadkowi kolejowemu, z którego wyszedł z licznymi obrażeniami. Wypadek miał jednak i swoje dobre strony: dzięki odszkodowaniu uzyskanemu od kolei pisarz mógł zabezpieczyć finansowo swoją przyszłość oraz unieważnić poprzednie małżeństwo swojej ukochanej, Aurelii Szacnajder, z którą pobrał się w 1902 r. Późniejsze lata spędzał na przemian w Polsce, we Włoszech i we Francji, pisząc swoje największe dzieło, powieść "Chłopi", którego kolejne cztery tomy wydał w latach 1902-1909. Nikt w literaturze polskiej nie przedstawił prawdziwiej życia wiejskiego, wpisanego w cykliczność pór roku i porządek ludowych świąt oraz obrzędów. Dzieło nie wymagało od pisarza specjalistycznych studiów, sam bowiem znał doskonale życie wsi i chłopów, a za pierwowzór do powieści posłużyły mu owe Lipce w Łowickiem, niedaleko których pracował jako dróżnik. Nie na darmo "Chłopi" nazywani są "wielkim malowidłem epickim", bowiem Reymont-prozaik nie był ani psychologiem, ani socjologiem, ale malarzem. Julian Krzyżanowski porównywał nawet jego opisy przyrody do mickiewiczowskich w "Panu Tadeuszu". Nie zapominajmy jednak, że powieść początkowo została w Polsce przyjęta niechętnie, uznano ją za arcydzieło dopiero po licznych przekładach i entuzjastycznych recenzjach za granicą. Reymont nie miał w swojej ojczyźnie szczęścia do krytyków. Pisał w liście do Kornela Makuszyńskiego: "Któż się to i kiedy naprawdę interesował mną i moimi pracami? I nie byłem "socjałem" ni Żydem, ni partyjniakiem. Czy można, brać takiego matołka pod uwagę?". Nawet Jodełka-Burzecki, wielki popularyzator Reymonta, pisał o nim: "Na szczęście ten ćwierćinteligent, traktowany z pogardą przez profesjonalistów literatury, posiadał wielki talent pisarski, który zastępował mu i wykształcenie teoretyczne, i oczytanie - w rezultacie chronił go przed popadnięciem w grafomanię".
Kolejne utwory, napisane po 1909 r., nie dorównywały już artystycznie 'Chłopom". Do najbardziej udanych należą powieści: "Marzyciel" (1910) i "Wampir" (1911) - gotycka powieść, wykorzystująca spirytystyczne doświadczenia pisarza. Podczas I wojny światowej Reymont przebywał w Warszawie, gdzie pełnił dość wysokie funkcje, pisząc jednocześnie trylogię historyczną pt. "Rok 1794" poświęconą insurekcji kościuszkowskiej. Akcja utworu urywa się niespodziewanie na powstaniu ludu w Warszawie, co Krzyżanowski tłumaczy tym, "iż powieściopisarz wkroczył w dziedzinę dla siebie za trudn±, wymagającą nie tylko dużej wiedzy historycznej, ale również kultury umysłowej, której Reymont nie miał". Podkreślając niedostatki psychologicznej warstwy utworu krytyk zwrócił jednocześnie uwagę na mistrzostwo opisu, zwłaszcza w scenach obyczajowych i batalistycznych. Oprócz powieści, które stanowią niemal połowę jego dorobku, Reymont tworzył również nowele, które wydał w kilkunastu tomach. W wielu z nich dał się poznać i jako wnikliwy psycholog, czego zawsze brakowało jego powieściom. Pisał również reportaże, z których sporą popularnością cieszył się utwór "Z ziemi chełmskiej", opublikowany pierwotnie w 1909 r. w "Tygodniku Ilustrowanym" i wydawany kilkakrotnie w okresie międzywojennym, opowiadający o prześladowaniu przez władze carskie grekokatolików na Chełmszczynie.
W 1924 r. Władysław Reymont wyróżniony został literacką Nagrodą Nobla za wybitny epos narodowy, powieść "Chłopi". Jak napisał jeden ze złośliwych publicystów amerykańskich: "było dwóch głównych kandydatów do nagrody - Stefan Żeromski i Władysław Reymont, ponieważ jednak większość Polaków wolała Żeromskiego, jurorzy wybrali Reymonta". Z powodu ciężkiej choroby laureat nie mógł przybyć na uroczystość. Zmarł w roku następnym w wieku 58 lat, do czego w znacznym stopniu przyczynił się jego alkoholizm.
• Czesław Miłosz.
• Henryk Sienkiewicz.
• Wisława Szymborska.

L

Wyjaśnij terminy; Określ związek pomiędzy tymi pojęciami.

• Mit :
1. Opowieść sakralna wyjaśniająca w postaci alegorycznej i symbolicznej zjawiska natury lub życia ludzkiego zgodnie z wierzeniami w dawnych religiach pogańskich.
2. Konstrukcja światopoglądowa i artystyczna w swej strukturze i motywacji zbliżona do tradycyjnego mitu; swoista forma myślenia na podłożu magii i kultów religijnych.
3. W znaczeniu wtórnym : opinia osnuta na faktach, częściowo tendencyjnie preparowana, dotycząca zdarzenia lub osoby, ma zwykle na celu popularyzację określonych poglądów i sugestywne oddziaływanie na odbiorców.
4. Mity powstały ponieważ tłumaczą to co niewytłumaczalne (powstanie świata, pór roku, ludzi). Zostały spisane aby można je było przekazywać dalszym pokoleniom. Mit jest to wypowiedź, zazwyczaj narracyjna oparta na wierzeniach ludzi antycznych. Posiada fabułę. Przekazuje uniwersalne prawdy. Mity to dawne baśnie i opowieści o bóstwach oraz pół legendarnych bohaterach (herosach), a także o życiu i wierzeniach starożytnych Greków i Rzymian. Mity były efektem literackiego ujęcia podstawowych przeświadczeń i odczuć ludzkich.
• Topos (gr. miejsce), miejsce wspólne (loci communes według E.R. Curtiusa); pole znaczeniowe toposu obejmuje motyw, obraz, symbol, metaforę, alegorię, także clich i stereotyp, schemat powszechnie funkcjonujący w kręgu kulturowym, powtarzalny odwiecznie. Wyrósł z tradycji antycznej retoryki, jest uniwersalny od antyku do współczesności, np. miłość niebiańska – miłość ziemska, ojczyzna – pamięć ziemi i grobów, wyspy szczęśliwe, arkadia dzieciństwa, miejsce rozkoszne (krajobraz pasterski wiosną) – miejsce straszliwe (łagry Sybiru).Topos jako tradycyjny obraz i forma myślenia był elementem niezwykle poezjotwórczym w kulturze przez swoje zakorzenienie w przeszłości i odniesienie do autorytetu; od XIX w. tracił swój filologiczny rodowód, rezygnując z retoryczności w poezji, dystansując się wobec mitologii i wszelkich gotowych struktur i formuł (archetypów), zmieniając normy w języku literackim oraz koncepcje twórcy i roli tradycji stanowiącej dla toposu wzór.
• Archetyp :
1. Pierwowzór, prototyp.
2. Pradawny obraz, wyobrażenie, motyw, wzór zdarzenia lub działania, związany z symboliką zdarzeń sennych, mitów, obrzędów i sztuki – występuje obok pojęcia „nieświadomości zbiorowej” w psychoanalitycznej teorii C. G. Junga. Współczesne kierunki w krytyce, zwane symbolicznymi lub archetypicznymi, uważają literaturę za rekonstrukcję odwiecznych archetypów, ożywianych i rozwijanych w nowe metafory, a siłę oddziaływania dzieł literackich przypisują odwoływaniu się do właściwego psychice mechanizmu kojarzeń i reakcji emocjonalnych, mających swe źródła w głębokich warstwach poza świadomością.

LI

Wyjaśnij pojęcia:

• Świat przedstawiony : Układ elementów treściowych, połączonych kompozycyjnie w jedną całość; nie jest on nigdy wiernym odbiciem, kopią istniejącej niezależnie od niego rzeczywistości, pozostaje jednak do niej w pewnym stosunku, o którym decyduje głównie stopień prawdopodobieństwa i rodzaj motywacji.

• Fabuła