Stosunki polsko-niemieckie za czasów pierwszych Piastów

W mojej pracy zajmę się odpowiedzią na pytanie: jak wyglądały stosunki polsko-niemieckie, w czasach obejmujących rządy od Mieszka I do Bolesława Krzywoustego, w średniowiecznej Polsce. Powyższy temat opiszę w sposób chronologiczno-przestrzenny.

Na początku rządów Mieszko, aby nie dopuścić do przymusowej chrystianizacji ze strony Niemiec zawarł układ z niemieckimi margrabiami. Uznał w ten sposób zwierzchnictwo cesarza i podjął się obowiązku płacenia trybutu z przygranicznych ziem. Przyjęcie chrztu przez Mieszka I w 966 roku za pośrednictwem Czech oraz utworzenie w Poznaniu pierwszego biskupstwa misyjnego, bezpośrednio podległego Rzymowi, a nie pobliskiemu arcybiskupstwu w Magdeburgu, pozwoliło na rozpoczęcie procesu ujednolicania religijnego z sąsiadami. W 972 roku rozegrała się bitwa pod Cedynią – Mieszko pokonał niemieckich feudałów z pogranicza, niezadowolonych z powodu jego podbojów na Pomorzu, mógł wejść z nimi w konflikt, ponieważ ówczesny cesarz zapewnił mu przyjaźń. Pod koniec życia Mieszko ofiarował państwo gnieźnieńskie w opiekę papieżowi – umocniło to pozycję księcia wobec panów niemieckich i powodowało niezależność polskiego kościoła od metropolitów z Rzeszy. Po śmierci księcia Bolesław Chrobry opanował całe państwo. Zrobił to wbrew postanowieniom testamentowym ojca. Wykorzystał sytuację, iż niemieccy krewni Ody, drugiej żony jego ojca, byli w niełasce u cesarza, i zbyt słabi, aby bronić spuścizny po Mieszku. Wtedy bardzo ważnym elementem rządzącego była dbałość o utrzymanie dobrych stosunków z cesarstwem niemieckim. W roku 1000 miało miejsce niezwykle ważne wydarzenie nazywane zjazdem gnieźnieńskim. Odbyło się w czasie pielgrzymki Ottona III do grobu św. Wojciecha, ufundowano wtedy pierwszą polską metropolię w Gnieźnie, za sprawą bulli papieskiej. Istotnym wydarzeniem dla stosunków polsko-niemieckich było publiczne włożenie na głowę Chrobrego cesarskiego diademu jako gestu poparcia cesarza dla starań polskiego władcy o królewska koronę. W roku 1002 zaprzestano współpracy z Niemcami z powodu śmierci Ottona III. Chrobry wykorzystał okres bezkrólewia i walk dynastycznych w Rzeszy aby zagarnąć Miśnię, Łużyce i Milsko. W krótkim czasie nastąpiło odebranie przez cesarza Henryka II Łużyc i Milska, mimo wcześniejszej zgody na polskie zwierzchnictwo na tych terenach. W tym celu władca Rzeszy z potężną armią doszedł do Poznania. Chrobry nie chcąc doprowadzić do bezpośredniego starcia z silniejszym przeciwnikiem, podjął wojnę podjazdową, która zakończyła się pokojem zawartym w 1005 roku. W 1007 roku wybuchła kolejna wojna polsko-niemiecka. Henryk II stracił poparcie w państwie z powodu zawarcia sojuszu z pogańskim plemieniem Wieletów, co wykorzystał Chrobry atakując jako pierwszy i ponownie przyłączając do Polski Łużyce i Milsko. Walki, w których Niemcy ponosili duże straty, trwały wiele lat, lecz zakończyły się pokojem, na mocy którego Milsko i Łużyce stały się lennem polskiego władcy. Bolesław nie chciał odprowadzać trybutu z otrzymanych ziem i tym sposobem doprowadził do następnej wojny z Niemcami, która już ostatecznie zakończyła się pokojem w Budziszynie w 1018 roku. Podpisano go na ziemiach polskich, co świadczyło o zwycięstwie strony polskiej; na powrót bezwarunkowo przyłączono Łużyce i Milsko. Dodatkowo cesarz ofiarował Chrobremu swoją pomoc w nadchodzącej wyprawie na Ruś. Mieszko II samowolnie koronował się na króla, bez zgody Konrada II, ówczesnego władcy Rzeszy, spowodowało to konieczność odpierania najazdów niemiecko-czeskich przez kilka lat. Wszyscy wcześniej pognębieni sąsiedzi Polski zaatakowali wspólnie, Niemcy po raz kolejny odebrały Polsce Łużyce i Milsko. Ośmieleni tymi posunięciami wewnętrzni wrogowie wypędzili Mieszka z kraju. Bezprym, osadzony na tronie po wygnaniu Mieszka został zmuszony do zrzeczenia się tronu. Odesłał koronę królewską władcy Rzeszy. Natomiast Mieszko II powracając z wygnania zastał całkowity bezład wśród poddanych, został tym zmuszony do stania się lennikiem cesarza. Henryk III w imię własnych interesów dotyczących chrystianizacji zaoferował pomoc kolejnemu władcy polskiemu Kazimierzowi, któremu zagrażały niedawno umocnione Czechy. Udało się odzyskać część utraconych ziem polskich. Terytorium sporne pomiędzy państwem Przemyślidów i Kazimierzem przydzielono Polsce w trybut na zjeździe w Kwedlinburgu na mocy sądu cesarskiego w 1054 roku. Nadal trwał sojusz polsko-niemiecki. Z kolei Bolesław Śmiały uznał swój kraj za niepodporządkowany żadnemu zwierzchnictwu, poparł opozycję przeciwko cesarzowi w Niemczech, a w sporze pomiędzy Watykanem i Henrykiem IV stanął po stronie papieża. Koronował się samowolnie w asyście legata, aby podkreślić niezależność od Niemiec. Władysław Herman po objęciu władz, w przeciwieństwie do swojego przeciwnika, powrócił do bycia poddanym cesarstwu – płacił trybut ze Śląska i na powrót zaczął popierać cesarza. W sporze pomiędzy braćmi, Zbigniewowi zgodził się pomóc Henryk V, który chciał wykorzystać tę sytuację, aby doprowadzić do osłabienia Polski i podporządkowania jej sobie oraz ukarania Bolesława; Krzywousty obronił niezależność swojego kraju. Do kolejnego konfliktu z Rzeszą doszło, gdyż cesarz chciał uzyskać zwierzchnictwo nad całym kościołem w Polsce. Spór został zakończony dzięki ugięciu się Bolesława, który złożył cesarzowi hołd lenny na zjeździe w Merseburgu w 1135 roku.

Stosunki pomiędzy Polską i Niemcami w X – XII wieku szybko zmieniały swoje znaczenie. Zależały głównie od charakteru władców obu państw. Początkowo Polska zawarła układ z Rzeszą poddając się jej zwierzchnictwu. Przez wiele lat starano się o utrzymanie jak najlepszych układów z cesarstwem, trwało to aż do objęcia tronu cesarza przez Henryka II, który był przeciwny sojuszowi i nie chciał kontynuować współpracy. Kolejni władcy cesarstwa w zależności od potrzeb i odpowiednich sytuacji pomagali Polsce lub prowadzili z nią wojny. Moim zdaniem wizja Ottona III dotycząca utworzenia uniwersalistycznego cesarstwa europejskiego była zwiastunem idei zjednoczonej Europy. Inną sprawą jest fakt, że dzięki podbojom prowadzonym przez pierwszych Piastów wyodrębniła się grupa możnowładców, która bogacąc się na skutek wojen w późniejszym czasie zaczęła odgrywać ważną rolę polityczną w państwie. Królowie musieli zacząć liczyć się z ich zdaniem.

Mieszko I
⁃ na początku rządów Mieszko, aby nie dopuścić do przymusowej chrystianizacji ze strony Niemiec zawarł układ z niemieckimi margrabiami. Uznał w ten sposób zwierzchnictwo cesarza i podjął się obowiązku płacenia trybutu z przygranicznych ziem.
⁃ Przyjęcie chrztu przez Mieszka I w 966 roku za pośrednictwem Czech, utworzenie w Poznaniu pierwszego biskupstwa misyjnego, bezpośrednio podległemu Rzymowi, a nie pobliskiemu arcybiskupstwu w Magdeburgu.
⁃ Bitwa pod Cedynią (972) – pokonanie niemieckich feudałów z pogranicza, niezadowolonych z powodu podboju Pomorza przez Mieszka.
⁃ Pod koniec życia Mieszka - ofiarowanie państwa gnieździenskiego w opiekę papieżowi – umacniało to pozycję księcia wobec panów niemieckich i powodowało niezależność polskiego kościoła od metropolitów niemieckich.

Bolesław Chrobry
⁃ po śmierci Mieszka I Bolesław Chrobry opanował całe państwo. Zrobił to wbrew postanowieniom testamentowym ojca. Wykorzystał sytuację, iż niemieccy krewni Ody byli w niełasce u cesarza, i zbyt słabi, aby bronić spuścizny po Mieszku.
⁃ dbałość o utrzymanie dobrych stosunków z cesarstwem niemieckim.
⁃ Zjazd gnieźnieński: pielgrzymka Ottona III do grobu św. Wojciecha, ufundowano wtedy pierwszą polską metropolię w Gnieźnie, za sprawą bulli papieskiej.
⁃ Ważnym wydarzeniem dla stosunków polsko-niemieckich było publiczne włożenie na głowę Chrobrego cesarskiego diademu jako gest poparcia Cesarza dla starań polskiego władcy o królewska koronę.
⁃ Rok 1002 – śmierć Ottona III – zaprzestanie współpracy z Niemcami. Chrobry wykorzystał okres bezkrólewia i walk dynastycznych w Rzeszy aby zagarnąć Miśnię, Łużyce i Milsko.
⁃ odebranie przez cesarza Henryka II Łużyc i Milska, mimo wcześniejszej zgody na polskie zwierzchnictwo na tych terenach.
⁃ Władca Rzeszy z potężna armią dochodzi do Poznania; Chrobry nie chcąc doprowadzić do bezpośredniego starcia z przeciwnikiem, podjął wojnę podjazdową, która kończy się pokojem zawartym w 1005 r.
⁃ 1007 – kolejna wojna polsko-niemiecka. Henryk II stracił poparcie w państwie z powodu zawarcia sojuszu z pogańskim plemieniem Wieletów, co wykorzystuje Chrobry atakując jako pierwszy i ponownie przyłączając do Polski Łużyce i Milsko.
⁃ Wieloletnie walki, w których Niemcy ponosili duże straty zakończyły się pokojem, na mocy którego Milsko i Łużyce stały się lennem polskiego władcy.
⁃ Bolesław nie chciał odprowadzać trybutu z otrzymanych ziem i doprowadził do kolejnej wojny z Niemcami, która już ostatecznie zakończyła się pokojem w Budziszynie w 1018 roku. Podpisano go na ziemiach polskich świadczyło o zwycięstwie strony polskiej; na powrót bezwarunkowo przyłączono Łużyce i Milsko. Dodatkowo cesarz ofiarował Chrobremu swoją pomoc w wyprawie na Ruś.

Mieszko II
⁃ Mieszko II samowolnie koronował się na króla, bez zgody Konrada II, ówczesnego władcy Rzeszy, spowodowało to konieczność odpierania najazdów niemiecko-czeskich przez kilka lat.
⁃ Wszyscy wcześniej pognębieni sąsiedzi Polski razem zaatakowali, Niemcy po raz kolejny odebrały Łużyce i Milsko. Ośmieleni tymi posunięciami wewnętrzni wrogowie wypędzili Mieszka z kraju.
⁃ Bezprym, osadzony na tronie po wygnaniu Mieszka został zmuszony do zrzeczenia się tronu, odesłał koronę królewska władcy Rzeszy.
⁃ Mieszko II powracając z wygnania zastał całkowity bezład wśród poddanych, został zmuszony do stania się lennikiem cesarza.

Kazimierz Odnowiciel
⁃ Henryk III w imię własnych interesów dotyczących chrystianizacji zaoferował pomoc Kazimierzowi, któremu zagrażały niedawno umocnione Czechy. Udało się odzyskać część utraconych ziem polskich. Terytorium sporne pomiędzy państwem Przemyślidów i Kazimierzem przydzielono Polsce w trybut na zjeździe w Kwedlinburgu na mocy sądu cesarskiego w 1054 roku. Nadal trwał sojusz polsko-niemiecki.
⁃
Bolesław Śmiały
⁃ Uznał swój kraj za niepodporządkowany żadnemu zwierzchnictwu, poparł cesarską opozycję w Niemczech, ale sprzeciwił się jej w sporze pomiędzy Watykanem i Rzeszą. Koronował się samowolnie przy asyście legata aby podkreślić niezależność od Niemiec.

Władysław Herman
⁃ Władysław Herman po objęciu władzy powrócił do bycia poddanym cesarstwu – płacił trybut ze Śląska i powrócił do obozu procesarskiego. (?)

Bolesław Krzywousty
⁃ Zbigniewów, bratu Bolesława Krzywoustego, w konflikcie między możnowładcami zgodził się pomóc Henryk V, który chciał wykorzystać spór pomiędzy braćmi aby doprowadzić do osłabienia Polski i podporządkowania jej sobie oraz ukarania Bolesława.
⁃ Krzywousty obronił niezależność swojego kraju.
⁃ Rzesza wywołała kolejny konflikt – cesarz chciał uzyskać zwierzchnictwo nad całym kościołem w Polsce. Spór został zakończony dzięki Bolesławowi, który złożył cesarzowi hołd lenny na zjeździe w Merseburgu w 1135 r.