Prawa naturalne i nie tylko

Prawo naturalne jest uważane za najtrwalsze, mające decydujące znaczenie w razie wystąpienia sprzeczności z normami stworzonymi przez człowieka. Zwolennicy tego prawa uważają je za sprawiedliwe, powszechne i obiektywne. Nie musi być ono spisywane. Człowiek powinien dążyć do jak najpełniejszej realizacji jego nakazów w swoim życiu. Prawo pozytywne tworzone jest przez ludzi, zależy od woli ustawodawcy, dbającego o dobro społeczności. Obowiązuje na danym terenie i w określonym czasie - od ustanowienia do uchylenia lub wprowadzenia zmian.Zwolennicy koncepcji o wyższości tego rodzaju prawa twierdzą, że należy respektować tylko takie normy, którym nadano formę dokumentu.

Praworządność - jej podstawowy wyznacznik stanowi przestrzeganie prawa przez organy władzy, urzędy i instytucje. Każde naruszenie zasad przez przedstawicieli władzy czy administracji publicznej wywołuje niepożądane następstwa dla społeczności. Ludzie przestają traktować prawo jako czynnik sprawiedliwej regulacji wzajemnych stosunków i są skłonni je ominąć. Skrupulatne przestrzeganie ustalonych reguł przez organy państwa odgrywa natomiast rolę wychowawczą i motywuje obywateli do postępowania zgodnie z jego treścią.

Zasadę praworządności uznają wszystkie państwa demokratyczne. W Polsce wprowadza ją art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społeczeństwa. Porządek prawny każdego państwa zachowuje indywidualny charakter, ale wykazuje też liczne podobieństwa do systemów obowiązujących w innych krajach. Z tego względu wyróżnia się tak zwane rodziny prawa, np. Prawo stanowione, prawo zwyczajowe oraz powszechne zwyczajowe. Do systemu prawa stanowionego, zwanego tez kontynentalnym lub ustawowym, zalicza się między innymi polski porządek prawny.

Główną cechą tego systemu jest dominujące znaczenie ustaw tworzonych przez organ przedstawicielski. Wszystkie inne akty normatywne musza być z nimi zgodne.Prawo zwyczajowe odgrywało przez stulecia najważniejsza rolę w formułowaniu porządku prawnego. Zazwyczaj to sposób postępowania uznany za obowiązujący przez daną zbiorowość (naród, społeczność lokalną, grupę zawodową). Przyjęty i stosowany przez organy państwowe jako regułę, staje się prawem. Często nie przybiera formy przepisu czy ustawy. Panuje jednak powszechne przekonanie, że stanowią normę prawną, dlatego organy państwa odwołują się do niego przy podejmowaniu decyzji. Przekładem może być obowiązujący w Polsce zwyczaj powoływania na marszałka sejmu przedstawiciela partii, która zwyciężyła w wyborach.

Prawo powszechne zwyczajowe zdominowało anglosaską kulturę prawną. W tym porządku również obowiązuje prawo stanowione, ale nie jest ono wyłączne. Ważną rolę odgrywają tu także prawo sędziowskie i zwyczajowe oraz zasady słuszności. Szczególnie ważne są dwa pierwsze z wymienionych rodzajów prawa. Gdy sąd, rozpatruje konkretną sprawę, nie znajduje w powszechnie obowiązującym systemie zadowalających wskazówek umożliwiających rozwiązywanie problemów, formułuje ogólna zasadę rozstrzygnięcia i wtedy wydaje orzeczenie. Może ono zyskać status precedensu, ale dopiero wówczas, kiedy stanie się podstawą wydawanych później wyroków.

System prawny:
* hierarchiczny: - każdy akt prawny ma określoną rangę. Najważniejszą role odgrywa konstytucja. – niektóre kwestie można regulować tylko poprzez akty prawne danego typu np. finanse państwa są określane w ustawie budżetowej.
* spójny – konieczna jest eliminacja wewnętrznych sprzeczności w sytuacji istnienia dwóch możliwych do zrealizowania norm. Stosuje się wtedy tzw. reguł kolizyjne. Należy do nich na przykład zasada głosząca, że odwołując się do aktu niższego rzędu, na przykład ustawy, a akt wydany wcześniej zostaje uchylony przez akt późniejszy.
* zupełny- system prawny powinien być wolny od luk, czyli ustawodawca winien uporządkować wszystkie aspekty regulowanej kwestii. Luke powoduje na przykład norma, która nakazuje obywatelowi określonego zezwolenia, ale nie wskazuje, który organ jest odpowiedzialny za wydanie tego dokumentu.