Biografia wewnętrzna Konrada w III cz. "Dziadów"

W trzeciej części Dziadów, Adam Mickiewicz określa głównego bohatera kilkoma nazwami: są to w kolejności występowania Więzień, Gustaw, Konrad i Pielgrzym. Czy ma to związek z jego przemianą duchową, ze zmianą światopoglądu, ideałów, celu, a w końcu sposobu jego osiągnięcia?

Sprawdźmy

Więzień, tak określa Mickiewicz głównego bohatera po raz pierwszy. Już sama ta nazwa jest wieloznaczna, bo określa po pierwsze jego położenie – jest on człowiekiem uwięzionym przez carskich urzędników w zamienionym w więzienie klasztorze. Więźniem jest również dlatego, bo jest przedstawicielem narodu podbitego, okupowanego, który dopiero musi stanąć do walki. Jak się potem okaże, jest on także więźniem swoich uczuć.

W końcu Mickiewicz pozwala nam poznać prawdziwe i znane już imię bohatera – Gustaw. Pojawił się już w czwartej części Dziadów. Jak wiemy był duchem, symbolem bohatera romantycznego. Dla tego nieszczęśliwie zakochanego człowieka i najważniejszą wartością była miłość do kobiety.

Jednak przez nią porzucony Gustaw popełnił samobójstwo, ponieważ nie chciał czuć się samotny, nie chciał czuć bezsensu życia.

Imię Konrad, które przyjmuje Gustaw już w pierwszej scenie ma znaczenie symboliczne. Umiera w nim romantyczny kochanek, a symbolem tego jest zmiana imienia poparta napisem wykonanym w celi:

Bogu Najlepszemu, Największemu. Gustaw zmarł 1 listopada 1823 – Tu narodził się Konrad 1823 1 listopada.

Konrad to bohater nowy, prezentujący sobą nowe ideały i mający sprostać innym wyzwaniom.

Nadanie tego właśnie imienia wiąże się z „Konradem Wallenrodem” Bohater jego dzieła także musiał wybierać pomiędzy poświęceniem się dla ojczyzny, a miłością.

Mimo to Konrad – Gustaw różni się od swojego Krzyżackiego odpowiednika. Jest on pełen pychy i przekonania o swojej wielkości i wyjątkowości, jest on też poetą mającym chore ambicje przewodzić narodowi. Zdaje mu się, że stoi przed wielkim wyzwaniem, jaki jest uratowanie narodu i wie, że to go przerasta. Jednak dla słusznej sprawy gotowy jest poświęcić życie i wystąpić przeciw Bogu. Podczas Wielkiej Improwizacji początkowo wywyższa się ponad miarę będąc pewnym, że Bóg powinien słuchać jego Pieśni. Zdaje mu się, że nadszedł moment konfrontacji z Nim.

Mówi mu o swojej miłości do narodu, o żalu i rozczarowaniu, za to, że nic nie robi, żeby pomóc Polakom. Żąda od Pana najwyższej władzy, „rządu dusz”, chce tym samym pomóc swym bliźnim. Konrad wyzywa Boga na pojedynek na serca. Zarzuca mu błędy, brak miłości. Następnie tuż po tym, jak diabeł kończy za niego wypowiedź, przyrównując Boga do cara świata, pada nieprzytomny.

Jak widać, postać Gustawa i jego przemiana łączy się z innymi częściami Dziadów. Następuje to metamorfoza z romantycznego kochanka do romantycznego buntownika, gotowego poświęcić wszystko włączając w to swoje istnienie, by pomóc ukochanej, umęczonej ojczyźnie.