Grupy etniczne i mniejszości narodowe.

Naród - definicje genetyczne.
- definicje strukturalne.

Definicje genetyczne – (biorą pod uwagę czynniki) naród jest definiowany poprzez wskazanie na czynniki które złożyły się na jego powstanie.
Definicje strukturalne – naród jest definiowany poprzez wskazanie jego cech, które zawsze lub na ogół charakteryzują grupę zwaną narodem.
W ramach definicji strukturalnej wyróżniamy:
definiują naród w kategoriach politycznych,
definiują naród w kategoriach kulturowych,
definiują naród w kategoriach świadomościowych.
Naród jest wspólnotą ukształtowaną na gruncie cech wspólnych. Wśród czynników składających się na post. Narodu możemy wyróżnić:
czynniki wyjściowe,
czynniki natury obiektywnej,
czynniki natury subiektywnej.
Czynniki wyjściowe – ludzie, terytorium, język.
Czynniki natury obiektywnej – określona organizacja polityczna zwana państwem, wspólny rynek i kultura (język, literatura narodowa).
Czynniki natury subiektywnej- świadomość narodowa i charakter narodowy.
Kategorie polityczne – lud zamieszkujący terytorium zjednoczone pod tym samym rządem. Naród jest wytworem życia państwowego.
Kategorie kulturowe – wspólna kultura narodowa może się okazać trwalszym elementem społecznej solidarności niż wspólny rząd.
Naród to zjawisko ze sfery kultury. Podstawowa cechą wartości narodowych jest honor. Naród to swoisty związek ludzi honoru. Więź narodowa jest oparta na wspólnocie wartości.
STANISŁAW Ossowski definiuje naród odwołując się do pojęcia ojczyzna. Naród musi posiadać wspólną dla członków ojczyznę. Ojczyzna stanowi bogaty system wartości odgrywających doniosłą rolę w kulturze narodowej, a postawa wobec ojczystego narodu jest nieodzownym elementem kultury. Ojczyzna mówi Ossowski jest to pojęcie geograficzne, którego nie można scharakteryzować bez odwołania się do podstaw psychicznych jakiejś zbiorowości. Obszar jakiś staje się ojczyzną o tyle tylko o ile istnieje zespół ludzi, który się w pewien sposób dodatnio odnosi i w pewien sposób kształtuje jego obraz. Ojczyzna istnieje tylko w rzeczywistości subiektywnej grup społecznych, które są wyposażone w elementy kulturowe.
Ojczyzna ideologiczna – to ziemia mojego narodu.
Ojczyzna prywatne – miejsce urodzenia, rodzinne strony.
Narodem jest trwała grupa terytorialna takiej wielkości, że jej spójność nie może się opierać na kontaktach osobistych. Naród jest grupą autoteliczną, tzn. jego istnienie i powodzenie jest celem samym w sobie.

Naród w kategoriach świadomościowych.
Naród jest związkiem psychicznym ludzi poczuwających się do wspólnoty. Naród to duch, zasada duchowa.
L. Wasilewski – jedna cecha musi istnieć, aby dana grupa była narodem. Cechą tą jest świadomość narodowa.

Narodowość – autodeklaracja własnej przynależności narodowej.
Narodowość - to postać swoistego rodzaju grupy, nie posiadającej własnego państwa.
Świadomość narodowa – (Kubiak – „Polski narodowy kościół katolicki w Stanach Zjednoczonych),wskazanie cech elementarnych:
1. wspólny stosunek do terytorium posiadanego aktualnie bądź w przeszłości przeżywanego jako ziemia wspólna.
2. przekonanie o wspólnej etnogenezie zbiorów społecznych tworzących ludzki substat narodu.
3. duma z przynależności do zbiorowości narodowej.
4. świadomość wspólnego dziedzictwa kultury (języka , określonej religii).
5. świadomość cech różniących dany naród od innych oparta głównie na stereotypach, opiniach silnie zabarwionych emocjonalnie.
6. świadomość wspólnego interesu narodowego manifestująca się przede wszystkim dążeniem do posiadania własnego suwerennego państwa.
Mniejszości narodowe.
Wśród tendencji kształtujących nowoczesny naród szczególnej wago nabiera kwestia mniejszości narodowych. Pojawia się ona wszędzie tam, gdzie w ramach jednej organizacji politycznej – państwowej żyją zbiorowości zaliczające się do różnych narodów. Polska w okresie międzywojennym była typowym krajem wielonarodowościowym. W spisie powszechnym w 1931 r. czytamy, że w Polsce mieszkało 10 mln ludzi dla których język polski nie był językiem ojczystym. Polacy – 68%, mniejszości – 32%, a teraz 3,5%.
II wojna światowa, eksterminacja ludności żydowskiej, zmiany granic, ruchy migracyjne, wysiedleńcze spowodowały pojawienie się nowych proporcji, stąd względnie jednolity skład narodowościowy.
mniejszości
1931
2002
Ukraińcy, Rusini i Białorusini
6 mln 200
345 tys.
Żydzi
2 mln 700
30 tys. (350 tys. Poch. Żyd.)
Niemcy
741 tys.
ok. 200 tys.
Rosjanie
139 tys.
ok. 20 tys.
Litwini
78 tys.
12 tys.
Czesi i Słowacy
31 tys.
22 tys.
Cyganie
Nie ma danych
12 tys.
Mniejszości to taka kategoria lub podgrupa, która ze względu na swoją liczebność nie może wytyczać celów i środków całości w sposób uznany przez siebie za najsłuszniejsze. Większość ze względu na swoją liczebność – może.

Typy mniejszości (stopień dobrowolności)
1. ze względu na poglądy dotyczące całości społecznej, a zwłaszcza polityczne, gospodarcze – orientacje polityczne.
2. ze względu na poglądy lub ideologię odziedziczone po przodkach ale wymagające zaakceptowania przez samych członków mniejszości (religijne – konwersja).
3. wyróżniające się odrębną od większości kulturą, a zwłaszcza językiem, które mają ugruntowaną świadomość odrębności (językowa, etniczna, narodowa).
4. mniejszości, których kryterium wyróżnienia stanowią cechy fizyczne członków, które zostały społecznie uznane za ważne i różnicujące (rasowe).
Problematyka mniejszości żydowskiej jest szczególnie skomplikowana bo deklaracja przynależności lub jakiej brak łączy się z prawidłowościami typów mniejszości:
jest mniejszością religijną,
jest to religia narodowa, zamknięta, nie prowadzi działalności misyjnej,
jest mniejszością narodową ale związaną z kilkoma językami (idisz i hebrajski),
jest mniejszością narodową ale raczej w środowisku, w których niektóre cechy fizyczne bardziej wyróżniają ich z otoczenia.

Mniejszość narodowa (prof. Krzysztof Kwaśniewski)
Mniejszość narodowa – to kategoria lub podgrupa osób wyróżniających się odrębnością etniczną (języka, kultury, tradycji) które (lub których przodkowie są allochtonami – napływowi)nie mają autonomii terytorialnej. W kraju w którym decydują się żyć, a w którym ze względu na swoją liczebność nie stanowią najważniejszego narodu państwa. Stanowią zbiór osób pragnących zachować elementy tej narodowej odrębności, a czasem przekazać je dzieciom, mimo, że jeżeli istnieje odrębne państwo narodu, z którym się czują związani, nie chcą tam wyjechać, a kontakty z nim utrzymują tylko w sferze kultury, bez naruszenia politycznej lojalności wobec państwa zamieszkania. Z tytułu prawa pielęgnowania, o tyle o ile sami tego chcą swojej odrębności i godzą się na nią mogą tworzyć w tym celu stowarzyszenia. Zachowują też prawo do asymilacji zgodnie ze swoją wolą, w kraju zamieszkania.