Krew, tkanka mięśniowa, nerwowa, glejowa oraz składniki pożywienia.

KREW

OSOCZE [55% zawartości krwi] - płyn o żółtawym zabarwieniu.
Skład:
- woda (90-92%)
- białka (7% np. fibrynogen, albuminy, globuliny)
- inne związki chemiczne (jony sodu, magnezu, wapnia, żelaza, chloru, glukoza, mocznik, hormony, witaminy).
Funkcje: Przenosi CO2.

SKŁADNIKI MORFOTYCZNE [45%zwartości krwi]:
- erytrocyty (krwinki czerwone)
- leukocyty (krwinki białe)
- trombocyty (płytki krwi)
---------------------------------------------------
LEUKOCYTY (6-9 tys/mm3)
Mają organelle komórkowe. Występują w krwi i limfie. Kształt owalny, kulisty. Powstają w szpiku kostnym i układzie limfatycznym.
- GRANULOCYTY
Zawierają ziarnistości w cytoplazmie, posiadają płatowate jądro.
NEUTROFILE (obojętnochłonne) 60%
FUNKCJE: obrona przed infekcją.
BAZOFILE (zasadochłonne) 3%
FUNKCJE: wydzielają do krwi heparynę (wł. przeciwkrzepliwe)
EOZYNOFILE (kwasochłonne) 0,5 – 1% FUNKCJE: niszczenie obcych białek
- AGRANULOCYTY
Brak ziarnistości w cytoplazmie, kuliste lub nerkowate jądro.
LIMFOCYTY 25-35%
- LIMFOCYTY T (grasiczozależne)
Nabywają właściwości immunologicznych w grasicy, pobudzają limfocyty B do produkcji przeciwciał. (nawet kilka lat)
- LIMFOCYTY B (szpikozależne)
Nie dojrzewają w grasicy, produkcja przeciwciał. 4-10 dni
MONOCYTY 5-8%
Komórki żerne – MAKROFAGI, żyją od 3 do 5 dni
FUNKCJE: „strażnicy czystości biochemicznej”. Pożerają ogromne ilości bakterii i skrawków obumarłych tkanek.

ERYTROCYTY (5,4 mln/mm3 / 4,5) .
Liczba erytrocytów jest cechą gatunkową, podlega jednak dość dużym wahaniom.
Erytrocyty są okrągłe i dwuwklęsłe. Nie mają możliwości wykonywania aktywnego ruchu – przenoszone z prądem krwi.
Są bezjądrowe, poza cytoplazmą nie mają żadnych organelli. Mogą wydajnie transportować tlen i CO2. Żyją krótko od 100 do 200 dni. Powstają wyłącznie w czerwonym szpiku kostnym i zawierają hemoglobinę. Wyłapywane w śledzionie i wątrobie.
Funkcje: „pożerają” stare krwini i rozkładają zawartą w nich hemoglobinę.

TROMBOCYTY (200-400 tys/mm3)
Są oderwanymi, bezbarwnymi różnokształtnymi fragmentami cytoplazmy dużych komórek szpikowych. Żyje krótko od 8 do 10 dni po czym niszczone są przez śledzionę.
Funkcje: pełnią rolę „wyzwalaczy”, zapoczątkowujących złożony proces krzepnięcia krwi – udział w homeostazie (zachowanie ciągłości naczyń krwionośnych).

LIMFA (chłonka) – pośredniczy w dwustronnej wymianie substancji pomiędzy krwią i innymi tkankami. W skład wchodzi osocze (tylko więcej tłuszczu). Zdecydowaną większość stanowią limfocyty. Rola odpornościowa.

SUROWICA – osocze krwi pozbawione białka fibrynogenu oraz innych składników biorących udział w krzepnięciu krwi.

ODCZYN OB (Biernackiego) – pomiar szybkości opadania czerwonych krwinek w jednostce czasu. Wolne u człowieka zdrowego, szybkie w przypadku niektórych chorób.

ROPA – mętny, biało-żółty itd. Płyn powstający w następstwie zapalenia wywołanego przez bakterie ropotwórcze (gronkowce, paciorkowce). Składa się z płynu wysiękowego, leukocytów, bakterii i fragmentów martwej tkanki.

KARBOKSYHEMOGLOBINA (HbCO)- połączenie hemoglobiny z tlenkiem węgla (CO), niezdolna do przyłączenia tlenu i nie biorąca udziału w transporcie tlenu z płuc do tkanek.
HEMOGLOBINA – substancja białkowa połączona z atomem żelaza.

KRZEPNIĘCIE KRWI – zespół bardzo złożonych reakcji enzymatycznych. Bierze w nim udział ponad 30 różnych substancji. Do procesu tego niezbędne są jony wapnia i witamina K. Jego istota polega na przemianie rozpuszczonego w osoczu białka, fibrynogenu, w postać nierozpuszczalną – fibrynę (włóknik). Włóknik wytrąca się w postaci cienkich, splątanych ze sobą nici, które wyłapują krwinki w swoje „oczka”. W ten sposób tworzy się skrzep.

Grupy krwi
Zależnie od występowania bądź braku określonych substancji chemicznych na powierzchni czerwonych krwinek oraz w osoczu krwi wyróżniono 4 grupy krwi: A, B, AB i 0. Przynależność do danej jest dziedziczna. Wykazano jeszcze występowanie czynnika Rh. U 85% ludzi krew czynnik ten występuje (Rh+), u około 15% brak (Rh-).
---------------------------------------------------
Funkcje krwi:
- dostarczanie wszystkim komórkom tlen (rola oddechowa)
- zaopatruje wszystkie komórki w materiały budulcowe i energetyczne (rola odżywcza)
- odprowadza do narządów wydalniczych dwutlenek węgla oraz szkodliwe produkty przemiany materii (rola wydalnicza)
- udział w procesach odpornościowych (rola immunologiczna)
- utrzymuje stałą temperaturę ciała (rola termoregulacyjna)
- zdolność krzepnięcia – zapobiega utracie krwi
- rozprowadza substancje wytworzone w organiźmie.

TKANKA MIEŚNIOWA

Cechy budowy komórki mięśniowej (miocytu):
- cytoplazma (sarkoplazma). Występują w niej włókna kurczliwe (miofibryle) oraz organella komórkowa.
- błona komórkowa (sarkolema) białkowo-lipidowa
Miofibryle składają się z białek:
- aktyna - filamenty cienkie
- miozyna - filamenty grube.
Cechy budowy włókna mięśniowego składniki:
Filamenty miofibryla pęczki miofibryli włókno mięśniowe pęczek włókien mięśniowych miesień

Podstawową jednostką czynnościową każdego mięśnia jest włókno mięśniowe.

Tkanka GŁADKA: (dł. włókien: 15-200 μm)
kształt: wrzecionowate, ostro zakończone
Jedno jądro ułożone centralnie
Brak prążkowania
Mała szybkość skurczu.
Skurcz niezależny od woli
Występują w ścianach przewodu pokarmowego, krwionośnego i moczowo-płciowego.

Tkanka PRĄŻKOWANA SZKIELETOWA (4-12 cm)
Kształt: wydłużone, cylindryczne, tempo zakończone
Wiele jąder ułożonych peryferycznie
Obecne prążkowanie poprzeczne
Bardzo duża szybkość skurczu, zależna od woli.
Występowanie: mięśnie szkieletowe

Tkanka PRĄŻKOWANA SERCOWA (4-5 cm)
Kształt: wydłużone, cylindryczne
Wiele jąder ułożonych centralnie
Prążkowanie obecne
Szybkość skurczu pośrednia, niezależna od woli.
Występowanie: mięsień sercowy.

Prążki jasne zawierają fibryle aktynowe
W prążkach ciemnych najwięcej jest fibryli miozynowych.
FILAMENTY – „minipałeczki” tworzone przez białka kurczliwe.

TKANKA NERWOWA:
Komórki nerwowe (neurony):
-ciało neuronu (perykarion, neurocyt)
Posiada jądro i cytoplazmę
- wypustki neuronu:
* krótkie – dendryty – impulsy dośrodkowe
* długa – neuryt (akson) –impulsy odśrodkowe osiągający dł.nawet 1 m – zazwyczaj jest tylko jeden

Włókna nerwowe mają dwie osłonki:
* rdzenna (mielinowa): tłuszcze oraz cholesterol
* komórkowa (neurylena): cytoplaza i jądro komórki osłonkowej.
W miejscach styku występują przerwy w osłonce rdzennej. Są to przeżenia Ranviera.
Rodzaje włókien nerwowych:
* nagie (bezosłonkowe)
* jednoosłonkowe
* dwuosłonkowe

SYNAPSA: połączenie dwóch neuronów, złącza między dwoma neuronami.
Rodzaje impulsów nerwowych:
Synapsa (nerwowo-nerwowa, nerwowo-gruczołowa, nerwowo-mięśniowa).

Gdy impuls dociera do błony presynaptycznej, wówczas do szczeliny synaptycznej otwierają się pęcherzyki synaptyczne zawierające mediator synaptyczny (acetylocholina, noradrenalina). Substancja ta dyfunduje przez szczelinę i pobudza białkowe receptory w błonie postsynaptycznej wyzwalając impuls.

TKANKA GLEJOWA:
Cechy komórek glejowych:
- pełni funkcje odżywcze i ochronne komórek nerwowych.
Składa się z dwojakiego rodzaju komórek:
astrocytów („śniegowe gwiazdki”), które otaczają neurony.
- tworzące ependymę wyścielącą komory mózgu i rdzenia kręgowego.

HOMEOSTAZA – stan równowagi dynamicznej organizmu, który umożliwia zachowanie sprawnej czynności układów regulacyjnych.

ISTOTA BIAŁA – obszary mózgu i rdzenia kręgowego z aksonów oraz oligodendrocytów, czyli gleju skąpokomórkowego. Nie występują w niej ciała neuronów.
ISTOTA SZARA – substancja występująca w mózgu i rdzeniu kręgowym (obok istoty białej). Zbudowana z ciał komórek nerwowych tworzących korę mózgu i móżdżku oraz ośrodki podkorowe.

POŻYWIENIE

Strategia odżywiania w świecie istot żywych:
* samożywne (autotroficzne)
zw. nieorganiczne energetyczne zw. organiczne
* cudzożywne (heterotroficzne)
Polega na tym, że jest wykorzystywany pokarm wytworzony przez inne organizmy.

Etapy:
rozdrabnianie trawienie wchłanianie

Skład chemiczny ciała człowieka:
* pierwiastki biogenne (O – 65%, C – 18%,
H – 10%, N – 3%).
* makroelementy – il. Ponad 100 mg
(Ca – 1,5%, pon. 1%: K, Na, Mg, P, S)
* mikroelementy – mniej niż 100 mg
(Fe – pon. 1%)
* zw. nieorganiczne:
H2O – 65%, sole mineralne – 4%
* zw. organiczne:
białka – 20%, tłuszcze – 10%, cukry – 1%



WĘGLOWODANY / CUKRY [C, H, O]
* jednocukry (monosacharydy), cukry proste
C5H10O5 –pentozy/ryboza, deoksyryboza
C6H12O6 – heksoza/ glukoza (gronowy), fruktoza (owocowy), galaktoza (mlekowy)
Właściwości jednocukrów:
łatwo krystalizują, rozpuszczają się w wodzie, mogą łączyć się w związ. złożone.
* cukry złożone (oligosacharydy):
- dwucukry (bisacharydy):
maltoza – 2 x glukoza
sacharoza – fruktoza + glukoza
- wielosacharydy (pilisacharydy):
skrobia (glikogen + celuloza)
BIAŁKA [ C, H, O, N ]
NH2 – grupa aminowa
COOH – grupa karboksylowa
AMINOKWASY (kw. Organiczne zawierające dwie grupy NH2 i COOH).
Białka łączą się między sobą wiązaniem białkowym (peptydowym):
*proste:
miozyna – mięśnie
aktyna – mięśnie
albuminy – osocze krwi
kolagen
keratyna
*złożone (część białkowa + niebiałkowa)
glikoproteidy
metaloproteidy
lipoproteidy
Funkcje: budulcowa, energetyczna, zapasowa.
TŁUSZCZE (lipidy)
estroglicerol i wyższe kw. tłuszczowe
* proste (obojętne)
* złożone (część tłuszcz. + nietłuszczowa)
Tłuszcze – nie rozpuszalne w wodze, mogą mieć konsystencję płynną (roślinne) lub stałą (zwierzęce).

1 g cukrów – 4,1 kcal
1 g białek – 4,5 kcal
1 g tłuszczy – 9,3 kcal

MAKROELEMENTY:
wapń – składnik kości i zębów. Niezbędne do funkcjonowania mięśni i ukł. nerwowego. (mleko, przetwory mleczne, warzywa liściaste)
potas i sód – wpływają na pobudliwość komórek nerwowych i mięśniowych, sód odpowiedzialny za równowagę wodno-mineralną ustroju.
fosfor – składnik kości, ATP, DNA i RNA.
siarka – składnik aminokwasów np. metioniny, element wielu białek (mięso, rośliny strączkowe, orzechy)
magnez – wpływa na biosyntezę białek, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania ukł. nerwowego i mieśniowego.
chlor – z jonami sodu i potasu odpowiedzialny za równowagę wodno-mineralną (sól kuchenna)

MIKROELEMENTY:
żelazo – składnik hemoglobiny i mioglobiny, wpływa na transport tlenu (mięso, wątroba, żółtka jaj, orzechy, rożliny strączkowe), niedobór powoduje anemię.
jod – składnik hormonów tarczycy regulujących tempo metabolizmu (ryby, sól kuchenna). Niedostatek prowadzi do powiększenia tarczycy (wole)
fluor – składnik zębów i kości, nadaje im odporność mechaniczną i na próchnicę.
(pasty do zębów)

WITAMINY:
A (retinol) – współtworzenie rodopsyny. Wit. A potrafimy produkować z karotenoidów (żółtych barwników). (wątroba, jaja, mało, mleko, tran, warzywa, jarzyny, marchaw, pomidory). Niedobór to ślepota zmierzchowa, łuszczenie skóry, nadmiar prowadzi do zmian zabarwienia, wypadania włosów.
D (kalcyferol) – wpływa na gospodarkę wapniową, niezbędna do wzrostu kośćca (wątroba, mleko, jaja, masło, tran, drożdże). niedobór – u dzieci krzywica.
E (tokoferol) – hamowanie utleniania lipidów ustrojowych (oleje roślinne, orzechyy, wątroba, jaja, ryby) niedobór – osłabienie mięśni, obniżenie płodności.
K (filochinon) – ważna w krzepnięciu krwi (produkcja bakterii tzw. flory jelitowej). Niedobór – podatność na krwotoki, wydłużenie czasu krzepnięcia krwi.
B1 ( tiamina) – element enzymów utleniających węglowodany i aminokwasy (wątroba, mięso, droźdże, ziarna). Niedobór–choroba beri-beri–bóle rąk i nóg
PP (niacyna) – element enzymów przeprowadzających reakce utleniania w komórkach (wątroba, sery, jaja, warzywa, mleko) niedobór rzadko stwierdzany, zaburzenia pamięciu, depresje, zmęczenie
B2 (ryboflawina) – podobna rola do witaminy PP. Niedobór – zapalenia skóry, obniżenie sprawności umysłowej.
B6 (pirydoksyna) – współtworzy nebiałkowy składnik enzymów przetwarzających aminokwasy (wątroba, mięso, jaja, banany, warzywa) niedobór – zapalenia skóry, pobudliwość
B11 (kwas foliowy) – współtworzy niebiałkowy składnik enzymów niezbędnych w biosferze jednego z nukleotydów wchodzących w DNA (ziarna, drożdże, jarzyny liściaste) niedobór – anemia, u kobiet zwiększa ryzyko wad cewy nerwowej płodu.
B12 (kobalamina) – współtworzy niebiałkowy składnik m.in. enzymów przetwarzających zasady azotowe (wątroba, jaja, bakterie flory jelitowej) niedobór – anemia złośliwa.
C (kwas askrobinowy) – niezbędna w syntezie kolagenu, tworzeniu istoty podstawowej kości i zębów. (świeże owoce – cytrusowe, trusawki, czarna porzeczka, pomidor) niedobór – obniżenie odporności na przeziębienia, choroba szkorbut –krwawienie dziąseł, wypadanie zębów