Republika rzymska.

Po obaleniu królaw 509 r.p.n.e. rządy w Rzymie przejął lud. Władza w państwie należała odtąd do całego społeczeństwa. Nowy ustrój polityczny został nazwany republiką, od łacińskiego wyrażenia res publica oznaczającego "rzecz publiczną", czyli wspólną dla wszystkich Rzymian. Od tej chwili o najważniejszych dla państwa sprawach decydowało zgromadzenie ludowe, w którym brali udział wszyscy obywatele.Ustrój rzymski znacznie jednak różnił się od demokracji ateńskiej. Zgromadzenie nie miało stałych terminów obrad i zbierało się tylko wtedy, gdy zostało zwołane przez uprawnionego do tego urzędnika. Podczas zebrań głosowano nad przygotowanymi wcześniej projektami uchwał. Obywatele nie mogli jednak zgłaszać żadnych poprawek. Od ludu oczekiwano wyłącznie zatwierdzenia bądź odrzucenia propozycji ustawy. Zgromadzenie decydowało także o tym, którzy z przedstawionych kandydatów obejmą najważniejsze stanowiska państwowe. rzeczywistości główną rolę w kierowaniu republiką odgrywał trzystuosobowy senat. Była to rada, w której dożywotnio zasiadali szanowani obywatele wywodzący się z najbardziej wpływowych i najzamożniejszych rodów rzymskich. Oficjalnie pełniła ona tylko funkcje doradcze, lecz faktycznie urzędnik nie mógł podjąć ważnych decyzji bez porozumienia z senatorami. To oni decydowali o wypowiedzeniu wojny czy zawarciu pokoju, a także o sprawach międzynarodowych i wydatkach z kasy państwa. Spośród innych Rzymian senatorowie wyróżniali się strojem. Nosili togi ozdobione szerokim purpurowym pasem. rzymianie obawiali się powrotu silnej władzy królewskiej i utraty wolności.Dlatego urzędy w republicemiały charakter kolefialny, czyli zespołowy. Najczęściej tę samą funkcję równocześnie pełniły dwie osoby wybierane na roczną kadencję. Miało to zapobiec skupieniu zbyt dużej władzy w rękach jednego człowieka oraz umożliwić większą kontrolę poszczególnych urzędników. Osoby zajmujące stanowiska państwowe nie dostawały wynagrodzenia za swoją pracę i musiały utrzymywać się z własnych środków. Cieszyły się jednak dużym szacunkiem społeczeństwa. Najwyższe funkcje w państwie pełnili konsulowie wybierani na roczną kadencję przez zgromadzenie ludowe. Nadzorowali życie religijne w mieście, a w czasie wojny stawali na czele armii. Mogli także zwoływać zgromadzenie ludowe i senat. Większe uprawnienia niż konsulowie miał jedynie dyktator. Urząd ten powoływano tylko w sytuacjach nadzwyczajnych, np. w przypadku klęski wojennej lub zagrożenia państwa. Dyktator uzyskiwał wówczas pełnię władzy na okres sześciu miesięcy. Podczas nieobecności konsulów władze w Rzymie sprawowali pretorzy. Mogli oni przejąć dowodzenie nad armią oraz mieli prawo zwołać posiedzenie senatu lub zgromadzenia ludowego. Na co dzień czuwali nad przestrzeganiem prawa w państwie. Za spisywanie stanu majątków obywateli Rzymu odpowiadali cenzorzy. Ponadto sporządzali i uaktualniali listy senatorów. Decydowali również o usunięciu z urzędu senatorów, którzy postąpili wbrew obyczajom przodków. Do zadań edylów należało natomiast pilnowanie porządku w mieście, nadzór nad budynkami publicznymi oraz organizowanie dostaw zboża. W republice rzymskiej istniało jeszcze wiele innych stanowisk. Kwestorzy pomagali konsulom w zarządzaniu finansami państwa. Zajmowali się między innymi pobieraniem podatków, a także rozdzielaniem łupów wojennych. Liktorzy podczas pochodów nieśli przez najwyższymi urzędnikami symbole władzy – splecione wiązki rózeg. Od tych najniższych funkcji rozpoczynali karierę polityczną młodzi patrycjusze. Ich kolejne osiągnięcia były nagradzane awansem na wyższe stanowisko. Dzięki temu najbardziej zasłużeni obywatele rzymscy mieli szansę zasiąść w senacie.