Joanici

Joannici (1099 - )

Joannici, od 1310 Kawalerowie Rodyjscy, od 1530 Kawalerowie Maltańscy, szpitalny zakon rycerski nazywany pierwotnie Zgromadzeniem czy też Wspólnotą Świetego Jana, powstał w czasie pierwszej krucjaty, przed zdobyciem Jerozolimy w 1099 roku. Celem Zgromadzenia było prowadzenie hospicjum i szpitala dla wiernych i pielgrzymów do Ziemi Świętej. Z czasem, reguła zakonna zatwierdzona przez papieża Paschalisa oparła się na regule augustyńskiej. Papieska bulla datowana 15 lutego 1113 roku potwierdziła naczelne cele Zakonu - obrona wiary (tuitio fidei) oraz niesienie pomocy ubogim (obsequium pauperum). Do celów tych dołączyła – wzorem innych zakonów rycerskich - obrona Królestwa Jerozolimskiego przed Muzułmanami. Po upadku Królestwa Zakon przeniósł się na Cypr, a w 1309, po zdobyciu wyspy Rodos założył tam własne państwo. W 1530 wyparty z Rodos przez wojska tureckie Zakon przeniósł się na Maltę. Zakon Maltański jest czwartym najstarszym zgromadzeniem zakonnym chrześcijaństwa.

Od XII w. istniał w Polsce i nazywany był w ciągu swej długowiekowej historii Zakonem Joanitów, Zakonem Szpitalników, Zakonem Świętego Jana, Zakonem Szpitala, a kawalerowie maltańscy określani mianem joanitów, szpitalników, rycerzy świętojańskich. Pierwsza komandoria joannicka powstała w Małopolsce, w Zagości. Najwięcej komandorii i szpitali znajdowało się na Dolnym Śląsku (tu zakonnicy rycerze wznieśli 30 kościołów), Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej (zamek w Łagowie). Najdłuższą, bo 600-letnią historię ma komandoria w Poznaniu, której świadectwem są nazwy poznańskich dzielnic - Komandoria i Malta. Działalności Zakonu w Polsce sprzyjali szczególnie królowie Władysław IV i Jan III. Najbardziej znanym kawalerem maltańskim Polakiem w XVII wieku był Bartłomiej Nowodworski (ok. 1552-1625), dworzanin królewski, kapitan gwardii przybocznej (tzw. Harcerzy) Zygmunta III, dobroczyńca Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1774 roku utworzono w Polsce Wielki Przeorat, na którego czele stanął książę Adam Poniński. Przeorat uległ kasacie wraz z ostatnim rozbiorem Polski.
W 1798 Napoleon Bonaparte wyruszając na kampanię egipską zajął Maltę i wygnał stamtąd Zakon. Wykorzystując sytuację car rosyjski, Paweł I, ogłosił się Wielkim Mistrzem Zakonu. Następca Pawła I, Aleksander I odmówił przyjęcia godności Wielkiego Mistrza i pomógł Zakonowi przywrócić legalne władze - w 1803 roku Wielkim Mistrzem został brat Giovanni Battista Tommasi. Zakon nigdy już nie odzyskał swego znaczenia gospodarczego i politycznego, nie był też w stanie odzyskać Malty, która od 1801 znalazła się pod panowaniem brytyjskim. Od 1834 jego siedzibą jest Pałac Maltański przy via Condotti w Rzymie, który wraz z innymi posiadłościami zakonnymi ma status ekstraterytorialny.
Celami jakie Zakon obecnie stawia przed swoimi członkami jest przyczynianie się do chwały Bożej poprzez uświęcenie swych członków, służbę wierze i Kościołowi Rzymskiemu, a przede wszystkim pomoc bliźnim, zgodnie z wielowiekową tradycją joannitów. Zakon Maltański realizuje swoje cele poprzez niesienie pomocy humanitarnej, medycznej i duchowej, chorym i biednym, tak w czasie wojny jak i pokoju.
Polscy kawalerowie maltańscy zgrupowani są w Związku Polskich Kawalerów Maltańskich, który liczy około 150 członków. Jego prezydentem jest Juliusz hrabia Ostrowski. Związek zajmuje się działalnością charytatywną w zakresie lecznictwa i medycyny poprzez powstałą w 1990 Fundację św. Jana Jerozolimskiego „Pomoc Maltańska”, która działa w Warszawie na Saskiej Kępie pod kierownictwem ks. Mikołaja Radziwiłła.
Suwerenny Rycerski Zakon Szpitala Świętego Jana w Jerozolimie jest podmiotem prawa międzynarodowego - państwem suwerennym. Zakon Maltański utrzymuje stosunki dyplomatyczne w randze ambasadora z ponad osiemdziesięcioma państwami, a także współpracuje z licznymi organizacjami międzynarodowymi. Głową Zakonu, a zarazem głową państwa jest Wielki Mistrz – obecnie, obrany w 1988 Brytyjczyk Andrew Bertie. Zakon posiada własny rząd, sądownictwo, system monetarny, wydaje znaczki pocztowe. Obecnie Zakon skupia ponad 12 tysięcy kawalerów, z których większość legitymuje się pochodzeniem szlacheckim.
W 1994 roku Zakon uzyskał status Stałego Obserwatora przy Organizacji Narodów Zjednoczonych. W Polsce akredytowany jest ambasador Zakonu.

Zuzanna Puchalska
kl. Id 1 Gimnazjum, Elblag