Nowe ideologie w Europie.

Przełom XVIII i XIXw. był w Europie czasem burzliwych zmian politycznych, gospodarczych i społecznych, w których narodziły się nowe ideologie. Poglądy te kształtowały się głównie pod wpływem koncepcji oświecenia i wydarzeń związanych z rewolucją francuską. W XVIIIw. powstał popularny w następnym stuleciu liberalizm. Zapoczątkowali go filozofowie oświecenia, a nazwa tego nurtu pochodzi od łacińskiego słowa liber, co znaczy "wolny". Liberałowie za najważniejsze wartości uznawali bowiem wolność i nieskrępowany rozwój jednostki. Uważali, że człowiek nie powinien być ograniczany przez państwo i społeczeństwo, a granice wolności może wyznaczać jedynie moralność. Ponadto głosili równość wszystkich obywateli wobec prawa, a cel ten chcieli osiągnąć w wyniku likwidacji wszelkich przywilejów stanowych oraz wprowadzeniem wolności słowa, prasy i wyznania. Krytykowali również absolutyzm i feudalizm, a popierali ustrój konstytucyjny z silną proporcją parlamentu. Oprócz liberalizmu politycznego, dążącego do zagwarantowania wolności w dziedzinie polityki, twórcy tej ideologii głosili także potrzebę wolności gospodarczej. Dlatego podstawą liberalizmu ekonomicznego było przekonanie, że warunkiem rozwoju jest swoboda w gospodarce, oparty na wolnej konkurencji rynek oraz prawo do własności. Jednocześnie postulowano ograniczenie udziału w państwa w gospodarce. Według zwolenników tego poglądu rola władz państwowych powinna się ograniczać do zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa, oraz do zajmowania się wyłącznie tymi zagadnieniami, których specyfika wykracza poza kompetencje jednostek. Wkrótce liberalizm stał się główną ideologią bogacącego się mieszczaństwa, któremu odpowiadały zasady wolnej konkurencji i równości obywateli. Do najsłynniejszych teoretyków liberalizmu należeli Francuz Alexis de Tocaueville i Anglik John Stuart Mill o wolności ekonomicznej pisał zaś Szkot Adam Smith. W reakcji na Wielką Rewolucją Francuską oraz ideologię liberalizmu na przełomie XVIII i XIXw. wykształcił się nowy ruch nazywany konserwatyzmem. Jego twórcą był irlandzki publicysta Edmund Burke. W swoim dziele głosił, że społeczeństwo, jako wytwór historii i tradycji, powinno rozwijać się w sposób ewolucyjny, a nie w wyniku rewolucji i przewrotów. Ponadto za trwałe podstawy państwa uznawał dziedziczność tronu, religię oraz Kościół. Natomiast francuskim konserwatystą był Joseph de Maistre, który popierał ład obowiązujący w Europie przed wybuchem rewolucji francuskiej. Konserwatyści byli zwolennikami monarchi, w której władca pełnił rolę opiekuna i dobroczyńcy obywateli. Głosili, że dla utrzymania porządku i ochrony społeczeństwa przed działalnością liberałów należy wzmocnić państwo oraz rozwijać organy bezpieczeństwa, np. policję. Przedstawiciele tego nurtu przekonywali, że każdy człowiek zajmuje wyznaczone miejsce w społeczeństwie, dlatego nikt nie ma prawa burzyć ustalonych hierarchi. Konserwatyzm krytycznie odnosił się także do industrializacji oraz towarzyszących jej zmian społecznych, sprzeciwiał się przemianom politycznym, demokratyzacji i rozszerzeniu praw wyborczych. Szybki rozwój przemysłu w pierwszej połowie XIXw. spowodował wyraźny podział społeczeństwa na dwie grupy: zamożnych właścicieli fabryk, kupców i posiadaczy ziemskich oraz znacznie liczniejszą-ubogich robotników. Trudną sytuacje tych ostatnich dodatkowo pogarszał brak jakichkolwiek przepisów określających ich prawa. Aby zapewnić sobie byt, robotnicy musieli zgadzać się na wyjątkowo niekorzystne stawiane im przez zatrudniających. Dzień pracy trwał nawet od 12 do 16 godzin, a w fabrykach zatrudniano również dzieci. Tych, którzy nie mogli pracować, np. z powodu choroby, natychmiast zwalniano, a na ich miejsce przyjmowano nowych bezrobotnych przybywających ze wsi. Niektórzy robotnicy uważali, że warunki zatrudnienia i niskie płace wynikają z zastępowania pracy ludzi przez pracę maszyn. Dlatego czasami niszczyli urządzenia fabryczne. Przeciwników mechanizacji nazywano luddystami od nazwiska ich legendarnego przywódcy Neda Ludda.