Hermann Hesse - życie i twórczość.

Hermann Hesse

Urodzony: 2. lipca 1877 roku, Calw, w Królestwie Wirtembergii
Ojciec: Johannes Hesse
Matka: Maria z domu Gundert [ekstrawertyczna]
Imię: po swych dziadkach: dr Carlu Hermannie Hesse, który był lekarzem i cesarsko-rosyjskim radcą stanu oraz dr Hermannie Gundert - teologu i misjonarzu

Jego ojciec pracowal jako misjonarz w Indiach [tam poznał jego matkę], stad zainteresowanie Hermanna kulturą wschodu, dobrą muzyką, filozofią, z którymi miał styczność od dzieciństwa.

Twórczość:
Gdy mieszka w Starym Mieście drukuje swój pierwszy wiersz Madonna w "Deutsche Dichterheim". W 1899 roku ukazuje się jego pierwszy tomik poezji zatytułowany Romantyczne pieśni. Przeważają tutaj tony smutku, melancholii, tęsknoty i znużenia. W tym samym roku wydaje drugi tomik - Godzina po północy. Stanowi go dziewięć krótkich utworów prozą. Znalazły one uznanie Rilkego. Podczas podróży po Włoszech publikuje "Pisma i wiersze pozostałe po Hermanie Lauscherze", napisane w stylu fin de sicle'u. W 1902 roku w Neue Deutsche Lyriken drukuje ok. 200 wierszy. Zadedykował je swojej matce, która nie doczekała publikacji - zmarła 24. IV 1902 roku.
Peter Camenzind zostaje wydana w 1904 roku w. Jak sam później powiedział przez tę powieść chciał nauczyć społeczeństwo jak żyć w zgodzie z naturą, podziwiania jej. Dla jednego ze swych gości na weselu - Alfreda Schlenkera, napisał tekst do opery Die Flchlinge (Uciekinierzy). Okres, gdy był korespondentem Związku im. Schillera przedstawił w Bodensee (Jezioro Bodeńskie) z 1926 r. Kończy pisanie Pod Kołami. Ukazuje w niej tragiczne losy młodzieży.W latach 1907-1912 wydaje Doczesność, Sąsiedzi, Manowce. Są to wspomnienia z młodości. W między czasie wydaje Gertrudę - opowieść o miłości Kuhna do żony swego najlepszego przyjaciela. Dwa lata później wydane zostają wiersze w tomiku W drodze zilustrowane przez Otto Blumela. Rozwija też działalność krytyczno-literacką. Współpracuje z Propylen, Schwabenspiegel, Rheinland, Mrz. Oprócz tej działalności zajął się redagowaniem antalogii wierszy starych poetów. W 1913 roku wydaje Roschalde W 1915 roku wydaje Trzy historie z życia Knulpa - historie życia włóczęgi o duszy dziecka. Dopiero w chwili śmierci udaje się jemu pogodzić z losem, za sprawą słów boga: "nie potrzebowałem cię innego, niż jesteś [...] nie przecierpiałeś niczego, czego bym nie przeżył wraz z tobą". W chwili wybuchu wojny melduje się w konsulacie niemieckim, gdzie otrzymuje zadanie utworzenia i prowadzenia misji dla jeńców i internowanych. Pod wpływem terapii w Sonnwett powstaje Artysta i psychoanaliza (1918) i Spojrzenie w chaos (1920). Rok wcześniej wydana została jego powieść Demian. Jest to próba samopoznania autora, poszukiwań drogi i afirmacji swego losu. W tym samym roku publikuje Powrót Zaratustry - apel do młodzieży: "Nauczcie się żyć waszym życiem". W 1920 roku wydaje Ostatnie lato Klingsora, który był wyznaniem poety, aktem wyzwolenia, początkiem odnowy.
Od 1919 r., jako współwydawca i redaktor "Vivos voco" publikuje artykuły potępiające wojnę, nacjonalizm, antysemityzm (jego żona była Żydówką).
W 1922 roku wydana zostaje Siddhartha. Powieść o potomku bramina, który porzucając dom poszukuje pokoju duszy. Przyłącza się do ascetów, później do Gautamy Buddy, kurtyzany Kamali. Spokój odnajduje jako pomocnik przewoźnika Waseduwy. Poznaje tajemnicę rzeki trwałość w zmienności, jedność w wiecznej przemianie. Odnaleźć można w niej elementy indyjskie i ducha Chin (poznanie poprzez naturę, a nie odejście od świata). Podczas kuracji w Baden powstaje Kuracjusz: Notatki z kuracji w Baden (1923 rok). Ta i późniejsza Podróż norymberska (1925/26) maja charakter autobiograficzny. Swoją powieścią Wilk stepowy (1927) Hesse: "zaskakuje, szokuje i przeraża swego czytelnika". Całkowicie odmienna od Siddharthy atmosfera Wilka... jest wynikiem postępującego znużenia światem mieszczańskim, a także przerażeniem scjentyzacją i technizacją cywilizacji (co napisałby dziś?). Z tym łączy się obawa przed katastrofami i wojnami. W tym też czasie powstaje opowieść Narcyz i Złotousty.
W tej powieści ścierają się zasady logosu i erosa, ojcowskiej i matczynej miłości, introwersji i ekstrawersji. Uzewnętrzniają się one poprzez parę tytułowych bohaterów - przyjaciół. Narcyz, mnich, któremu przeznaczone jest żyć w klasztorze. Złotousty, który wyrusza w świat i poznaje miłość wielu kobiet. Jest on artystą rzeźbiarzem. Po wielu latach poszukiwań i tworzenia powraca do klasztoru Mariabronn, gdzie umiera w objęciach przyjaciela.
Mnich Narcyz stanowi przeciwieństwo amoralnego dziecka szczęścia Złotoustego. W latach 1927-1937 wydaje liczne zbiory opowiadań, m.in. Droga ku wnętrzu (1931), Mały Świat, Księga zmyśleń (1904-27). Także Karty pamiątkowe (1937), jako księga wspomnień o rodzinie i przyjaciołach. "Wspomnienia" Hesse uważał za obowiązek poety.
Między latem 1930 a wiosna 1931 r. powstał poemat prozą Podróż na wschód. Wiadomo, że jest to wprowadzenie do Gry szklanych paciorków. Podróż ta, to nie wędrówka w sensie geograficznego przemieszczania się, ale połączenie jej uczestników w jedność duchową. Wschód był ojczyzna duszy - był wszędzie i nigdzie.
H. H. (alter ego Hessego) "wędruje" do czasów dzieciństwa, potem przez młodość i błędy dojrzewania gubi się w "zewnętrzym świecie ciemności". Jednak dzięki głębokiej wierze natrafia na ślad Związku, który uznaje jego zagubienie jako próbę - przekroczeniie rozpaczy. Dzięki temu doświadzceniu przechodzi na nowy stopień człowieczeństwa - poznaje samego siebie.
Podróż na Wschód wydana została w czasopismie Carana, w którym od 1934 roku we fragmentach opublikowana została Gra szklanych paciorków. W całości wydano ją w 1942 roku, opatrzona została podtytułem: Próba opisu życia magistra ludi Józefa Knechta.
Opisuje tutaj życie, które kilkaset lat później toczy się w Kastalii. Tworzy ją grupa ludzi majacych na celu przekazywanie wartości kulturowych, zachować wierność światu ducha. Dążyli do stworzenia syntezy wszelkich nauk i kultur.
Gra szklanych paciorków jest grą o wysoce rozwiniętym języku tajemnym, z własną gramatyką. Symbolizuje ona jedność ducha, idei i wartości.
Dla Hessego główną oscylacją istnienia jest wahanie się między duchem a życiem, rozumianymi jako naczelne przeciwstawne kategorie metafizyczne. Wyznacza ona niekończącą się drogę życiową.
W 1942 roku Hesse wydaje Wiersze - ponad 600 utworów, utrzymanych w porządku chronologicznym. Znajdują się tam wiersze tęknoty, wędrówki, samotności, a także (po spotkaniu Jungego) wiersze drogi do wnętrza siebie.
W 1945 roku Hesse może nawiązać kontakt ze swoimi czytelnikami w Niemczech. Rozczarowuje go jednak ich brak odpowiedzialności za czyny popełnione przez hitlerowców, czemu daje wyraz w List do Niemiec. W odpowiedzi dostaje setki obelżywych i nienawistnych listów. Odpowiada im w Odpowiedź na obelżywe listy z Niemiec. W 1945 roku publikuje Podróże w snach, w 1951 roku Póżną prozę, a w 1952 roku Briefe. Jest to jego ostatnie dzieło przed śmiercią.

Życiorys:
Cztery pierwsze lata życia spędził w Calw, potem jego ojca powołano do Bazylei, gdzie mieszkali przez kolejnych pięć lat, aby w 1886 roku wrócić do Calw. Tutaj zmuszono go do przechodzenia przez męki szkół. początkowo Hesse uczęszcza do progimnazjum, a od 1890 roku do gimnazjum w Gppingen. o szkole i nauczycielach napisał: "W ciągu ośmiu lat, które spędziłem w niższych szkołach spotkałem tylko jednego nauczyciela, którego pokochałem i któremu mogę być wdzięczny." Tym nauczycielem był Schmid - grecysta. To dzięki niemu Hesse poznaje kulturę Hellenów. Wtedy też poznaje piękno poezji, samemu próbując ją tworzyć.
W 1891 roku Wstępuje do seminarium w Maulbronn, założonej w 1565 roku. Tutaj studiowali wcześniej Johannes Kepler, Hlderlin, Eduard Mrike i Robert Meyer.
Na czas studiowania w seminarium (pół roku) przypada kryzys wieku młodzieńczego, co znalazło wyraz w powieści Pod kołami z 1906 roku. Echo czasu spędzonego w seminarium znajduje się w Narcyzie i Złotoustym. Ucieczka z seminarium, włóczęga i wyjazd do Calw nie pokonuja depresji. W maju 1892 r. otrzymuje "urlop". Walka z depresją i pobyt u Christopha Blumhardta (teolog-egzorcysta) w Bad Boll powoduje, że Hermann Hesse próbuje popełnić samobójstwo. Poddaje się leczeni w zakładzie Stetten w Remstal, a potem w zakładzie koło Bazylei. Potem wraca do szkoły. Rok spędza w Bad Cannstatt. Jego rozwój intelektualny i duchowy wspiera dr Kapff, który pomaga mu w "walce z Bogiem i ludźmi". Jako uczeń u księgarza wytrzymuje trzy dni, a przeszło rok wytrzymuje w roli terminatora-mechanika w fabryce zegarów wieżowych Perrota w Calw. Powoli zaczyna pokonywać kryzys. Po tym rozpoczyna się dla niego okres księgarski. Początkowo Tybindze, pracując po 10 do 12 godzin dziennie. Mieszka na Starym Mieście. Jego pokój zdobią zdjęcia króla Karola Wirtemberskiego, Chopina, Nietzschego i Gerharta Hauptmanna oraz gipsowa kopia posągu Hermesa dłuta Praksytelesa.
W tym czasie czyta Stary Testament (mimo odejścia od chrześcijaństwa) i dzieła pokroju "Fedon" Mendelssohna. Pod koniec 1899 r. Hesse przenosi się do Bazylei, pracuje tam w księgarni Wackernagla. Tutaj poznaje dzieła Jacoba Burckhardta, jego duchowego antenata .W 1901 r. Hermann podróżuje po Italii. Od 1900 r. pojawiają się silne bóle głowy, które nie opuszczą go już do końca życia, co zwalnia go od służby wojskowej. Od 1903 r. H. H. podróżuje z Marią Bernoulli, która latem 1904 r. zostaje jego żoną. Młodzi przenoszą się na wieś Gaienhofen, nad Jeziorem Bodeńskim. Gośćmi u nich byli Ludwik Finckh, Wilhelm von Scholz, Bruno Frank, Emil Strauss, Alfons Paquet i Christian Wagner. W 1904 roku zostaje członkiem-korespondentem Szwabskiego Związku im. Schillera. Od 1903 r. Hesse odczuwa, iż jego życie w Gaienhofen straciło sens. Wyjeżdża do Indii (1911), chcąc zdobyć dystans do świata i do siebie. Niestety pogarszający się stan zdrowia nie pozwala kontynuować podróży, która dla niego kończy się na Sumatrze. Po powrocie Hesse zamieszkuje w Brnie (1912). W chwili wybuchu wojny melduje się w konsulacie niemieckim, gdzie otrzymuje zadanie utworzenia i prowadzenia misji dla jeńców i internowanych. W czasie wojny, wraz z prof. R. Woltereckiem kierują centralą wysyłki książek dla jeńców wojennych. W związku z tragediami życiowymi (ataki na niego, choroba dziecka, śmierć ojca, kryzys małżeński) udaje się na kurację do Sonnwatt, gdzie poznaje Josefa Bernharda Langa, ucznia Carla Gustawa Junga. przenosi się do Tesyny (jego żona przebywa w zakładzie psychiatrycznym). Tutaj w Montagnola rozwija się jego talent. W 1923 roku powtórnie uzyskuje obywatelstwo szwajcarskie. Rok później rozwodzi się z pierwszą żoną, aby związać się z Ruth Wagner. Związek ten rozpadnie się cztery lata później. OD 1923 roku dolegliwości reumatyczne zmuszają Hessego do poddawania się kuracjom w Baden. W 1931 roku H. C. Bodmer każe zbudować dla Hessego dom powyżej wioski Montagnola. Casa Hesse staje się siedzibą artysty. Zostaje propagatorem literatury niemieckiej.
Hesse był członkiem Pruskiej Akademii Poetów (1926-1930). Przyjaźnił się z Thomasem Mannem, który w 1933 roku gościł w Casa Hesse jako emigrant z Niemiec. Gościł Martina Bubera, Christofa Schrempfa, Maxa Herrmanna-Neisse. Zaczęto oskarżać go także o zdradę (m.in. Will Vesper), w jego obronie stanęli Rudolf Bach, Rudolf Aleksander Schrder. Rok później otrzymuje on Literacką Nagrodę Nobla, której ze względu na stan zdrowia nie może odebrac osobiście. W podziękowaniu podkreśla zarówno znaczenie niemieckiej kultury, jak i idei internacjonalizmu i ponadnarodowego ducha służącemu pokojowi i współpracy między narodami.
W tym samym roku otrzymuje nagrodę im. Goethe'go nadaną przez miasto Frankfurt, potem także inne: 1947 - doktor honoris causa Uniwersytetu w Bernie, 1950 - nagrodę im. Raabego (Brunszwik), 1955 - otrzymuje order "Pour la mrite" oraz Nagrodę Pokoju.
W tych latach Hesse prawie nie opuszcza Montagnolii, jednak gości u niego wielu ludzi. Niejako w somoobronie przybija na drzwiach ten oto wiersz:
Słowa Meng Xia:
Jeśli ktoś się zestarzał i już zrobił swoje
Przystoi mu w ciszy zaprzyjaźnić się ze śmiercią.
Nie potrzebuje ludzi. Zna ich, widział ich dosyć.
Tym, czego potrzebuje, jest cisza.
Niestosownie jest odwiedzać takiego człowieka,
Odzywać się do niego, męczyć go gadaniną.
Bramy jego domu godzi się minąć,
Jakby nikt w nim nie mieszkał.
(tłum. J. Prokopiuk)
Umiera 9. Sierpnia 1962 roku z powodu wylewu krwi do mózgu.

Nagrody:
1904 nagroda Bauernfeld.
1926 wybrany członkiem Pruskiej Akademii Poetów, z której zrezygnował w 1930.
1936 nagroda im.Gottfrieda Kellera.
1946 nagroda Frankfurt Goethe Prize oraz Nobel w dziedzinie Literatury.
1947 zostaje honorowym Doctorem Filozofii na Uniwersytecie Berne.
1950 nagroda Wilhelma Raabe’a
1955 Nagroda Pokoju oraz order "Pour la mrite"

Cytaty:
• "Tu blisko siebie przebywała wiedza i baśń [...]". – o swoim pobycie w Indiach
• "(...) pierwszym i najbardziej palącym z moich problemów nie było nigdy państwo, społeczeństwo ani kościół, lecz pojedynczy człowiek, osobowość, niepowtarzalna, nie znormalizowana jednostka".
• "Niemal wszystkie utwory prozatorskie, które napisałem, są biografami duszy; w nich nie chodzi o historie, intrygi i napięcia, w gruncie rzeczy są to monologi, w których jedna jedyna osoba, właśnie owa mityczna postać, rozpatrywana jest w jej związkach ze światem i z własnym ja". - o swoich prozach w szkicu „Noc pracy”
• „Odrzucam wszelką przemianę świata przez gwałt, nie popieram żadnej: ani socjalistycznej, ani nawet pozornie pożądanej i sprawiedliwej; zawsze zabija się wtedy ludzi niewłaściwych, jeśli nawet są to właściwi: otóż nie wierzę w ulepszjącą i oczyszczającą z win siłę zabijania...”

Najsławniejsza powieść Hermanna Hessego wyrasta z atmosfery lat dwudziestych, z kryzysu wartości, jaki dotknął Europę między dwiema wojnami, a także z ówczesnej fascynacji psychoanalizą i jazzem. Do dziś jednak "Wilk stepowy" nie stracił na aktualności; czytelniczy renesans tej książki rozpoczął się w latach sześćdziesiątych, kiedy to w Stanach Zjednoczonych zafascynowała pokolenie późniejszych hippiesów i stała się wielkim bestsellerem.
Zapis przeżyć osamotnionego artysty, Harry'ego Hallera, frapuje obrazem natury ludzkiej, wizją obecnych w każdym z nas skrajności i sprzeczności - a także narracją, która balansuje na granicy rzeczywistości i narkotycznej wizji.