Maria Konopnicka "Dym" - problematyka

W krótkim utworze pt. „Dym” konopnicka podejmuje problem matczynej miłości, a także samotności. Akcja noweli toczy się w niewielkiej izdebce, w której mieszka starsza kobieta wraz z synem.
Marcyś niedawno został kotłowym w pobliskiej fabryce, stara się wykonywać swe zadania jak najlepiej. Rytm życia bohaterów jest podporządkowany rytmowi pracy. Staruszka żyje według określonego planu: budzi się przed świtem, przygotowuje śniadanie, wykonuje domowe prace, siedzi i rozmyśla. W oczekiwaniu na powrót syna obserwuje dym, który unosi się znad fabrycznych kominów. Wyobraża sobie jak jej Marcyś ciężko pracuje, a tytułowy dym, który przyjmuje rozmaite kształty jest jakby cicha wiadomością między bohaterami, ich połączeniem, bo choć nie są w tej chwili razem jednak coś ich łączy – ona patrzy na fabryczny dym, on na ten unoszący się nad facjatką. Ciągle wypełnia ją troska o jedynaka, myśli tylko o nim, co przejawia się między innymi w tym, że podczas obiadu oszukuje, by oddać synowi swoją porcję jedzenia. Kobieta jest samotna, nie znamy jej relacji z innymi ludźmi. Jednak w tej samotności potrafi znaleźć pocieszenie, jakim jest oczekiwanie na powrót syna. Matka i Marcyś są ze sobą silnie związani i choć żyją w biedzie, są szczęśliwi, że mają siebie.
Punktem kulminacyjnym utworu jest złowróżbny sen chłopca, a następnie jego śmierć w wyniku eksplozji pieca. Zrozpaczona staruszka milczy, nie ujawnia swoich emocji, choć wiadomo, że straciła sens życia. Tym razem dym staje się symbolem smutku, tragedii i nieszczęścia. Całkowicie osamotniona kobieta jak dawniej przesiaduje w oknie i wpatruje się w dym. Zmienił on jednak swoje znaczenie, teraz jest wspomnieniem po jej ukochanym synu. Dawniej przybierał radosne, figlarne kształty, teraz widać w nim kontury zmarłego chłopca.
Konopnicka ukazuje ogromne nieszczęście, jakim jest śmierć dziecka, a także bezsilność i rozpacz rodzica. Autorka wyraża własne uczucia, nadając noweli prawdziwości, gdyż sama straciła syna kilka miesięcy przed napisaniem utworu.