Powstania Śląskie (I i II)

28 czerwca 1919 roku doszło do podpisania przez Niemcy oraz państwa zwycięskiej koalicji Wersalskiego Traktatu Pokojowego. Był to traktat kończący I Wojnę Światową. Wszedł w życie 10 stycznia 1920r, Składał się z 440 artykułów. Ustalał on nowy porządek terytorialny i polityczny w Europie, tzw. system wersalski. Niemcy utraciły wówczas na rzecz Polski Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie. Gdańsk został wolnym miastem, a na terenie Górnego Śląska, Warmii i Mazur miały zostać przeprowadzone plebiscyty. Polacy nie byli zadowoleni z postanowień traktatu. Uważali, iż Górny Śląsk powinien zostać przyłączony do Polski. Była to główna przyczyna wybuchu I Powstania Śląskiego.
Po ogłoszeniu postanowień traktatu wersalskiego na Górnym Śląsku nastąpił strajk powszechny, a 17.VIII.1919 roku po masakrze robotników w Mysłowicach dokonanej przez niemieckie oddziały Grenzschutzu wybuchło powstanie. Walka Polaków prowadzona była spontanicznie, bez odpowiedniego przygotowania. Ponadto Niemcy posiadały ogromną przewagę militarną i po kilku dniach krwawych walk, 24.VIII.1919 roku powstanie upadło.
Niemcy przystąpiły do akcji represyjnych, ponad 20tys. powstańców musiało szukać schronienia w Polsce. Rząd polski, który był zaangażowany w walkach na wschodniej granicy, nie był w stanie udzielić odpowiedniej pomocy. Na Śląsk przybyły francusko-angielsko-włoskie oddziały nadzorujące przygotowania i przebieg plebiscytu. 11.II.1920r. w Opolu rozpoczęła działalność Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa z gen.Henri le Rond na czele. Wojska niemieckie zostały wycofane, lecz pozostały niemieckie urzędy i policja. Interesy polskie reprezentował obradujący w Bytomiu Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Wkrótce po objęciu urzędu Korfanty wydał do Ślązaków odezwę, w której przedstawił Polskę jako przeciwieństwo Niemiec - państwo ludowe, demokratyczne i dobrze zorganizowane, zapewniające obywatelom wolność i sprawiedliwość. W atmosferze terroru ze strony niemieckiej, szykan wobec Polaków, trwały przygotowania do plebiscytu i akcja propagandowa. Bojówki niemieckie stosowały wobec Polaków groźby, próbując udowodnić, że głosowanie za przyłączeniem Śląska do Polski jest bezsensowne wobec jej rychłego upadku (wykorzystywali tutaj fakt dramatycznej sytuacji Polski w wojnie z Rosją radziecką).

Wiosną i latem 1920r. nasiliły się akcje antypolskie na Śląsku. Wzmogła się propaganda plebiscytowa, dochodziło do starć miedzy Polakami a Niemcami. 25.IV.1920 Niemcy zorganizowali antypolską manifestację w Opolu. W odpowiedzi Komisariat Polski przeprowadził liczne wiece ludności polskiej w Bytomiu, Katowicach, Królewskiej Hucie, Zabrzu, Gliwicach i innych miastach, gdzie żądano przyjęcia do pracy zwolnionych przez Niemców robotników polskich oraz usunięcia policji niemieckiej. Walce o cele narodowe przyświecał też 48-godzinny strajk powszechny proklamowany przez Komisariat Polski 10-12.V.1920. Przeciwko strajkom wystąpiły organizacje niemieckie i komuniści, którzy wyraźnie sprzyjali Niemcom. 27.V.1920 bojówki niemieckie napadły na siedzibę Komisariatu Polskiego w Bytomiu. W lipcu i sierpniu Niemcy postanowiły wykorzystać wojnę polsko-radziecką oraz nieprzychylne nastawienie państw zachodnioeuropejskich do Polski, aby dokonać rewizji traktatu wersalskiego. Miało to na celu przyznanie spornego obszaru bez plebiscytu państwu niemieckiemu. Napięcie rosło; z rąk bojówek ginęli polscy działacze, a policja niemiecka szykanowała Polaków. W nocy z 19-20.VIII.1920r. wybuchło II Powstanie Śląskie. Objęło ono swym zasięgiem większą część okręgu przemysłowego oraz powiaty: lubliniecki, pszczyński, raciborski i rybnicki. Głównymi celami powstania było zbrojne zademonstrowanie polskości, przeciwstawienie się aktom terroru oraz usunięcie policji niemieckiej z obszaru plebiscytowego. Bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia walk było zamordowanie polskiego lekarza Andrzeja Mielęckiego i zdemolowanie Polskiego Komisariatu Plebiscytowego, redakcji polskich gazet i polskich sklepów. Francuskie oddziały rozjemcze zachowały się neutralnie, podczas gdy Włosi wspólnie z Niemcami zwalczali powstanie.
W dniu 24 sierpnia postulaty powstańców częściowo zrealizowano, Międzynarodowa Komisja Plebiscytowa zarządziła usunięcie policji niemieckiej i utworzenie specjalnej, mieszanej policji plebiscytowej (Abstimmungspolizei - Apo). 28 sierpnia akcja powstańcza została całkowicie wstrzymana; podpisano umowę polsko-niemiecką o wyrzeczeniu się terroru. Rozwiązano również niemiecką policję bezpieczeństwa (Sicherheitpolizei - tzw. Sipo) - najważniejszy cel powstania został zrealizowany.

>>>W załączniku zdjęcie Wojciecha Korfantego.