Życiorys Alfreda Nobla

Alfred Nobel urodził się w Sztokholmie 21 października 1833 roku. Jego ojciec Immanuel Nobel był inżynierem i wynalazcą budującym mosty i budynki w mieście urodzenia Alfreda. W związku ze swoją pracą Immanuel Nobel eksperymentował z różnymi technikami wysadzania skał przeszkadzających w realizowaniu nowych projektów. Matka Alfreda, Andriette Ahlsell, pochodziła z bogatej rodziny. Z powodu błędu w swojej konstrukcji ojciec Alfreda spowodował stratę dużej ilości materiału, co spowodowało jego bankructwo. W 1837 roku Immanuel Nobel zostawił Sztokholm i wraz ze swoją rodziną rozpoczął nową karierę w Finlandii i Rosji. Jego żona, Andriette Nobel rozpoczęła karierę w branży spożywczej – otworzyła sklep, który przynosił skromny dochód. W międzyczasie, Immanuel Nobel rozpoczął inne, pomyślne przedsięwzięcie w St. Petersburg, w Rosji. Otworzył warsztat mechaniczny, który dostarczył wyposażenie dla rosyjskiej armii. Przekonał także Cara i jego generałów, że zaprojektowane przez niego ‘marynarskie kopalnie’ mogłyby być używane do blokowania nieprzyjacielskich statków zagrażających miastu.
‘Marynarskie kopalnie’ zaprojektowane przez Immanuela Nobla były prostymi urządzeniami składającymi się z zanurzonych w wodzie drewnianych beczek napełnionych prochem strzelniczym. Zakotwiczone poniżej powierzchni Zatoki Finlandii, skutecznie broniły Brytyjskiej Królewskiej Marynarki.
Pomyślność w karierze przemysłowej i w biznesie pozwoliło Immanuelowi Noblowi w 1842, przynieść swoją rodzinę do St. Petersburg. Tam, jego synowie rozpoczęli edukację, którą zapewniali im prywatni nauczyciele. Nauka zawierała zwykłe nauki, języki i literaturę. W wieku 17 lat Alfred Nobel płynnie władał wieloma językami: szwedzkim, rosyjskim, francuskim, angielskim i niemieckim. Jego najważniejsze zainteresowania to angielska literatura i poezja oraz chemia i fizyka. Ojciec Alfreda, który chciał, aby jego synowie kontynuowali tradycję rodzinną jako inżynierowie, nie lubił zainteresowań Alfreda w dziedzinie poezji. Aby powiększać ‘horyzonty myślenia’ Alfreda, ojciec wysłał go za granicę dla dalszej nauki w dziedzinie inżynierii chemicznej. W ciągu dwóch lat Alfred Nobel odwiedził Szwecję, Niemcy, Francję i Stany Zjednoczone. W Paryżu rozpoczął pracę w prywatnym laboratorium Profesora T. Junior’a Pelouze, sławnego chemika. Tam spotkał młodego włoskiego chemika, Ascanio Sobrero który, trzy lata wcześniej mieszał glicerynę z innymi substancjami. Nitrogliceryna została wyprodukowana przez mieszanie glyceriny z siarkowym i azotowym kwasem. Jednak nitrogliceryna nie spotkała się z miłym przyjęciem. Ludzie uważali, że jest zbyt niebezpieczna i nie ma jakiegokolwiek praktycznego użycia. Chociaż jej zapalna moc znacznie przekroczyła proch strzelniczy, płyn mógłby eksplodować podczas transportu jeśli zostałby poddany grzaniu lub ściskowi. Alfred Nobel bardzo zainteresował się nitrogliceryną i tym, w jaki sposób można by ją praktycznie wykorzystać. Myślał też o tym, żeby nitrogliceryna była bezpieczniejsza i żeby nie wybuchała w najmniej oczekiwanych momentach, dlatego myślał także nad sposobem jej bezpiecznej detonacji. W Stanach Zjednoczonych odwiedził John’a Ericssona, szwedzko - amerykańskiego inżyniera, który rozbudowywał systemy napędowe dla statków.
W 1852 roku Alfred Nobel został spytany czy nie chciałby wrócić do rodziny i wziąć udziału w przedsięwzięciu swego ojca, które dostarczało nitroglicerynę dla rosyjskiej armii. Razem ze swoim ojcem rozpoczął eksperymenty mające na celu komercyjny i techniczny rozwój nitrogliceryny jako użytecznego materiału wybuchowego . Jednak gdy wojna skończyła się, życie rodziny Noblów znacznie zmieniło się. Immanuel Nobel znów został zmuszony do bankructwa. Immanuel i dwaj jego synowie, Alfred i Emil, zostawili St. Petersburg i wrócili do Sztokholmu. Dwaj pozostali synowie, Robert i Ludvig, zostali w St. Petersburg. Immanuelowi z trudnościami udało się ocalić rodzinnne przedsięwzięcie i rozwijać przemysł olejowy w południowej część rosyjskiego imperium. Noblowie mieli bardzo dużo szczęścia i w niedługim czasie stali się jednymi z najbogatszych osób swojego czasu.
Po powrocie do Szwecji w 1863, Alfred Nobel skupił się na rozwijaniu nitrogliceryny jako materiału wybuchowego. Eksplozja w 1864, w której jego brat Emil i kilka innych osób zostało zabitych, przekonała władze, iż produkcja nitrogliceryny jest niezmiernie niebezpieczna. Władze zabroniły dalszego eksperymentowanie z nitrogliceryną w granicach Sztokholmu i Alfred Nobel musiał ruszyć dla swych eksperymentów do barki zakotwiczonej na Jeziorze Mlaren. Alfred w 1864 był zdolny zacząć produkcję masową nitrogliceryny. Aby uczynić nitroglicerynę bezpieczniejszą eksperymentował mieszając ją z różnymi dodatkami. Niebawem odkrył, że mieszanie nitrogliceryny z krzemionką daje wiele bezpieczniejszą substancję o równie dużej sile działania i wynalazł dla tej substancji także odpowiedni sposób detonacji. W 1867 Nobel zarejestrował nowo odkryty materiał wybuchowy pod nazwą dynamitu. Jeśli chodzi o detonację, to odkrył detonator (wysadzająca nasadka), który mógłby być zapalany przez zapalanie bezpiecznika. Te wynalazki szybko weszły w ogólne użycie. Razem te wynalazki drastycznie zmniejszyły ryzyko wysadzania skał, wiercenia tuneli, budowania kanałów i budowy innych konstrukcji.
Zbyt na dynamit i nasadki detonujące rósł bardzo szybko i Alfred Nobel udowodnił, że jest także bardzo zręcznym przedsiębiorcą i biznesmenem. W 1865 z jego fabryki w Krmmel, koło Hamburgu w Niemczech eksportował materiały wybuchowe z nitrogliceryną do innych krajów w Europie, Ameryce i Australii. W ciągu życia założył fabryki i laboratoria w 90 różnych miejscach w więcej niż w 20 krajach. Chociaż jego właściwe miejsce zamieszkania to Paryż, Nobel stale podróżował.
Victor Hugo raz opisał go, pisząc, że „Europa ma najbogatszego włóczęgę”. Kiedy nie podróżował lub nie zajmował się biznesową działalnością, Nobel pracował w swoich laboratoriach, jednym w Sztokholmie i późniejszych w Hamburgu (w Niemczech), Ardeer (Szkocji), Paryżu i Sevran (Francji), Karlskoga (Szwecji) i San Remo (Włoszech). Nobel skupił się na rozwoju technologii materiałów wybuchowych oraz innych chemicznych wynalazków, zawierających takie materiały jak włókna syntetyczne gumy i skóry, sztuczny jedwab, itp. Po swojej śmierci w 1896 roku Nobel miał aż 355 patentów.
Intensywna praca i podróż nie dawała Noblowi dużo czasy na prywatne życie. W wieku 43 lat czuł się jak stary człowiek. Postanowił dać ogłoszenie do lokalnej gazety: „Bogaty, wysoce wykształcony starszy pan szuka pani dojrzałego wieku, doświadczonej w językach, jako sekretarki i nadzorcy rodziny.” Najbardziej wykwalifikowaną kobietą zgłaszającą się okazała się austriacka kobieta, Hrabina Berthy Kinsky. Jednak pracowała u Nobla bardzo krótki czas, a następnie postanowiła wrócić do Austrii i poślubić Arthur’a von Suttner’a. Pomimo to Alfred Nobel i Bertha von Suttner pozostali przyjaciółmi i utrzymywali korespondencję. Bertha widząc, że na świecie jest coraz gorzej, coraz więcej wojen (w tym także z użyciem dynamitu odkrytego przez Nobla), postanowiła z tym walczyć i napisała sławną książkę, Lay Down Your Arms (w wolnym tłumaczeniu: Połóż swe ręce) i została uznana za wybitną postać w zakresie popierania pokoju. Nobel natchniony działaniami Berthy, postanowił ufundować nagrodę dla osób lub organizacji które promują pokój. Po śmierci Alfreda Nobla, Norweski Parlament zdecydował przyznać w 1905 Pokojową Nagrodę Nobla Bercie von Suttner.
Wielkość Alfreda Nobla wielkość łączyła wspaniała umysł naukowca i wynalazcy z patrzącym w przyszłość dynamizmem przemysłowca. Nobel miał bardzo szerokie zainteresowania. Bardzo interesował się literaturą. Nagrody Nobla rozszerzono o nagrody w dziedzinach ego życiowych zainteresowań.
Dużo firm założonych przez Nobla i rozwijanych do przemysłowych przedsięwzięć nadal gra wybitną rolę w światowej gospodarce. Na przykład Imperial Chemical Industries (ICI), w Wielkiej Brytanii; Socit Centrale de Dynamite, we Francji czy Dyno Industries w Norwegii. Pod koniec życia, Nobel nabył firmy AB Bofors w Karlskodze, gdzie Rezydencja Bjrkborn stała się jego szwedzkim domem. Alfred Nobel umarł w San Remo, we Włoszech, 10 grudnia 1896. Po śmierci ustanowiono ilość dziedzin, w których przyznawano nagrody ufundowane przez Nobla – Fizykę, Chemię, Fizjologię lub Medycynę, Literaturę oraz Nagrodę Pokojową. Wykonawcami jego testamentu byli dwaj młodzi inżynierowie – Ragnar Sohlman i Rudolf Lilljequist. Oni założyli instytucję, przyznającą nagrody według założeń Alfreda Nobla. Polscy Nobliści to: Henryk Sienkiewicz (literatura – Quo Vadis; rok 1905), Maria Skłodowska-Curie (chemia - odkrycie pierwiastków radu i polonu oraz otrzymanie radu w stanie czystym i zbadanie jego własności; rok 1911), Władysław. Reymont (literatura – Chłopi; rok 1924) Czesław Miłosz (literatura – całokształt twórczości; rok 1980), Lech Wałęsa (Pokojowa Nagroda; rok 1983) oraz Wisława Szymborska (literatura – Poezja; rok 1996). Obecnie w Sztokholmie funkcjonuje muzeum Alfreda Nobla.