Bitwa pod legnicą

Dodaję tą pracę poniważ nie będę się bronił z historii. Praca jest nie ukończona, ale ktoś kto umie się w tym rozeznać powinien ją bez problemu wg załączonego skryptu dokończyć. Marcin

Rozdział 1. Zarys historyczny bitwy pod Legnicą z 1241r.
I. Przedstawienie źródeł.
a) Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego – Jan Długosz
Najobszerniejszym źródłem, w którym przedstawiono bitwę pod Legnicą są Roczniki Jana Długosza. Tekst spisany po łacinie powstawał w latach 1455 – 1480, czyli do końca życia autora . Ze względu na niedostateczną znajomość łaciny będę w swojej pracy posługiwać się przekładem dokonanym przez Julię Mrukównę. Najaktualniejsze wydanie pochodzi z lat 1964 – 1985, i jest jak dotąd najobszerniejszym tłumaczeniem Roczników. Nie będę omawiać, czy skracać treści każdego z dwunastu tomów. Jedyne co warto zaznaczyć że monumentalne dzieło Jana Długosza opisuje „dzieje Polski do czasów legendarnych […] do roku 1480” . W swej pracy skupiam się jedynie na roku 1241, czyli na księdze siódmej. W owej księdze zawarty został obszerny opis najazdu Mongołów na ziemie polskie, którego epizodem, podniesionym do rangi najważniejszej bitwy, było starcie pod Legnicą.
Roczniki posłużą mi do przedstawienia historycznego przebiegu bitwy, wykazania punktów, które mogły ulec mitologizacji oraz ukazaniu postaci Henryka Pobożnego i bł. Czesława.
b) Legenda o św. Jadwidze – obrazkowa
Drugim źródłem, z którego będę korzystać są fragmenty Legendy obrazowej św. Jadwigi Śląskiej pochodzącej z XIV wieku. Nieznany autor w Legendzie umieścił trzy obrazy przestawiające początkowe ustawienie wojsk, przebieg bitwy i podejście wroga pod gród legnicki.
Legenda obrazowa będzie zaczątkiem do poszerzenia biografii św. Jadwigi i ukazania jej roli w mitologizacji wizerunku Henryka Pobożnego, jak i całej bitwy.
c) Żywot bł. Czesława
Dla przedstawienia postaci błogosławionego Czesława posłużę się Żywotem błogosławionego Czesława z rozmyślaniami i modlitwami, książeczka budująca dla jego wdzięcznych rodaków i wszystkich jego czcicieli. Książka pochodzi z roku 1863 i napisał ją jeden z księży wrocławskich . Znajduje się w niej istotne wyjaśnienie przybliżające sposób mitologizowania wizerunku bł. Czesława w Rocznikach Długosza. Mianowicie chodzi o wspomniany przez nieznanego autora obraz, mający wisieć w kościele św. Marcina we Wrocławiu.
Posłuży mi więc ów Żywot do próby demitologizacji wizerunku bł. Czesława a także pod pewnymi względami zweryfikowania autentyczności przekazu Długosza.
II. Analiza bitwy pod Legnicą na podstawie Roczników J. Długosza.
Podstawowym problemem dotyczącym źródeł, z których miał korzystać Długosz jest brak ukonkretnienia jednego z nich. Wśród polskich historyków powstał, iście pasjonujący, spór o to czy Długosz korzystał przy pisaniu Roczników z jednego źródła czy też kilku kronik bądź roczników. Po stronie istnienia jednego źródła opowiedział się profesor Labuda, który to w swoich pracach
a) Czy bitwa w ogóle odbyła się? – źródła archeologiczne
b) Bitwa pod Legnicą w szerszym kontekście historycznym – najazd Mongołów (Tatarów)
Bitwa pod Legnicą była niewątpliwie jedynie epizodem w wielkiej kampanii prowadzonej przez wojska mongolskie. Mianowicie „wielka wyprawa na zachód” , jak nazywa tę wojnę Jerzy Maroń, rozpoczęła się już w roku 1236 najazdem na Bułgarów Kamskich . Pierwszy etap wyprawy miał się zakończyć roku 1238 walkami z księstwami na Rusi zaś kolejny zacząć w niecały rok później. Niewątpliwie ważną częścią tego etapu było zdobycie Kijowa i rozłożenie wojsk mongolskich na Wołyniu . Stamtąd to bowiem podzielone jedna z dwóch części wojsk długoszowskich Tatarów ruszyła na Polskę .
Na przełomie lat 1240 i 1241 na ziemie polskie miały trafić pierwsze oddziały rozpoznawcze Mongołów . Jerzy Maroń podkreśla jednak, że „zwiadowcy mongolscy z całą pewnością nie staraliby się o zdobywanie i niszczenie terenów” jak twierdzi w swym przekazie Długosz, ponieważ zniwelowałoby to efekt zaskoczenia, którym niewątpliwie posługiwali się Tatarzy. Lecz nie wysłanie oddziałów rozpoznawczych Maroń uznaje za pierwszy etap działań Mongołów na ziemiach polskich. Jest to natomiast okres lutego 1241 roku, bowiem w tym czasie rozpoczyna się oblężenie Sandomierza i okolicznych ziem . Niestety daty w przekazie Długosza są dość niejasne – dotyczy to, choćby dat wszystkich bitw, łącznie z bitwą pod Legnicą. Historycy porównując informacje m. in. z Rocznika kapituły gnieźnieńskiej i Kroniki wielkopolskiej byli wstanie ustalić całkowicie bądź w przybliżeniu daty poszczególnych zdarzeń, stąd wiadomo na przykład, że oblężenie Sandomierza mogło mieć miejsce 13 lutego. Budzi to wątpliwości odnośnie wiarygodności Długosza aczkolwiek Jerzy Maroń zauważa, analizując w swej książce poszczególne etapy działań Mongołów na ziemiach polskich, że Długosz w przeciwieństwie do autorów Rocznika kapituły gnieźnieńskiej oraz Kroniki wielkopolskiej posiadał w swej wiedzy dużo więcej szczegółów . I właśnie dzięki tym bardziej szczegółowym informacjom można przypuszczać, że autor Roczników niewiele pomylił się w określaniu dat.
Trzeci etap walk w marcu 1241 roku, przedstawia się dość niejasno. Po niemalże przegranej bitwie pod Turskiem Tatarzy wycofali się na chwilę z walk by później powrócić z wzmocnionymi siłami z Rusi w okolice Sandomierza . Tam to właśnie miały podzielić się po raz kolejny wojska Tatarskie, choć jak uznaje Gerard Labuda mogło to nastąpić o wiele później . „I mniejszą część […], posyłają w stronę Łęczycy i Kujaw” zaś „Większa część […] podąża w kierunku Krakowa” . Nas w tej pracy interesuje oddział większy kierujący się ku Krakowowi, bowiem to on właśnie według Długosza, miał stanąć pod Legnicą. Do trzeciego etapu walk należy również bitwa pod Chmielnikiem. Przy szerokim omówieniu ustawienia wojsk oraz przebiegu samej bitwy Maroń zaznacza bardzo ważną i niepozostającą zapewne bez znaczenia na epizod legnicki, kwestię. Mianowicie „wszystkie bitwy w 1241 r. opisane przez Długosza mają ten sam charakter – po początkowym sukcesie strona polska jest atakowana przez przeważające siły mongolskie” . Czy mamy tu do czynienia z próbą mitologizacji? Wydaje się wątpliwe, biorąc pod uwagę czas dzielący zdarzenia opisane w Rocznikach od powstania dzieła Długosza. Nie mniej jednak jest to pewne uschematyzowanie zdarzeń, które może budzić pewne wątpliwości w odniesieniu nie tylko do autentyczności bitw ale również przedstawienia postaci w nich uczestniczących lub z nimi związanych. Mam tu na myśli głównie postacie Henryka Pobożnego, św. Jadwigi bądź błogosławionego Czesława, czyli osób niejako pierwszo planowych.
Po zdobyciu Krakowa, pomijając wątpliwości czy ten epizod w ogóle miał miejsce , wojska Tatarskie ruszają na Wrocław. Jest to bardzo ważny etap w marszu ku Legnicy, bowiem właśnie we wrocławskim zamku miał się uczynić cud za sprawą błogosławionego Czesława. Zacząć jednak należy od tego co zastali Mongołowie w momencie dotarcia do miasta oraz co uczyniono po tym. Długosz pisze tak:
„Tatarzy zaś zastawszy miasto spalone i ogołocone, zarówno z ludzi, jak z jakiegokolwiek majątku, oblegają zamek wrocławski” zaś po kilku dniach późniejszy błogosławiony wraz ze swymi współbraćmi „modlitwą ze łzami wzniesioną do Boga odparł oblężenie” . I w tym momencie chciałam przejść do omówienia postaci błogosławionego Czesława.
c) Mitologizacja u Długosza? – postać bł. Czesława w bitwie o gród wrocławski

d) Próba demitologizacji postaci bł. Czesława – obraz

III. Św. Jadwiga – jej rola w mitologizacji bitwy pod Legnicą
a) Św. Jadwiga jako matka Henryka Pobożnego
b) Przedstawienie bitwy pod Legnicą w legendzie św. Jadwigi
c) Św. Jadwiga nad ciałem syna, czyli próba demitologizacji bitwy poprzez określenie schematu życia świętego
IV. Henryk Pobożny
a) Obraz śmierci w Rocznikach Długosza
b) Wskazanie punktów, które mogły ulec mitologizacji