Patologie społeczne. Agresja wśród dzieci i młodzieży.

Patologie społeczne to zachowania, które zakłócają równowagę społeczną. Patologia to nieprzestrzeganie ogólnie przyjętych norm i wartości. Dotyczy ona jednostek lub grup społecznych. Czynniki wywołujące zachowania patologiczne są różnorodne. Niektóre z nich to na przykład mikro uszkodzenia mózgu podczas porodu, a następnie braki w wychowaniu jednostek, czy wpływ środowiska i jego oddziaływanie na jednostkę. Do najbardziej powszechnych zjawisk patologicznych w Polsce należą: alkoholizm, narkomania, przestępczość. Inne zjawiska patologiczne to dewiacje seksualne, samobójstwa, prostytucja, agresja.
Patologia termin ten występuje w różnych grupach ludzkich i jest ściśle związana z rozwojem społeczeństw. Początkowo termin patologia (z gr. pathos-cierpienie, logos-nauka) był używany w medycynie, a dopiero w końcu XIX wieku zaczęto odnosić go do zjawisk społecznych.
Agresja to termin, który mówi, że każde zamierzone działanie, które ma na celu lub powoduje wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu. Agresja jest to zatem każde zachowanie, które powoduje krzywdę drugiej osobie. Uczniowie zachowują się agresywnie wówczas gdy niszczą swoje lub cudze rzeczy, sprzęty szkolne. Agresja występuje również wówczas, kiedy obie strony mają podobną siłę fizyczną i psychiczną czyli obie strony są sprawcami.
W każdej szkole występuje zarówno przemoc jak i agresja. Zdecydowanie więcej obserwujemy zachowań agresywnych. Uczniowie najczęściej rozwiązują konflikty poprzez przezwiska, kłótnie, bójki. Szkoła powinna pokazać uczniom inne, konstruktywne sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Jest to długi proces, dlatego dzieci, uczniowie powinny liczyć na cierpliwość i wyrozumiałość ich opiekunów. Przemoc i agresja rówieśnicza może przybierać różne formy. Najogólniej można podzielić ją na trzy grupy:
1. Agresja i przemoc fizyczna - bicie, kopanie, popychanie, podcinanie, plucie, wymuszanie pieniędzy, zamykanie w pomieszczeniach, niszczenie własności, różne prace zlecone np. noszenie teczki.
2. Agresja i przemoc słowna - przezywanie, wyśmiewanie, obrażanie, plotkowanie, obgadywanie, namawianie się, manipulowanie związkami przyjaźni, grożenie, szantażowanie.
3. Agresja bez użycia słów i kontaktu fizycznego - wrogie gesty, miny, izolowanie, manipulowanie związkami przyjaźni Oddziaływanie wychowawcze powinno obejmować wszystkie formy przemocy.
Do czynienia z przemocą mamy w przypadku gdy pojawiają się dwie role:
1. Ofiary czyli osoby poszkodowanej, która nie potrafi sama się bronić.
2. Sprawcy inaczej osoby nadużywającej własnej siły w relacji z innymi.
Obie te role mają negatywny wpływ na dalsze funkcjonowanie dzieci.
Za agresywne uznaje się dziecko, które:
- wywołuje konflikty
- bije inne dzieci
- skarży się na nie
- przezywa, przedrzeźnia, wyśmiewa, czyni złośliwe uwagi
- niszczy lub uszkadza przedmioty
- męczy zwierzęta
- jest aroganckie w stosunku do dorosłych i rówieśników
- brutalnie narzuca kolegom swoje zdanie, formy zabawy
- w zachowaniu prezentuje wrogość, nienawiść do ludzi, zwierząt, przedmiotów itp.
Kiedy u dzieci pojawia się przemoc, należy z dziećmi postępować w sposób radykalny. Przemoc narusza podstawowe prawo każdego dziecka do życia w poczuciu bezpieczeństwa na terenie szkoły. W związku z tym uczniowie muszą wiedzieć, że "przemocy nie można używać, nikt nie ma prawa upokarzać innych i znęcać się nad słabszymi". W szkole powinna być prowadzona systematyczna edukacja w zakresie narastającego problemu. Działania profilaktyczne powinny obejmować uczniów, rodziców jak i nauczycieli. Rodzice powinni być sojusznikami w przeciwdziałaniu przemocy w szkole. Często szkoła zaczynając rozwiązywać sytuacje związane ze znęcaniem się jednych uczniów nad drugimi, napotykają na agresję rodziców. Rodzice denerwują się, zaprzeczają, chronią ucznia za każdą cenę od ponoszenia odpowiedzialności. Opiekunowie powinni być dokładnie poinformowani o szkolnych procedurach postępowania wobec sprawców, jak i wobec uczniów poszkodowanych gdy wystąpi agresja. Szkoła ma za zadanie jasno określić zasady współpracy z rodzicami w sytuacjach kiedy wystąpi przemoc czy agresja. Nauczyciel, ze względu na rolę, którą spełnia w stosunku do swoich uczniów jest dla nich osobą ważną, a nauczanie jest nie tylko procesem dydaktycznym, lecz także sytuacją psychologiczną. Nauczyciel, któremu bliskie są problemy jego uczniów, nie będzie próbował surowymi, metodami złamać agresywnej postawy ucznia, gdyż wie, że takie postępowanie frustruje dziecko i powiększy jeszcze ukrywaną tendencję do agresji. Zamiast upomnień i innych kar nauczyciel powinien, w miarę swoich możliwości, zbadać przyczynę napięć i za wszelką cenę podjąć współpracę z domem rodzinnym ucznia. W klasie powinien stwarzać atmosferę wolną od napięć, która nie będzie powodem nowych konfliktów. Bardzo często skupia się uwagę na agresji fizycznej, która jest bardziej widoczna. Jednak należy pamiętać o tym, iż izolacja, przezywanie, grożenie, czy manipulowanie jest tak samo krzywdzące i bolesne dla ucznia jak pobicie. Wszystko zależy od wrażliwości dziecka oraz sposobu, w jaki zachowują się sprawcy. Warto pamiętać, że nie tylko chłopcy są agresywni, oni tylko częściej stosują bezpośrednie formy przemocy. Dziewczynki działają w sposób zakamuflowany, wolą manipulować związkami i obgadywać, niż wprost wyrażać swoje niezadowolenie. Wielu uczniów nie potrafi poradzić sobie z agresją kolegów. Daje się sprowokować i sami zaczynają używać agresji. Takie sytuacje powodują, że ciągle wzrasta agresja i przemoc w szkole. Poszkodowani stają się agresywni i odwrotnie. Niestety agresja nie jest problemem do końca poznanym. Obecnie wiadomo, że uczestniczenie w niewielkiej agresji lub jej obserwowanie przyczynia się do jej kumulacji oraz ukształtowania się agresywnej postawy. Dzieci uczą się agresji w domu, ze środków masowego przekazu, na ulicy, w szkole. Uczą ich nie słowa a obserwowane czyny. Ważnym źródłem agresji dziecięcej jest także nadmierne przeciążenie dziecka obowiązkami, brak czasu i przestrzeni do swobodnej zabawy, brak bliskości uczuciowej z rodzicami.
Problem agresji i przemocy nieco inaczej przedstawia się u dzieci starszych. Problem przemocy pośród dorastającej młodzieży, narkotyków w szkołach czy też pijących alkohol dzieci przewija się niemal przez każdą gazetę i telewizyjne wiadomości, psycholodzy i inni specjaliści z całego świata alarmują i apelują do rodziców, by starali się odzyskać kontakt ze swymi pociechami, gdyż jedynie pozytywna komunikacja może je ustrzec przed ryzykownymi pokusami, które czekają na nich, niemal na każdym kroku. Jednak rodzice jakby tego nie przyjmują do siebie twierdząc, że są takie sytuacje ale nie dotyczą one jego dziecka. Zaczynają dostrzegać problem dopiero po fakcie, na przykład gdy, przyjdzie zawiadomienie ze szkoły. Wówczas wtedy zaczynają stosować kary, nakazy, zakazy, jednak nie tego dzieci wtedy spodziewają się po swoich rodzicach wręcz, przeciwnie szukają u nich wsparcia, zainteresowania, rozmowy, bezpieczeństwa. Młodzież od zawsze popadała w różne kłopoty, zmieniają się jedynie rodzaje tych kłopotów. Dzisiaj oznaczają one na przykład złe towarzystwo, narkotyki czy alkohol, a wszystko to przeważnie kieruje motywacja, by być bardziej dorosłym i samodzielnym, a przy okazji zdobyć nowe doświadczenia i choć odrobinę szczęścia. Jak wykazują badania dzisiejsza młodzież nie jest szczęśliwa, nie daje sobie rady z wieloma problemami stającymi na ich drodze do szczęścia; wystarczy wymienić szkołę i wszechogarniający ją stres, powiązany z klasówkami, odpytywaniem i promocją do następnej klasy, czy też relacjami w grupie rówieśniczej. Dlatego też tak wiele młodych ludzi sięga po narkotyki. Obecnie istnieje bardzo wiele rodzajów środków odurzających, z których większość trafia do rąk młodych, często po prostu zagubionych ludzi, co stanowi ogromny i wciąż rosnący problem. Nie tylko w naszym, polskim społeczeństwie, ale i na świecie, zagrożenie narkomanią stanowi największy problem pośród dorastającej młodzieży. Jak wynika z badań socjologicznych, narkotyki dotyczą dzieci pochodzących ze wszystkich środowisk zarówno tych biednych jak i tych bogatych, pochodzących ze wsi jak i z wielkich miast. Właściwie trudno by było znaleźć grupę społeczną, której ten problem by nie dotykał. Środki oddłużające, które stosowane są wśród młodzieży niosą za sobą konsekwencje nie tylko zdrowotne, młodzi ludzie w pogoni za narkotykiem zmieniają towarzystwo, popadają w konflikty z rodzicami, szkołą, rówieśnikami często także z prawem. Nie potrafią poradzić sobie z problemami, które zaczynają ich przerastać, dlatego też bardzo często wykazują zachowania agresywne, oraz stosują przemoc w stosunku do drugiej osoby, czasami nie zdając sobie sprawy, iż agresja rodzi przemoc a przemoc agresję.
Dzieci wychowujące się w rodzinach, w których istnieje problem alkoholu i przemocy, unikają przebywania w domu, a miejscem gdzie mogą odreagować domowe stresy, jest najczęściej szkoła. Uczniowie ci wyładowują swoją złość na rówieśnikach, stwarzając nieprzyjemną atmosferę i wrogo nastawiając do siebie innych ludzi. Bardzo często zdarzają się przypadki powstawania na terenach szkół tzw. małych i dużych grupy nazywanych "przestępczymi", które tworzą na ogół jednostki zbuntowane, nie mające obranego celu w swoim życiu, terroryzując innych uczniów. Grożą oni napotkanym osobom, zastraszają je każąc przynosić do szkoły cenne przedmioty ze swoich domów, które ci mogliby sprzedać. Takie grupy osób sprawujących w szkole władzę, zwykle mają łatwy kontakt z narkotykami i najczęściej przynależą oni do różnych gangów ulicznych. Bardzo często mają miejsce kradzieże i wymuszenia dokonywane na młodszych dzieciach, które to zmuszane są do okradania swych rodziców.
Ile głów tyle pomysłów na to by problem ten rozwiązać, ja uważam że skutecznym sposobem na zlikwidowanie przemocy w szkołach jest rozmowa, która potrafiłaby udowodnić całej buntującej się młodzieży, że można żyć w inny, normalny sposób. To właśnie przede wszystkim dzieciom, potrzebna jest pomoc, a pomóc im można poprzez tworzenie odpowiednich placówek dla tych, którzy nie wiedzą, co zrobić ze swoim wolnym czasem, aby umożliwić im znalezienie w sobie zasobów dobra. Poza tym, myślę, że wizyty oraz rozmowy z psychologiem, który rozumiałby ich problemy i chciał im pomóc, z pewnością odniosłyby zamierzony efekt.

Bibliografia: ,,Patologie społeczne’’ Irena Pospieszyl.