Islam

Islam - monoteistyczna religia. Poddanie się woli Allacha.
Mahomet ogłosił.. że doznał objawienia i stwierdził, że jest ostatnim z propoków. Jego zadaniem było sformuowanie zasad wiary,a uczynił to prosto i spójnie. Czlowiek według Mahometa miał w pełni poddać się woli Bożej i wypełniać obowiązki religijne ( filary wiary) do których należały :
- wyznawanie wiary
- modlitwa(5 razy dziennie w kierunku mekki)
-jałmużna
-post
- pielgrzymka do mekki
- dzihad czyli swieta wojna(dodatkowy filar według niektorych teologow)
Religia zakazywała picia wina, jedzenie nieczystego jedzenia tj. wieprzowiny i drapieznikow, przedstawiania w malerstwie i rzezbie ludzi i zwierzat. Mahomet obiecywał za przestrzeganie zasad wiary raj pełen rozkoszy. na grzesznikow czekalo pieklo. Islam pozwalał Arabowi na malzenstwo do 4 zon. Zasadny zostały spisane w połowie 7w. w Koranie. nie wolno go bylo tlumaczyc na jezyki obce. Koran uzupełniła Sunna (droga) muzułmańska tradycja, w ktorej zapisano opowiadania swiadkow o zyciu mahometa.

W polowie 8w. panstwo Frankow bylo najwieksza potega zachodu. Pepin Mały był pierwszym krolem z rodu Karolingow. Udało mu się usunąć uważaną za "swieta" dynastię Merowingow.
Umierając w 768 podzielił panstwo miedzy swoich synow. Kraj stanał wobec buntu nowo przylaczanych prowincji i sporu miedzy bracmi. nagła smierc Karolomana utorowała droge do jednosci - ktorel został Karol. Kontunuował politykę ojca, wspolprace z papiestwem, ekspansję w kierunku hiszpani i ziem germanskich.
Cała władza w panstwie nalezała do króla, ale mogl on zasiegnac rady najwiekszych duchownych czy urzednikow, ktorzy mieli scisle wyznaczone kompetencje.
Ogromne panstwo zostało podzielone na krolestwa. W rejonach szczegolnie zagrozonych utworzono marchie, ktore mogly prowadzic wojny na mała skale.
Karol czerpał dochody z dobr krolewskich, lupow wojennych, kar sadowych, oplat targowych, eksplotacji kopaln, bicia monet. Karol przeprowadzil takze reforme monetarna.
Wzorował się na cesarzach bizantyjnskich.
Został koronowany 23.12.800r. przez papieza. akt ten zamiast zjednoczyc chrzescijanstwo, podzielił je.

Karol Wielki byl nie tylko politykiem i wodzem, ale takze mecenasem. Poniewaz monarchia cierpiala na brak wykształconych ludzi staral sie tworzyc siec szkol. Powstawały przy klasztorach, biskupstwach, parafiach. Zgromadzeni opracowali program, ktory byl wzorem nauczania przez cale sredniowiecze :
1. trivium - gramatyka, retoryka, dialektyka.> Łacina, czytanie pisanie, ładne mówienie itp.
2. quadrivium - arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka. > liczenie, gwiazdy, nuty spiew koscielny

bardzo wazny był jezyk łacinski. Łacina została jednak "zepsuta" przez wymieszanie sie z romanskimi jezykami ludnosci Galli, hiszpanii, italii.
Karol zdecydowal sie na odnowienie jezyka. Ujednolicono tez reguly klasztorów. Wzorcem byli benedyktyni z Monte Cassino.
Ozywienie intelektualne spowodowało rozwoj architektury, rzezby, malarstwa, zlotnictwa.


Syn Karola, Ludwig Pobożny nie podołał zagrozeniom. bunt synów i najazdy osłabiły go, ale ostateczny cios zadała wojna domowa (840- 843) Zakonczyła sie traktatem w Verdun.
Traktat ten zapoczątkował tworzenie się niezależnych monarchii; francuskiej i niemieckiej.

Karol Wielki odnosił isę do procesu feudalizacji z mieszanymi odczuciami, ale jego wnuk Karol Łysy wręcz nakazywał kazdemu bycie czyims wasalem. Niską pozycję w społeczeństwie zajęli chłopi. Chłopki zaczęli przekształcać się w ludnosc zalezną pod względem prawnym, gospodarczym, osobistym. Chłop był zmuszony do płacenia panu renty feudalnej.




Prawo feudalne:
- lenna nie są dziedziczne, ale po śmierci wasala zwyczajowo nasaje się je jego najstarszemu synowi.
- wasal zobowiązany jest do absolutnej lojalności
- niedopełnienie obowiązków feudalnych to zdrada
- wasala za zdradę moze ukarać sąd parow (równych mu stopniem wasali)
- jezeli senior nie wywiaze się z obowiązku opieki to wasal moze uwazac sie za zwolnionego z przysiegi lennej.

Społeczenstwo feudalne w sredniowieczu;
- duchowienstwo( nauczali, organizowali zycie kulturowe i dyplomację, opieka zdrowotna, społeczna, administracja, doradzanie wladcy. Srodki ; wielkie majatki, dziesiecina od wiernych, korzystanie z pracy albo swieckich lenn, wykształcenie, charyzma wynikajaca ze sluzby Bogu, dyscyplina, hierarchiczna struktura. Przywileje; odrebne prawo kanoniczne i sadownictwo, zwolnienie z podatkow, prawo do nakladania kar koscielnych.)
- rycerstwo( doradzanie wladzcy, obrona pozostałych grup, sprawowanie realnej władzy. srodki: posiadlosci - lenna, korzystanie z pracy, oddzialy wasali, posiadanie konia i broni, odpowienie wyszkolenie. Przywileje : odrebna obyczajowosc, sadzenie przez parow, opieka seniora.)
-chłopi ( zapewnienie wyzywienia i utrzymanie rodziny, utrzymanie pozostałych grup spolecznych przez panszczyzne lub czynsz. Srodki; uprawiana działka ziemi, Przywileje: Prawo do opieki ze stron pozostałych stanów.

Powstały w sredniowieczu system freudalny miał ogromny wpływ na zycie polityczne, gospodarcze i kulturalne.


Klasztory.
na zachodzie klasztory to byly prawdziwe osrodki kultury. biblioteki klasztorne - wazne. mnisi dbali o rozwoj sztuki i architektury. Klasztory pelnily tez funkcje szpitali, schronisk dla pielgrzymek, centrumm technik rolnych i rzemieslniczych. Lacznosc miedzy klasztorami spowodowala ze byli najbardziej poinformowanymi ludzmi na zachodzie. szczegolna pozycje mialy klasztory szkockie i irlandzkie, ktore nie dosc ze pelnily funckję klasztorów to jeszcze byly centrami zarzadzania lokalnym Kosciolem.

___________________

Tiara i korona.

W 10. wieku papiestwo dotknal kryzys. Coraz szersze kregi zataczał ruch odnowy zycia religijnego i dyscypliny w kosciele.
zaleznosc kosciola od władz swieckich byla niebezpieczna. Ogromne dobra duchowe stanowiły dla władców pokusę, by traktować je jak nagrody dla najwiernijszych albo zasluzonych. mozna bylo oddac stanowisko duchowne temu, kto wiecej zapłaci albo temu kogo trzeba pozyskac. Stanowiska kosciele obejmowali czesto ludzie niewykształceni i bez kwalifikacji moralnych. W wielu klasztorach zaniedbywano dyscyplinę. Wierni gorszyli sie taka sytuacja. Papiestwo znajdowalo sie w zlej sytuacji dlatego wiek 10 jest nazwany wiekiem ciemnym, gdyz byl czasem wyjatkowo brutalnej rywalizacji rzymskich rodow o tron papieski. Papiezami zostawali czasem ludzie niemoralni. Sprzyjal temu wybor papieza przez kler i lud rzymski, co pozwalało na naduzycia. Spore zmiany wprowadzili cesarze poczawszy od ottona 1.
Schizma wchodnia
Juz od czasow karola wielkiego dochodzilo do sporow koscielnych miedzy rzymem a konstantynopolem. Rozniece jezykowe i liturgiczne nalozyly sie na spor teologiczny o pochodzenie ducha swietego. Zachod przyjmował formułę ' od Ojca i Syna' a bizancjum od "Ojca" . Roznice byly nie do przezwyciezenia, W 1054r. obydwie strony obłożyły się klątwą, zdjętą dopiero w XXw. Schizma zaowocowała powstaniem dwóch obrządków prawosławnego i katolickiego.

Krycjaty - wyprawy krzyzowe 'przeciw poganom' . Udzial w nich nagradzany byl uzyskaniem odpustu.

Przyczyny krucjat:
1. Polityczne
-chęć wzmocnienia pozycji politycznej i autorytetu papiestwa w sporze z cesarstwem przez porwanie ze soba tysięcy żołnierzy
- polityka bizancjum chcącego otrzymać pomoc z zachodu
-kleski bizancjum w walkach z Seldżukami
-chec przywrocenia zerwanej w 1054r. jednosci chrzescijanstwa przez pomoc zachodu dla bizancjum
-zamiar uspokojenia Europy przez "wysłanie za morze" najbardziej agresywnych rycerzy biorących udział w wojnach feudalnych

2. Ideologiczne
- przewartościowania w stosunku koscioła do wojny
-powstanie ideału rycerza chrzescijanskiego
-wzrost poboznosci wsrod rycerstwa i chec uzyskania odpustu zupełnego za udział w wyprawie

3. społeczne
-wzrost liczby młodszch synów feudałów, którzy nie odziedziczyli lenn, a kariera duchowna zaczynała się przed nimi zamykac w zwiazku z reformą gregoriańską

4. Ekonomiczna
-wzrost znaczenia miast Italii i ekspansja handlowa w basenie Morza Śródziemnego
-zaburzenia w handlu srodziemnomorskim spowodowane ekspansją Seldżuków
-względne przeludnienie i poszukiwanie nowych lenn i siem do skolonizowania
-legendarne bogactwa Wschodu obiecujące rycerzom wielkie lupy
- duza liczba ubogich rycerzy poszukujących łupu

Skutki wypraw:

1.negatywne :
- zginęła częśc ludności
- wzrost antysemityzmu, ludzie zaczęli atakować Żydów
- zniszczenia
- wzrost konfliktu między Islamem a chrzescijanstwem
- niektóre obrzary Europy zostały wyludnione

2. Pozytywne
- wzrósł prestiz papiestwa(zaognienie stosunków między papiestwem a cesarstwem)
- wyprawy stały się powodem rywalizacji
- Wenecja jako miast wiele zyskała, rozwinęła swoją potęgę. Wiele łupów z Konstantynopola trafiło tam.
- umocnienie pozycji państw włoskich
- wzrost znaczenie rycerstwa
- Pojawiły się w kulturze Europejckiej elementy kultury wschodniej np. wędrowni pieśnierze i inne motywy ( miłość, erotyka)
- Krzyzowcy przynieśli pewne rozwiązania architektoniczne, bo poznawali arabskie budowle.Mówi się, że gotyk przybył z arabii
- rozprzestrzenienie się filozofii arabskiej. Wzrost popularnosci Arystotelesa
- moda na dekolty
-uzbrojenie. weszła moda na łuki. w pózniejszych czasach ze wschodu przychodzi do nas proch.


Krucjaty z 12-13 w. Pogarszajaca sie sytuacja panstw krzyzowcow byla przyczyna kolejnych krucjat. zadna nie osiagnela takiego sukcesu jak pierwsza. Tragiczny skutek miala wyprawa dziecieca z 1212r. Dzieci z zachodniej Europy ruszyly do Ziemii Świętej licząc na cud i wierzać ze odzyskają Jerozolimę dzieki modlitwie i niewinności, jednak wiekszosc z nich została sprzedana przez włoskich kupców na targach niewolników.

nie wszystkie krucjaty byly kierowane na bliski wschod. Rycerze z czwartej krucjaty z powodu braku funduszy dali sie na mowic Wenecjanom do walki z Węgrami, po czym zaatakowali prawosławny Konstantynopol, zdobyli go, złupili i otworzyli Cesarstwo Łacińskie (1204).
Istniało 57 lat.



Mongołowie i ich podboje:
Chingis-Chan - książe książąt.

Tatarzy, bo zachowywali się jakby wyszli z Tartaru.
Podstawą uzbrojenia mongołów były konie, a raczej małe i bardzo wytrzymałe chabety, lekko zakrzywiona szabla i łuk.
Poruszali się bardzo szybko.

Armia dzieliła się na 10,100, 1000...
na czelearmi stało dowódzca. Jeżeli coś było nie tak oddawał głowę na ścięcie. Panowała niesamowita dyscyplina.
Jak wygrywali mieli "2 dni imprezy" czyli czas wolny na urozmaicone rozrywki jak kradzierze, gwałty, morderstwa i tym podobne.
Ta metoda wywoływała strach u ludzi, co będą robić gdy juz podbiją miasto.
Tatarzy mieli doskonałych szpiegów.

Mongołowie byli b.dobrze wyszkoleni. Potrafili jechac tyłem na koniu, sterując go nogami i jeszcze strzelać z łuku do wroga.
Po raz pierwszy w Europie pojawili się w 1223r. w bitwie nad rzeką Chalką. Wygrali bitwę, lecz dalej nie poszli i wrócili do ojca.
Chngis-Chan podzielił panstwo na ordy. Batu-chan otrzymał 'zlota ordę' był wnukiem chngis-chana.

1237-1240 Mongołowie podbili Ruś . W 1241r poszli na Węgry i Polskę. Książęta na Rusi byli zalezni od Chngis-chana. jezeli chciali zyc musieli byc " grzeczni" i pokorni. Jezeli w krajach były bunty to wszyscy mężczyżni wyzsi od osi wozu gineli . Kobiety były zabierane na charem.
Mongołom zalezalo na podatkach i spokoju.

Negatywne skutki ich najazdow =
-degradacja gospodarek
-spadek liczby ludnosci
-zastoj gospodarki
- zacofanie





Społeczenstwo stanowe.henryk II pierwszy władca podczas poczatkow. Poparl konflikt z kosciolem. chciał opodatkowac kosciol, bo szukał pieniędzy, bo chciał przejąć Francje.

normandia nalezała do anglii od czasów Willhelma Zdobywcy.
Wilhelm zdobywca był władcą normandii. Zdobył władze w Anglii w bitwie pod Hastling w 1066r.

Henryk II ożenił się z Oledonorą, która była wdową po Ludwiku siudmym. była dziedziczką terenów Francjii oprócz Normandii. Heniu II stwierdził, że jeżeli ma połowę Francji i jest królem anglii i musi oddawac chold krolowi francuskiemu, to cos tu jest nie tak i potrzebował pieniedzy na wojnę, wiec opodatkował kosciol.
Kolejnym Problemem okazał się Rysio Lwie Serce <starszy syn Henia II>, który zaczal spiskowac przeciwko niemu i gdy Henio sie dowiedział padł na zawał biedaczek. Gdy zdobył władze po Ojcu rozpoczął krucjaty. Kontynuował politykę ojca, ale po 3 krucjatach został "złapany". Władze objął Jan Bez Ziemii. Tez kontunuował politykę Ojca. W bitwie pod uneu stracił prawie wszystkie tereny Francji. Zostało mu księstwo Gujenne. Przegrał wojnę, zapozyczyl sie. aby uspokoić tłum ustanowił " Wielką Kartę Swobód".
Baronowie nie mogli na kładać podatków bez władzy koscioła. Król nie mogł więzić podładnych, chyba, że miał wyrok sądu. Mieszczanie sądzili mieszczan itd.
Władca nie mogl sam prowadzic polityki sądowej.
Jezeli krol nie przestrzegałby karty to moglby zostac wygnany.

1265r - powstanie parlamentu
1264- bitwa pod Canterbury

Papiez zgodzil sie na krucjaty Filipa Augusta przeciwko Albinosom(katarom).
Catarowie-Catarsis-oczyszczenie

Filip 4 Piękny powołał do zycia stany. chcial opodatkowac kosciol. Porwał papieza.



Stany generalne :
DUCHOWIENSTWO
- posiadali immunitet sądowy, podatkowy i niezaleznosc obsadzania waznych stanowisk duchownych
- zajmowali sie szkolnictwem
-4. sobor Lateranski (podsumowanie nauki o sakramentach, potepienie herezii, dyscyplina, wzmozenie roli parafii, obowiazek spowiedzi corocznej, prowadzenie szkol , wykształcenie teologiczne, kazanie w jezyku ojczystym)

CHLOPSTWO
- byli zalezni od feudałów.
-nie mieli reprezentacji stanowej
-akcja osadnicza, powstała duza grupa wolnych chłopów
-wiekszosc chlopow w europie staje sie wolnymi dzierzawcami i ma nadaną wolnosc.
-wprowadzenie umowy pisanej.

RYCERSTWO
-posiadali herb, rodowy znak zwiazany z dziejami
- posiadali immunitet sądowy
- zasada bycia sadzonym rownym stanem
- prawo oporu czyli wypowiedzenia wladcy posluszenstwa
-odrebna obyczajowosc, wyjatkowe traktowanie kobiet, szacunek dla innych rycerzy.

Stan rycerski był wewnetrznie zroznicowany.Dochody zawdzieczali lennom i turniejom. W wielu krajach uzyskiwali przywileje grupowe..Polskie rycerstwo zaczelo sie kształtowac , gdy kazik odniwiciel wprowadził nadanie ziemii za służbę . W PL nie istał system lenny, liczyły się rody.

Rycerze mieli prawo rycerskie ; prawo posiadania ziemii , swoboda wyboru koscila, płacenie dziesieciny.

MIESZCZANSTWO
nie bylo identycznych praw w kazdym miescie w europie, ale byly wspolne cechy mieszczanstwa. obywatele byli osobiscie wolni.zeby byc obywatelem trzeba bylo posiadac nieruchomosc w miescie i byc w nim przynajmniej jeden dzien w roku.




GOSPODARKA SREDNIOWIECZNEJ EUROPY

Rolnictwo bardzo prymitywne. Dopiero w 11w. pojawiaja sie brony i plug. Zaczeto lepiej uprawac ziemię i hodowac zwierzeta. Zaczęto zamykac zwierzeta i je karmic. szybko chowac i zjadac.
nawoz byl plusem - obornik. wcesniej wypalano, teraz nawozono.
Wczesniej dwupolowka, teraz trojpolowka. Do pracy w polu były woły.
Dzięki zakonom zaczęły się pojawiac nowe uprawy;warzyw, winorosli, oliwek.Jadłospis człowieka zaczął się zmieniać. 12/13 wiek ludzie przestali cierpiec na głód. W pewnym momencie ludzi bylo za duzo , wiec musieli wyjezdzac i zaludniac sie gdzies indziej. na wschod europy wyruszaja ludzie z zachodu. W PL wszystkich nazywano niemacami, bo nie mozna sie bylo z nimi dogadac. Efektem osadnictwa bylo zapoczatkownanie rzemiosła. Pod grodami zaczely powstawac osady - zalazki miast. najpierw Rzymianie mieli prawa miejskie, pozniej Germanie je przejeli i zaczęto zakładać na ich prawach miasta.
Zmiany:
-upowszechnienie trójpolówki<ZO-ZJ-U>
- nowe narzedzia plug brony
- zalozycielami i organizatorami miast byli rycerze
- pojawiali sie soltysi
-czynsz

Cystersi - zakonnicy. Hodowali cielatka na skory, produkowali papier, nie jedli miesa tylko je sprzedawali, wprowadzili meliorację terenów, zakladali parki, budowali huty i kopalnie, nie niszczyli srodowiska, produkowali wina.