Powstanie Kościuszkowskie - 1794 r.
Bezpośrednim powodem, impulsem pociągającym za sobą powstanie było działanie Antoniego Madalińskiego, który na informację o redukcji wojska zareagował natychmiastowo przemieszczając brygadę kawalerii, którą dowodził do Krakowa, gdzie 24 marca Kościuszko ogłosił akt powstania, który wzywał do walki wszystkich między 18, a 18 rokiem życia do walki pod jego komendą. Kościuszko ruszył następnie w stronę Warszawy zebrawszy ok. 4 tyś żołnierzy. Po drodze odniósł zwycięstwo nad Rosjanami pod Racławicami. W bitwie tej szczególnie wsławili się chłopi zwani kosynierami, którzy mężnie brali udział w bitwie. Wśród nich zasłynął Wojciech Bartosz Głowacki, który zgasił ląd armaty własną czapką. Pochód wojska okazał się zbyteczny, bowiem Warszawa sama wyzwoliła się spod zaborcy w toku walk ulicznych. Zajście to nosi nazwę "insurekcji warszawskiej". Kluczową rolę w walkach odegrali cywilni mieszkańcy, a szczególnie rzemieślnicy kierowani przez Jana Kilińskiego. Powstanie rozszerzało się bardzo szybko, co powodowało chaos i brak organizacji i koordynacji działań ludność gotowała się do walki. Wyzwolone zostało Wilno - Jakub Jasiński. Ludność chciała zemsty na zdrajcach i sympatykach zaborców. Rozpoczęły się "procesy" i głównie wyroki śmierci np. skazano Szymona Kossakowskiego. W Warszawie powołana została Rada Zastępcza Tymczasowa, która skazała na śmierć obecnych w mieście przywódców Targowicy. Powstała po przybyciu Kościuszki do Warszawy Rada Najwyższa Narodowa, która miała przeciwdziałać samoosondom i wystąpieniom plebejskim. Do ochrony króla powołana została straż miejska. W sumie w walkach zbrojnych wzięło udział 100 tyś. Regularnego wojska i 70 tys. formacji uzupełniających i pospolitego ruszenia. Łącznie szacuje się że w powstaniu wzięło udział ok. 250 tyś. Polaków. Walki zbrojne były chaotyczne, nieskoordynowane, braki w zaopatrzeniu w bron rozwiązano powołując komisariat wojskowy.
Do walki włączył się również Berlin wysyłając swoje wojska, które starły się z powstańcami pod Szczekocinami 6 czerwca odnosząc zwycięstwo i nadgryzając morale społeczeństwa. Prusacy zajęli następnie 15 czerwca Kraków zbliżając się cały czas do stolicy. Na domiar tego do walki włączyła się również Austria. W lipcu Prusacy zajęli Wolę. Warszawa broniła się zaciekle, na ulicach cywile ustawiali barykady, pomagała w budowie umocnień. Polacy liczyli na przetrwanie zimy i mięli ku takiemu myśleniu powody bowiem w zaborze pruskim wybucha powstanie wielkopolskie na pomoc któremu Kościuszko wysyła Jana Henryka Dąbrowskiego. Oddziały pod jego komendą zdobyły 2 października 1794r. Bydgoszcz, lecz musiały go opuścić i iść na pomoc Warszawie. Sytuacja stała się dramatyczna gdy do tłumienia powstania przydzielony został jeden z najlepszych dowódców rosyjskich Aleksander Suworow, który 10 października pod Maciejowicami zwyciężył Polaków a samego Kościuszkę ze sztabem i wyższymi dowódcami wziął do niewoli. Suworow miał otwarta drogę do stolicy. Aby zastraszyć mieszkańców zaatakował Pragę. W wyniku ataku zginęło ok. 10 tyś. Żołnierzy i 8 tyś ludności cywilnej walczącej i nie walczącej w obronie Warszawy. Zostali zamordowani. Nieliczni zdołali uciec na drugą str. Wisły ratując życie. Do uciekających ludzi strzelano z armat, a most podcięto. Morale całkowicie upadło. Warszawa została zdobyta. Król zostaje wygnany z kraju.
POWSTANIE LISTOPADOWE 1830-31
Powstanie narodowe przeciw Rosji objęło Królestwo Polskie, Litwę, część Ukrainy i Białorusi.
W nocy z 29 na 30 listopada 1830 r. w Warszawie grupa młodych oficerów i podchorążych podjęła walkę powstańczą, pociągając za sobą młodzież szkolną i lud Warszawy. Jednak takie organizowanie powstania było bez przyszłości. Sygnałem do rozpoczęcia walki maił być pożar browaru na Solcu, jednak wyżej wymieniony budynek szybko ugaszono. Spowodowało to opóźnienie całej akcji. Przed godz. 19:00 spiskowcy próbowali ataku na Belweder, który się jednak nie powiódł. Na Placu Trzech Krzyży trwała samotna walka P. Wysockiego i oddziału podchorążych z Rosjanami. Generałowie Potocki i Krasińscy nie widząc się w nieudolnie prowadzonym powstaniu oddali się pod rozkazy ks. Konstantego. Sytuacja powstańców zmieniła się gdy biedota z Powiśla i Starego Miasta zdobyła arsenał, zaopatrując się w broń.
Powstanie na Pradze
Walka trwała do świtu. Każdy kto nie był z powstańcami był przeciwko nim. Sześciu polskich generałów poniosło śmierć z rąk powstańców odmawiając wzięcia udziału w chaotycznej walce. Rano Warszawa była wyzwolona a książę wycofał się do Wierzbna. Chłopicki został uznany jako dowódca.
3 grudnia do powstańców dołączyły jednostki wojskowe z prowincji. 5 grudnia gen. Chłopicki ogłosił się dyktatorem w nadziei na to że ułoży się jakoś z carem. Jednak nic z tego nie wyszło bowiem w lutym granice królestwa przekroczyła 115 tyś. armia rosyjska dowodzona przez Iwana Dybicza gdy tymczasem Polacy dysponowali co najwyżej 75 tyś. żołnierzy. Głównym celem Polaków było nie dopuszczenie do przeprawy Rosjan przez Wisłę i obrona Warszawy. Pierwsza bitwa 14 lutego pod Stoczkiem przyniosła sukces, ale następne porażki przyćmiły go. Bitwy pod Dobrem i Wawrem nie przyniosły oczekiwanego rezultatu. Po stracie Olszynki Grochowskiej i zniesieniu z pola walki gen. Chłopickiego dowodzenie przejął gen. Skrzynecki (przyjął plan odcięcia Rosjan od bazy zaopatrzeniowej w Siedlcach i zastosowanie działań zaczepnych) .
Z końcem marca powstańcy przeszli do ofensywy, której rezultatem były zwycięstwa 31 marca pod Wawrem, Dębem Wielkim i Iganiami 10 kwietnia. Błędy taktyczne Skrzyneckiego zaprzepaściły szansę na zajęcie Siedlec. Gen. Prądzyński opracował plan ataku na oddziały rosyjskie w okolicach Łomży- Ostrołęki dysponując przewagą liczebną Polacy mogli być pewni siebie jednak znów zawiódł gen. Skrzynecki opóźniając atak. Polacy przegrali 26 maja 1831r.
Wieść o powstaniu w Kr. Polskim pociągnęła za sobą powstania na Litwie i Ukrainie które uzależnione były od pomocy z Królestwa, które samo sobie nie radziło.
Gdy Rosjanie rozpoczęli pochód pod Warszawę lud domagał się zmiany, chciał radykała który poprowadziłby walkę. Prezesem rządu został Krukowiecki, który bał się wziąć na siebie odpowiedzialność za życie mieszkańców i nie nawoływał ich do walki. Warszawa padła w ciągu dwóch dni - 6-8 września. W październiku skapitulowały ostatnie twierdze: Modlin i Zamość. Ocalałe wojska przekroczyły granice z Austrią i Prusami składając broń. Kontynuacją walki miała być emigracja zwana później wielką.
Powstanie Krakowskie oraz Wiosna Ludów
Termin powstania był ustalony na 21 lutego 1846r. W nocy z 20 na 21 lutego oddziały austryjackie wprowadzone do miasta 2 dni wcześniej zostały zaatakowane i w obliczu nacierających powstańców gen. L.Collin zarządził odwrót do granicy śląskiej. Wyróżniającymi się postaciami byli Jan Tyssowski i Edward Dembowski. Pod Gdowem 26 lutego Austryjacy rozbili powstańców i szli na Kraków. W międzyczasie chłopi łączyli się z powstaniem, ale atakowali szlachtę. Było to największe wystąpienie chłopskie na ziemiach polskich, wywołane trwającym od wieków uciskiem chłopów, pogłębianym przez niewłaściwą politykę austriacką. Podejmowane przez chłopów legalne próby oporu przeciwko rosnącym zależnościom feudalnym nie przynosiły zmian ich sytuacji. Rząd wiedeński nie był zainteresowany rozwiązaniem problemu, wykorzystywał narosłe antagonizmy dla własnych celów.
W latach poprzedzających powstanie nieurodzaj i powodzie poważnie pogorszyły sytuację chłopów. Powstanie wybuchło w okresie przygotowywania w Galicji antyaustriackiego powstania narodowego(rewolucji krakowskiej). Niewłaściwe przygotowanie akcji na wsi spowodowało nie tylko brak poparcia dla powstania narodowego ze strony chłopów, ale także szerzenie się wśród nich przekonania (podsycanego przez władze austriackie) o antychłopskim charakterze przygotowań szlachty.
Powstanie wybuchło 18 II 1846 i skierowało się przeciwko dworom szlacheckim, a także przeciwko rewolucji krakowskiej. Największe rozmiary osiągnęło w Tarnowskiem. Ogółem zniszczono 470 dworów, zamordowano blisko 1100 osób.
W regionie tarnowskim i jasielskim na czele powstania stanął J.Szela wzywając chłopów m.in. do zaprzestania odrabiania pańszczyzny .W kwietniu 1846 wojska austriackie przystąpiły do pacyfikacji wsi, Szelę zatrzymano i internowano.
Rewolucja chłopska była jedną z przyczyn niepowodzenia powstania, które trwało 9 dni i nie przyniosło Polsce chwały. Po śmierci Dębowskiego Tyssowski zrezygnował z władzy i z 1500 powstańcami złożył broń przekraczając granicę pruską.
Powstanie Styczniowe
W Puszczy Kampinoskiej tworzono oddziały składające się z młodzieży, która uciekała z Warszawy przed poborem do rosyjskiego wojska. Komitet Centralny ogłosił termin powstania na 22 stycznia 1863 r.
W nocy owego dnia 6 tysięczna armia uzbrojona w 600 strzelb zaatakowało 100 tys. armię rosyjską. Zaatakowano 18 garnizonów i stoczono 33 potyczki. Przewaga była zbyt duża. Nie powiodły się próby zdobycia Płocka. Nie opanowano większych miast. Mimo przegranych powstańcy odnieśli sukces strategiczny. Rosjanie bowiem musieli skoncentrować swoje siły wokół centrów administracyjnych i węzłów komunikacyjnych. Dzięki temu powstańcy mieli swobodę działania na dużych obszarach. Mieli również dobrą organizację, co odróżniało to powstanie od wcześniejszych.
Jednak wobec przewagi wroga, walka była możliwa tylko przez samodzielne oddziały partyzanckie. W Krakowskiem oddział Langiewicza stoczył kilka zwycięskich potyczek (Staszowo, Pieksowa Skała). Większość sił powstańczych skupiła się wokół niego. Legenda Langiewicza spowodowała, że ogłoszono go dyktatorem 10 marca. Dyktatura trwała tydzień (mimo zwycięstw). Korpus Langiewicza został podzielony na kilka mniejszych, które same działały. Dyktator zwiał do Krakowa i po przejściu do Galicji został internowany przez Austriaków. Po długiej walce oddział wojewody podlaskiego Lewandowskiego został rozbity tak samo oddział Z. Padlewskiego (rozstrzelany). Z pierwotnych oddziałów został tylko o. Czachowskiego, Borelowskiego. W kwietniu nastąpiła wyprawa "dzieci warszawskich" do lasów babickich i całkowite wyniszczenie tego oddziału pod Budą Zaborowską. Postanie ogarnęło kryzys.
Powstanie stawało się demonstracją zbrojną. Pierwotne siły bardzo osłabły. Na pomoc przyszły oddziały z Austrii i Prus. Były dobrze zorganizowane i dowodzone przez zawodowych oficerów. Początkowo wygrywały (dopóki nie zostały osaczone). Np. kompania Jeziorańskiego w Galicji - po 2 zwycięstwach musiał się wycofać. Podobnie korpus Taczanowskiego. Po paru tygodniach został rozbity pod Ignacewem. W Płockiem oddział Szermentowskiego został szybko rozbity. Zagładzie uległ oddział "garybaldczyków" (płk. Nullo). Pod Komorowem rozbito oddział Jordana. Wyprawa Wysockiego na Wołyń skończyła się rozbrojeniem i przyniosła wstyd. Jednocześnie wysiłkiem władz podziemnych zabór rosyjski wystawił do walki 30 tyś ludzi. Zasięg walk sięgnął po Dniepr i Dźwinę.
Na Litwie już od marca działały partie Mackiewicza, Kołyszki i Narbutta. W kwietniu na żmudzi rozpaliły się walki pod dowództwem Sierakowskiego (wojewoda żmudzi i wodza Litwy). Po kilku zwycięstwach oddział miał kilka tys. ludzi. W maju został rozbity i dostał się do niewoli. Wskutek represji został zlikwidowany Wydział Litewskiego Rz. N. a prezes Gieysztor dostał się do niewoli. Akcję dalej prowadził Kalinowski (ujęty zimą).
Na Żmudzi chłopi wstępowali do partii Narbutta, Traugutta i Wróblewskiego. Na Ukrainie chłopi występowali przeciwko powstańcom. Na Wołyniu działała partia płk. Różyckiego. Wkrótce i ją rozbito. Działania nasiliły się latem dzięki posiłkom z Galicji i Prus. "Kruk" zebrał parotysięczny korpus i stoczył kilka zwycięskich bitew. Pod Fajsławicami rozpadł się na kilka mniejszych.
W czerwcu po śledztwie powieszono ks. Konarskiego. Arcybiskup Feliński zrzekł się mandatu Rady Stanu protestując listem do władz carskich. Wezwany do Petersburga złożył oświadczenia carowi. Został za karę zesłany na 20 lat.
Sprawa polska nabrała rozgłosu i poparcia w całej Europie. Dzięki takiemu stanowiskowi, powstanie spotkało się z poparciem również Rosjan. Wielu z nich pomagało nam. Polski przedstawiciel zebrał w Rosji znaczne fundusze. Kilkuset ochotników, oficerów rosyjskich przekazywało mapy twierdz i topograficzne. Wielu walczyło w partiach. W powstaniu walczyło wielu Węgrów (Nyary, Valisz); Włochów, Francuzów (Rochebrune), Niemców. W obronie wolności wystąpił ruch robotniczy Anglii.
Krwawe represje powodowały do zaostrzenia akcji odwetowych. Grupa spiskowców z Chmielnickim dokonała zamachu stanu i opanowała Rząd Narodowy. Po tym zaczęły się zamachy na szpiegów władz.
19 września 1863 nastąpił zamach na namiestnika Królestwa Polskiego. Berga (krakowskie przedmieście). Z okien kamienicy Zamoyskego rzucono kilka bomb, lecz Berg przeżył. W odwecie mieszkańców rozstrzelano, kamienicę zniszczono. Zniszczono przy tym pamiątki po Chopinie(słynny fortepian Chopina). Sparaliżowanie stolicy groziło powstaniu. Wrócił Traugutt.
Członkowie Rz. N. oddali władzę w jego ręce. Od października do kwietnia rządził z ukrycia, lecz udało mu się podtrzymać powstanie. Wniósł do działań planowość, pospolite ruszenie przeniósł na wiosnę. Luźne oddziały przekształcił w kompanie, pułki, korpusy, jednak na niewiele się to zdało.
Upadek powstania
Nawet działalność Traugutta nie mogła powstrzymać upadku. Rosjanie po kolej bez żadnych przeszkód rozbijali oddziały polskie. W Poznańskiem uformowały się nowe, lecz granice były obstawione i nie mogły się przedostać. Najdłużej walczył oddział ks. Brzóski na Podlasiu (jesień 1864r).
W kwietniu 1864 Traugutt został aresztowany. 5 sierpnia został powieszony i 5 innymi. Powstanie upadło.
W tym powstaniu była dobra organizacja, ale nie było wodza za którym poszedłby lud, oddziały złożone były głównie z nie przeszkolonych żołnierzy a na domiar tego źle uzbrojonych, nie było pomocy z zewnątrz (uszczelnienie granic) i brak zaopatrzenia były według mnie głównymi przyczynami niepowodzenia(pomijając poza militarne fakty).