Prawoznastwo

1.KONCEPCJA PRAWA
- prawno -naturalna zakłada, że obowiązują jakieś normy (normy prawa naturalnego) niezależnie od aktów ustanowienia norm o takiej treści przez władze państwowe. Wartości prawa naturalnego należy szukać w nurtach moralnościowych:
a) perfekcjonistycznym – należy tak postępować, aby się doskonalić;
b) hedonistycznym – należy tak postępować, aby nam było dobrze;
c) solidarystycznym - należy tak postępować, aby nam było dobrze, ale także innym z nami było dobrze.
- pozytywizm prawniczy treść norm prawnych wyznaczana jest wyłącznie przez odpowiednie akty stanowienia czy uznawania ze strony państwa. Uznaje, że zadaniem prawoznawstwa jest opracowanie podstawowych pojęć prawnych i systematyzacji prawa obowiązującego J. Austin przez prawo rozumiał rozkaz suwerennej władzy państwowej do obywatela pod groźbą zastosowania przymusu.
- realistyczna zespół faktów społecznych lub psychicznych związanych z normami prawnymi. Norma będzie uznawana, gdy:
* jest dostatecznie prawdopodobne, że normy prawne będą realizowane lub w przypadku ich przekroczenia będą sankcjonowane (koncepcja prognozy, teoria przepowiedni),
* adresaci norm prawnych uznają je za obowiązujące choćby w taki sposób, że w większości nie będą skłonni do stawiania oporu, wtedy gdy za przekroczenie danych norm będzie wymierzona sankcja (teoria uznania).
- hermeneutyczne odnosi się do pewnej metody interpretacji tekstu i innych wytworów kultury; traktuje się ją jako interpretację tekstów prawnych..
- argumentacyjne zakłada konsensualną koncepcją prawdy wg której odrzuca się tezę, że twierdzenie jest prawdziwe jedynie wtedy gdy prawdziwość czy trafność istnieje potencjalna zgoda wszystkich uczestników dyskusji.
- komunikacyjne prawo to raczej sposób porozumiewania się podmiotów społecznych

2. ROZUMIENIE POJĘCIA PRAWA
- prawo to ogół norm ustanowionych lub uznanych przez państwo w celu zorganizowania ram strukturalnych swobody działania podmiotów społecznych, zapewnienia im możliwości uczestnictwa w procesach decyzyjnych w państwie oraz zagwarantowania pewności i bezpieczeństwa stosunków współpracy i konkurencji społecznej.
- materialne ogół norm, określające treść stosunków i określające sankcje za nie przestrzeganie prawa
- formalne (procesowe) określa typ postępowania przez organ władzy publicznej związany z egzekwowaniem obowiązków, dochodzeniem uprawnień, stosowania sankcji, ujęciach w prawie materialnym
- podmiotowe zespół uprawnień służących podmiotom prawa w ich wzajemnych relacjach
- przedmiotowe zbiór norm, przepisów prawnych, których naruszenie grozi sankcjami
- publiczne zespół norm regulujących organizację państwa, dotyczących organów państwowych, a także struktury organizacyjnej państwa. ( konstytucja, prawo samorządowe, podatkowe)
- prywatne reguluje stosunki między osobami, zwłaszcza w zakresie spraw majątkowych i rodzinnych, podkreśla swój bardzo silny związek z własnością prywatną ( prawo cywilne, karne, pracy)

3. CELE I FUNKCJE PRAWA
Podstawową i główną funkcją prawa jest regulacja życia społecznego, reguluje również życie polityczne, gospodarcze i kulturalne. Każde państwo ma swoje własne prawo, którego zadaniem jest chronić kraj. Prawo ma za zadanie spełniać funkcje wychowawcze, nierozerwalnie połączone ze stabilizacyjną funkcją prawa. Ma w tym wypadku wykształcić w ludziach przyzwyczajenie, że społeczeństwo i jego zachowanie stały się przewidywalne. Część praw jest stała (zakaz zabijania, kradzieży), ale prawa, które zmieniają się wraz ze zmieniającym się społeczeństwem, jego nawykami i potrzebami i tę funkcję nazywamy dynamiczną
- Funkcja regulująca życie pozwala zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa, eliminuje niepożądane zachowania, ustala istotę ładu społecznego, gospodarczego i politycznego
- Funkcja wychowawcza kształtuje pozytywne zachowania wobec przepisów prawnych
- Funkcja resocjalizacyjna zastosowana kara dział tak, że osoba, której to dotyczy nie jest skłonna pogwałcić istniejące normy prawne
- Funkcja ochronna ma za zadanie chronić te wartości, które są ogólnie przyjęte i ważne ze społecznego punktu widzenia
- Funkcja represyjna ma za zadanie określić wymiar kary za dokonanie przestępstw, działa odstraszająco na sprawców
- Funkcja kontrolna określa postawy jednostek, grup społecznych, narodu, instytucji państwowych, wyznacza jakie postępowanie jest zabronione a jakie nie

4. PRAWO I INNE NORMY (moralne, religijne, obyczajowe, organizacji politycznych i społecznych)
Prawo nie jest jednym systemem normatywnym za pośrednictwem, którego poddaje się kontroli zachowania członków społeczeństwa. Taka samą funkcje pełni religia, obyczaj, moralność i wiele innych norm społecznych. Normy postępowania są wykształcone i uznawane przez społeczeństwo, a nie uznawane przez żaden określony organ, nie mają charakteru normatywnego, ale większość norm jest ustalona pod wpływem tych norm i jest ich wyrazem. Za nie przestrzeganie tych norm nie może być stosowany przymus państwowy. Różne grupy zawodowe maja swoje zasady postępowania, żyjemy w czasach wielu kodeksów moralnych, na co dzień dokonujemy wielu wyborów moralnych. Państwo poprzez zakazy i nakazy prawne ochrania swoich obywateli przed agresją, stosuje sankcje karne np. ochrona życia poczętego.
5. JĘZYK PRAWNY I JĘZYK PRAWNICZY
- Język prawny to język tekstów prawnych, pisany w języku naturalnym technicznym, język w którym prawnicy rozmawiają o prawie
- Język prawniczy jest to język o tekstach prawnych

6. STOSUNEK PRAWNY (pojecie, podmiot, przedmiot, treść, rodzaj).
*Stosunek prawny - to rodzaj zależności i powiązań wyznaczonych normą prawną, pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami prawa. Jest jednym z rodzajów stosunków społecznych (więzi), czyli takich relacji między przynajmniej dwoma osobami, w których zachowania jednej strony (działanie lub zaniechanie) wywołują reakcję innej strony (działanie i zaniechanie) i podlegają kontroli norm społecznych (prawnych, moralnych, obyczajowych, itp.)
Elementy stosunku prawnego: podmiot, przedmiot, treść.
*Podmiot - są osoby czy organizacje będące jednocześnie adresatami norm prawnych regulujących stosunek prawny.
*Przedmiotem - jest to, do czego jedna strona jest uprawniona, druga zaś zobowiązana. Przedmiotem może być np. rzecz sprzedawana, dzierżawiona, wynajmowana, może być określone zachowanie, np. wygłoszenie wykładu, naprawa samochodu, a także prawa osobiste, np. autorskie prawa niemajątkowe.
*Treść - tzn., że w każdym stosunku prawnym można wyróżnić uprawnienia (prawo podmiotowe) jednej strony i obowiązki drugiej strony.
*Rodzaje (ze względu na metodę regulacji)
- cywilnoprawne: równorzędność stron, dobrowolność nawiązywania i rozwiązywania oraz sankcję i egzekucję np. wzięci pożyczki
- administracyjnoprawne: cechuje nierówno rzędność stron, obligatoryjność, nawiązywania lub rozwiązywania (dla jednej lub obu stron), przedmiot i treść regulowana mocą norm, sankcje np., pozwolenie na budowę
- karnoprawne: nawiązywane wyniku popełnienia przestępstwa przez sprawcę czynu zabronionego przez ustawę karną. Położenie stron regulują normy bezwzględnie obowiązujące, a sankcję mają charakter karny zakaz/nakaz prokuratorski.

7. POJĘCIE NORMY PRAWNEJ
(normy generalne i abstrakcyjne, indywidualne i konkretne).
*Norma prawna – reguła postępowania, ustanowiona przez kompetentny organ państwa np. parlament, rząd, prezydenta, wojewodę, skierowana do abstrakcyjnego adresata, określająca sposób postępowania w przewidzianej tą normą sytuacji. Nie zastosowanie się do normy prawnej jest zagrożone użyciem przymusu przez państwo, które przewiduje w przypadku jej naruszenia sankcję (np. grzywnę, pozbawienie wolności). Każda norma prawna składa się z 3 elementów: hipotezy, dyspozycji, sankcji. Norma prawna nie jest równoznaczna z przepisem prawnym. Dopiero na podstawie całego zespołu przepisów prawnych ustala się obowiązujące normy prawne.
*Norma generalna: jest regułą skierowaną do pewnej kategorii adresatów (np. student, obywatel).
*Norma abstrakcyjna: jest regułą dotyczącą stałego lub wielokrotnego zachowania adresata danej normy
*Norma indywidualna: wskazuje konkretnego adresata, wyróżnia go w sposób niepowtarzalny (imię i nazwisko).
* Norma konkretna: zawiera pełen opis wymaganego zachowania, aby adresat mógł postąpić zgodnie z jej treścią.

8. BUDOWA NORMY PRZWNEJ (hipoteza, dyspozycja, sankcja, normy sprzężone).
* hipoteza - wskazuje krąg adresatów oraz okoliczności, w jakich ma ona zastosowanie (indywidualna, i generalna)
* dyspozycja - wyznacza sposób postępowania sformułowany w postaci dozwolenia, zakazu lub nakazu;
* sankcja - określa konsekwencje naruszenia dyspozycji.
* normy sprzężone – składają się na nią 2 normy:
- norma sankcjonowana: określa adresata warunki jakie są mu nakazane, zakazane bądź dozwolone czynić oraz treść owego nakazu, zakazu bądź dozwolenia. Składa się na nią hipoteza i dyspozycja.
- norma sankcjonująca: stanowi, iż w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej zostanie zastosowana dolegliwość, której rodzaj i stopień jest wyznaczony w treści tej normy. Dyspozycja przewiduje obowiązek ponoszenia skutków normy sankcjonowanej przez upoważnione organy prawa do realizacji tych skutków.

9.RODZAJE NORM PRAWNYCH (bezwzględne, względne, semiimperatywne).
* Normy bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) – zawierają niepodważalny nakaz państwa, od wypełnienia, którego nie można się uchylić bez względu na wolę zainteresowanych osób. Normy imperatywne stanowią większość obowiązujących w państwie norm prawnych Takie dziedziny jak prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne- składają się wyłącznie z norm imperatywnych.
* Normy względnie obowiązujące (dyspozytywne) - mają odmienny charakter, pozostawiają one stronom swobodę w układaniu stosunków umownych. Gdy inny sposób ułożenia wzajemnych stosunków okaże się dla stron korzystniejszy, mogą one zawrzeć w umowie odpowiednie postanowienia i w ten sposób włączyć działanie norm dyspozytywnych
* Normy semiimperatywne - to prawna norma wyznaczająca pewne ramy postępowania, swobodę dająca stronom stosunku prawnego, ale w konkretnych jedynie granicach.

10. SYTUACJE WYZNACZONE PRZEZ NORMY PRAWNE
(obowiązek, dozwolenie, uprawnienie, kompetencje).
* Obowiązek: nakaz lub zakaz określonego zachowania się zawarty w normie prawnej. Naruszenie obowiązków prawnych pociąga za sobą ujemne skutki prawne (sankcje) ze strony państwa
* Dozwolenie: jest to pewne dozwolone lub nakazane zachowanie z punktu widzenia prawa
* Uprawnienie: dają adresatowi prawo wyboru, co oznacza, iż może on skorzystać z danego prawa lub nie, nie ponosząc z tego tytułu żadnych konsekwencji prawnych
* Kompetencje: to udzielenie upoważnienia (kompetencji) do dokonania określonej czynności konwencjonalnej. Dokonanie czynność ze skutkiem prawnym, w wyniku której powstanie obowiązek określonego zachowania się podmiotu podlegającej danej kompetencji.

11. POJĘCIE PRAWA PODMIOTOWEGO.
Jest to prawo przyznane i gwarantowane jednostce przez normy prawne. Zakreśla ono sferę działania uprawnionego, czyli określa zakres i granice działania danej. Jest to jedno z podstawowych pojęć prawa cywilnego i element stosunku prawnego. Prawo podmiotowe określa co wolno czynić uprawnionemu, oraz co może czynić zobowiązany. Gwarantuje prawo do żądania od innych osób określonego zachowania, działania czy zaniechania.
Najważniejszym podziałem, na podstawie którego rozróżniamy prawa podmiotowe, jest podział na:
• prawa podmiotowe bezwzględne tj. istnienie obowiązku ciążącego na wszystkich, a obowiązek ten sprowadza się do nienaruszania prawa podmiotowego
• prawa podmiotowe względne tzn. że są skuteczne tylko wobec określonej osoby lub określonej grupy osób, więc obowiązek ciąży na konkretnej osobie/grupie



12. PRZEPIS PRAWNY (pojęcie, rodzaje – ogólne, szczególne, odsyłające, blankietowe)
Przepis prawny to zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący bądź narzucający sposób postępowania (a więc będący regułą postępowania) formalnie wyodrębniony w tekście prawnym, jako: art., §, ustęp lub zdaniokształtny fragment art., § albo ustępu.. Każdy przepis prawa jest regułą zachowania.
Przepisy prawne są ustanawiane mocą tzw. generalnych aktów prawnych (mocą konstytucji, ustaw, rozporządzeń), są wypowiedziami językowymi zastanymi przez nas w tekstach ustaw i innych aktach prawnych.
Rodzaje przepisów prawnych:
*ogólne - tj. lex generalis (łac lex – ustawa ogólna, generalis – ogólny, powszechny) – to reguła powszechna,
*szczególne – tj, lex specjalis – to reguła szczególna, ustanawiająca wyjątki od postanowień reguły powszechnej i ustalająca inne skutki prawa dla przypadków nią objętych albo też skutki te w ogóle wyłączająca. Rozróżniając lex specjalis i lex generalis bierze się pod uwagę wzajemny stosunek postanowień dwóch aktów prawnych np. art. 177 Kpk (musi złożyć zeznanie w charakterze świadka) stanowi lex generalis do art. 180§1 Kpk (mogą odmówić zeznania) odwrotnie to lex specjalis,
*odsyłające – aby uniknąć powtarzania tych samych treści w akcie normatywnym. Przepisy prawne zawierające zwrot odsyłający do innych przepisów aktualnie obowiązujących. Funkcją przepisów odsyłających jest zapobieganie powtórzeniom, które mogłyby burzyć jedność systemu prawa,
*blankietowe – to przepisy prawne, które dla swojego skutecznego wykonania potrzebują wydania innych przepisów, zwykle uszczegóławiających treść przepisu blankietowego. Przepis blankietowy jest przepisem „pustym” oczekującym na wypełnienie. Można przyjąć, że przepis blankietowy odsyła do aktu prawnego, który będzie w przyszłości wydany. Przepisy blankietowe to przepisy nakazujące wydania aktu prawnego wykonawczego (np. rozporządzenia wykonawczego wobec ustawy). Dopóki rozporządzenie nie zostanie wydane, ów przepis zawierający ten nakaz będzie przepisem blankietowym.

13. POJĘCIE SYSTEMU PRAWA (system common law, system kontynentalny)
System prawa – to zbiór uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych norm generalnych i norm abstrakcyjnych wysłowionych w tekstach aktów prawotwórczych i nieuchylonych odpowiednim aktem derogacji, obowiązujących na określonym terytorium w określonych przedziałach czasowych.
System common law – system prawa w modelu anglosaskim obowiązujący wraz z prawem stanowionym oraz formułowanym na podstawie zasady słuszności.
System ten to reguły powszechnie obowiązujące, powstające w następstwie praktyki orzeczniczej organów stosujących prawo. System ten występuje w prawie stanowionym, precedensowym. Występuje w Stanach Zjednoczonych, kanadzie, Wielkiej Brytanii.
System kontynentalny – podstawową cechą prawa kontynentalnego jest dominująca pozycja prawa stanowionego. System wyodrębniony ze względu na specyfikę źródeł prawa. W systemie kontynentalnym sądy nie mogą podejmować działań o charakterze prawotwórczym.
Prawo kontynentalne – prawo rzymskie, prawo germańskie, prawo francuskie.

14. PODZIAŁ PRAWA NA GAŁĘZIE
(kryteria podziału, podstawowe gałęzie prawa).
Gałąź prawa to odpowiednio usystematyzowana grupa przepisów prawnych regulujących w sposób w miarę kompletny określoną dziedzinę życia społecznego. Prawo każdego państwa jest zbiorem bardzo wielu przepisów normujących zachowania podmiotów. W zbiorach tych wyróżniamy mniejsze części nazywane gałęziami.
Kryterium podziału najpowszechniej stosowane jest:
*przedmiotowe, tj. próba wykazania specyfiki zachowań będących przedmiotem regulacji norm należących do poszczególnych gałęzi prawa np. prawo cywilne miałoby regulować zachowania majątkowe, prawo administracyjne zachowania podlegające karze,
*podmiotowe tj. takie, które usiłuje znaleźć odrębne dla poszczególnych gałęzi prawa cechy podmiotów uczestniczących w stosunkach prawnych powstających w obrębie określonej gałęzi prawa np. prawo administracyjne wyznaczałoby takie stosunki prawne, których co najmniej jednym uczestnikiem byłby organ publiczny (państwowy lub samorządowy), a w obrębie prawa cywilnego uczestnikiem stosunków prawnych byłyby wyłącznie osoby prywatne.
*metody regulacji odwołuje się do odmiennych relacji, jakie powstają między uczestnikami stosunków prawnych w obrębie poszczególnych gałęzi prawa.
Podstawowe gałęzie prawa: prawo państwowe, administracyjne, finansowe, karne materialne, cywilne, rodzinne, prawo pracy, prawo rolne, procesowe karne, procesowe cywilne oraz prawo międzynarodowe prywatne.

15. SPRZECZNOŚĆ NORM PRAWNYCH – reguły kolizyjne
*Sprzeczność logiczna – określona jest jako sprzeczność abstrakcyjna lub formalna. Rodzaj niezgodności norm polegający na tym, że jedna z dwóch (lub więcej niż dwóch) norm w pewnej klasie okoliczności nakazuje komuś czynić to, co druga norma w tych samych okolicznościach nie nakazuje.
Normy sprzeczne logicznie mają zatem te same zakresy zastosowania i rozłączne zakresy normowania, co oznacza, iż w przypadku pary norm sprzecznych logicznie zawsze, gdy mieć będą okoliczności określone zakresem zastosowania, zrealizowanie jednej normy będzie zarazem przekroczeniem drugiej i odwrotnie. Sprzeczności logiczne norm należą do kategorii sprzeczności pozornych, a więc takich, które dają się usunąć za pomocą reguł kolizyjnych. Są one wyrazem błędów popełnianych przez ustawodawcę.
*Reguły kolizyjne – reguły służące rozstrzyganiu i obowiązywaniu zakresowo zbieżnych, a treściowo niezgodnych ze sobą norm prawnych, a nawet całych aktów prawotwórczych.
*Reguła kolizyjna porządku hierarchicznego – norma wyżej usytuowana w hierarchii norm uchyla normę niższego rzędu,
*Reguła kolizyjna porządku czasowego – norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą (pod warunkiem, że norma późniejsza nie jest normą niższego rzędu),
*Reguła porządku treściowego – norma szczegółowa uchyla normę ogólną (pod warunkiem, że nie jest to norma niższego rzędu).

16. LUKI W PRAWIE
Luką w prawie jest jedynie taki brak regulacji co do którego można racjonalnie twierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzony. (O luce w prawie mówimy jeżeli brak regulacji w normie prawnej i jeżeli ten brak nie jest wyraźnie zamierzony). Dwa rodzaje luk:
*Luka konstrukcyjna, która dzieli się na swoistą lukę w prawie – brak przepisów, które zgodnie z innymi przepisami powinny być wydane, a których brak uniemożliwia podjęcie decyzji (nie zakończony proces ustawodawczy) oraz luka techniczna – to procedura niekompletności regulacji, która utrudnia lub uniemożliwia podjęcie decyzji (proces legislacyjny zakończony ale nie można ustalić norm regulujących określoną kwestię).
*Luka aksjologiczna - to taka, w której twierdzimy że ustawodawca powinien jakiś stan rzeczy uregulować w ogóle lub w określony sposób, jeśli kierować się ma pewnymi założeniami aksjologicznymi. (Luka wynika z przyjętego myślenia o prawie ale nie jest ustalone przez ustawodawcę).
(Luka aksjologiczna - wskazuje na relację między prawem obowiązującym i pewnym idealnym, postulowanym systemem prawa)

17. SPOSOBY TWORZENIA PRAWA (stanowienie, umowy o charakterze prawotwórczym, przekształcanie zwyczajów, orzecznictwo).
*Stanowienie prawa to podstawowy sposób jego tworzenia. Stanowienie jest zadaniem i dziełem ustawodawcy. Akt ten jest dokonywany jednostronnie, a w jego wyniku powstają normy abstrakcyjne i generalne. Jednostronność stanowienia prawa oznacza, że prawodawca może żądać od adresatów norm podporządkowania się swojej decyzji.
*Umowy o charakterze prawotwórczym - prawo stanowione jest tutaj nie w drodze jednostronnych aktów odpowiednich organów państwowych, ale w drodze zgodnego stanowienia norm postępowania przez dwa lub więcej równoprawnych podmiotów np. umowy międzynarodowe, układy zbiorowe pracy.
*Przekształcanie zwyczajów w prawo wówczas gdy w danej społeczności upowszechniło się przekonanie, iż istniejące dotychczas zwyczaje są na tyle istotne, by były sankcjonowane przez organy władzy.
*Orzecznictwo – rozstrzygnięcie jakiejś sprawy przez sąd wydający orzeczenie, które służy za przykład w podobnych sprawach.

18. AKT NORMATYWNY (budowa, tworzenie, ogłaszanie)
*Akt normatywny - to akt prawotwórczy (to tekst, który zawiera normy prawne – sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów) / zawiera tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy nowelizujące, przepisy przejściowe i dostosowujące oraz przepisy końcowe. W aktach normatywnych można wyróżnić także części, które nie posiadają charakteru merytorycznego: tytuł, numeracja przepisów, oznaczenia struktury wewnętrznej aktu normatywnego (tytuły, rozdziały), załączniki graficzne.
*Budowa: składa się z części artykułowanej zawierającej przepisy prawne oraz nieartykułowanej, którą tworzą: tytuł aktu i podpis, a niekiedy także preambuła i tzw. podstawa prawna. Elementami koniecznymi każdego aktu normatywnego, określanymi jako minimum jego treści, są: tytuł aktu, przepisy merytoryczne oraz przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie. Akt normatywny zawiera także przepisy przejściowe lub przepisy dostosowujące oraz przepisy uchylające (przepisy końcowe).
*Tworzenie aktu normatywnego - procedurę oraz podmioty uprawnione do tworzenia aktów normatywnych określa Konstytucja. Wskazuje ona także formy jakie powyższe akty mogą przyjąć (np. ustawa, rozporządzenie).
*Ogłaszanie: - Dla ważności aktu normatywnego niezbędne jest jego ogłoszenie w: Dz. U. RP, Dz. Urzędowy RP „Monitor Polski” (M.P.), „M.P. B” , Dz. Urzędowych ministrów kierujących działami administracji rządowej, dz. urzędowe urzędów centralnych oraz wojewódzkie dz. urzędowe.

19. ŹRÓDŁA PRAWA W POLSKIM SYSTEMIE PRAWA
* Konstytucja – to akt normatywny, który zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii. Jest podstawą państwa prawa. Jest to ustawa zasadnicza. Jest aktem normatywnym. Posiada najwyższą moc prawną. Jest podstawą kompetencyjną do stanowienia ustaw zwykłych, które muszą być zgodne z konstytucją. Reguluje również kwestie ustroju politycznego i społecznego.
* Ustawa – akt wydany przez parlament. Musi być zgodna z Konstytucją. Reguluje kwestie ustroju politycznego i społecznego. Ustawy są zasadniczymi aktami wydanymi przez organy zwierzchnie w państwie. Zajmuje miejsce o I stopień niższy niż konstytucja.
* Umowy międzynarodowe ratyfikowane - stanowią źródła międzynarodowego prawa publicznego i regulują stosunki między państwami. Ratyfikacja to akt, w którym organ upoważniony do reprezentowania państwa wyraża zgodę na obowiązywanie umowy międzynarodowej w danym państwie.
* Rozporządzenie (krajowe) – to akt wykonawczy do ustawy. Ma charakter źródła prawa powszechnie obowiązującego. Musi być zgodne z Konstytucją, ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi W Polskim systemie prawnym rozporządzenia wydają: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, każdy z ministrów kierujący działami administracji rządowej, Prezydent RP oraz Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
* Akty prawa wewnętrznego nie są aktami powszechnie obowiązującymi. Obowiązują tylko w zakresie funkcjonowania organu, który go wydał.

Akty prawa Unii Europejskiej:
1) Rozporządzenia – charakter zbliżony do ustaw. Zawiera normy generalne i abstrakcyjne. Obowiązują bezpośrednio (nie ma potrzeby powtarzania ich w państwach - Implementowane.)
2) Dyrektywy – mają charakter wiążący, ale węższy niż rozporządzenia. Muszą być implementowane czyli powtórzone. Celem wydania jest ujednolicenie przepisów państw członkowskich.
3) Decyzje – mają charakter indywidualny i konkretny i dotyczą ściśle określonych spraw.
4) Opinie i zalecenia – nazywane są miękkim prawem. Nie mają mocy wiążącej.