Barok.

Barok jest kierunkiem we wszystkich dziedzinach sztuki, występujący w Europie, a następnie w Ameryce Łacińskiej od końca XVI do I połowy XVIII wieku. Najwcześniej został ukształtowany we Włoszech (manieryzm, marinizm) i w Hiszpanii (konceptyzm, gongoryzm), najszybciej wygasł we Francji (połowa XVII w.), gdzie zapanował klasycyzm.

Kultura baroku kształtowała się pod wpływem sporów religijnych (reformacja, kontrreformacja), teologicznych (m.in. dyskusja wokół zagadnień łaski, wolnej woli i predestynacji), filozoficznych (krytyka filozofii klasycznej i scholastyki w imię subiektywizmu i sceptycyzmu). Rozwój nauk przyrodniczych sprzyjał próbom tworzenia swoistej syntezy wiedzy, w której kluczowe stawały się matematyczne pojęcia nieskończoności i skończoności (Kartezjusz).

Tendencje barokowe kształtowały się w opozycji do postaw ideowych i artystycznych odrodzenia; nastąpiło odejście od renesansowego poczucia harmonii świata i życia zainteresowanie budził człowiek jako jednostka odczuwająca metafizyczny lęk, skierowana ku Bogu i wieczności. Charakterystyczną cechą baroku był także „synkretyzm”, wynikający z dążności do asymilacji pierwiastków różnych kultur (głównie wpływów orientalnych) oraz przyswajania motywów ludowych.

W estetyce baroku, opartej na koncepcji niewytłumaczalności i subiektywizmu piękna, dominowały zasady kontrastu i dysonansu, przejawiające się m.in. we współistnieniu wątków mitologicznych i biblijnych, realistycznych oraz naturalistyczno-makabrycznych z fantastycznymi, jak również humoru i uduchowienia religijnego, sensualizmu i idealizmu.

Mimo dominacji czynnika religijnego, do rozwoju baroku znacznie przyczyniły się instytucje świeckie, takie jak dwory królewskie i magnackie. Szczególnym rysem baroku jest jego odmienny charakter w różnych kulturach narodowych, np: w baroku polskim dominowały cechy rodzimej kultury szlacheckiej (barok sarmacki).