Układy człowieka - powtórzenie

BIOLOGIA

Metabolizm – ( przemiana materii ) – są to wszystkie procesy syntezy i rozpadu zachodzące w komórkach żywego organizmu, którym towarzyszą przemiany materii.

Woda wydalana jest z moczem ( przez nerki ), z potem ( przez skórę ) i w postaci pary wodnej ( przez płuca ).
CO2 wydalany przez płuca.
Związki azotowe ( mocznik, kwas moczowy ) z moczem przez nerki i z potem przez skórę.

Funkcje układu wydalniczego:
-utrzymuje na odpowiednim poziomie zawartość wody w organizmie;
-reguluje ciśnienie krwi;
-reguluje gospodarkę mineralną;
-utrzymuje na odpowiednim poziomie równowagę kwasowo-zasadową.

Układ moczowy zbudowany jest z parzystych nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej.

NERKI

Budowa zewnętrzna:
10-12 cm, leżą po bokach kręgosłupa, kształt fasolowaty, kolor ciemnobrązowy.

Budowa wewnętrzna:
jasna kora nerki, w środku miedniczka nerkowa, rdzeń nerkowy.

W korze nerki znajdują się ciałka nerkowe, a w rdzeniu kanaliki odchodzące od ciałek.
Ciałko nerkowe składa się z kłębuszka otoczonego torebką.
Kanaliki zbiorcze otwierają się do miedniczki nerkowej.

MOCZOWODY

długość: ok. 30 cm

Zbudowane z mięśni gładkich, wysłane błoną śluzową. Bardzo silnie unerwione. Przeprowadzają mocz z nerek do pęcherza.

PĘCHERZYK MOCZOWY

Zbudowany z mięśni gładkich, wysłany błoną śluzową, ma zdolność do powiększania swojej objętości. W błonie śluzowej są liczne zakończenia nerwowe.


CEWKA MOCZOWA

Wysłana błoną śluzową, zbudowana z mięśnia gładkiego, u kobiet dł. ok. 4 cm – służy do wyprowadzania moczu; u mężczyzn dł. ok. 17-20 cm – służy do wyprowadzania moczu i nasienia; na pograniczu pęcherza i cewki moczowej znajduje się mięsień, tzw. zwieracz.

PROCES POWSTAWANIA MOCZU

Mocz powstaje w wyniku filtracji krwi. 1/5 osocza krwi, która dociera do kłębuszka nerkowego tętniczką doprowadzającą, zostaje przesączona do otaczającej kłębuszek torebki. Jest to mocz pierwotny (zawiera: wodę, mocznik, sole mineralne, cukry, tłuszcze i witaminy).
Przepływając przez kanalik kręty ulega wtórnej filtracji. Do włosowatych naczyń krwionośnych otaczających kanalik, przechodzą wszytki substancje, które organizm może jeszcze wykorzystać.
Do kanalika zbiorczego spływa mocz ostateczny (mocznik, woda, kwas moczowy, amoniak, sole mineralne i barwniki).

CHOROBY UKŁADY MOCZOWEGO
- odmiedniczkowe zapalenie nerek – zakażenie bakteryjne dróg moczowych;
- toksyczne zapalenie nerek – substancje chemiczne działające na miąższ nerki;
- kamica nerkowa ( moczowa ) – zastój moczu oraz obecność w nim złuszczonych nabłonków.

CHOROBY PĘCHERZA
- zapalenie pęcherza moczowego / cewki moczowej – stan zapalny dróg moczowych;
-rak.

DIALIZA
Stosuje się ją w leczeniu przewlekłych chorób nerek. Jej celem jest przede wszystkim usunięcie z organizmu nadmiaru szkodliwych produktów przemiany materii. Zastosowana w „sztucznej nerce”.


FUNKCJE SKÓRY
ochronia organizm przed:
- promieniowaniem ultrafioletowym, dzięki melaninie;
-szkodliwymi czynnikami chemicznymi;
-urazami mechanicznymi i termicznymi.
unieszkodliwia drobnoustroje (kwaśny odczyn łoju i potu hamuje rozwój bakterii i grzybów)
bierze udział w procesach termoregulacji:
-umożliwia parowanie potu;
-stanowi izolację cieplną;
jest siedliskiem niektórych zmysłów;
wytwarza witaminę D3 pod wpływem promieniowania nadfioletowego;
reguluje gospodarkę wodną i mineralną organizmu; bierze udział w wymianie tlenu i CO2 (oddychanie skórne).

SKÓRA:
- skóra właściwa;
- naskórek;
- tkanka podskórna.

NASKÓREK

Składa się z 5 warstw komórek nabłonka płaskiego. Komórki ściśle do siebie przylegają. Najbardziej zewnętrzna warstwa to warstwa zrogowaciała, która ulega złuszczaniu. Piąta warstwa to warstwa rozrodna. Jej komórki ciągle intensywnie się dzielą i są przesuwane ku górze, by zastąpić warstwę zrogowaciałą.

Melanina- nadaje barwę włosom i skórze. Chroni głębsze warstwy skóry przed szkodliwym działaniem promieni ultrafioletowych.
Pod ich wpływem ilość melaniny się zwiększa, powodując przejściową zmianę zabarwienia skóry (opalenizna).

SKÓRA WŁAŚCIWA

To środkowa, najgrubsza ( 1-3 mm) warstwa skóry. Zbudowana jest głownie z włókien tkanki łącznej, które dzięki swej sprężystości i rozciągliwości zapewniają skórze odporność na ucisk i rozciąganie. Bogato unerwiona i unaczyniona. Osadzone są w niej wytwory nabłonkowe naskórka, tj. włosy, gruczoły łojowe i potowe oraz ciałka zmysłowe (ciepła).

TKANKA PODSKÓRNA

Najgłębiej położona warstwa skóry. Zbudowana z tk. łącznej (elastyczna, odporna na razy mechaniczne). Łączy skórę właściwą z głębiej leżącymi narządami ( kości, mięśnie).
W niej znajdują się skupienia komórek tłuszczowych, tworzących podściółkę tłuszczową.
Rozłożenie tkanki tłuszczowej zależy od:
-płci;
-wieku osobnika;
-działania gruczołów dokrewnych osobnika.

WŁOSY
Wyrastają z zagłębień skóry tworzących kanał, zwany mieszkiem włosowym. Do tego kanału uchodzą przewody gruczołów łojowych.
rzęsy, meszek, brwi
Włos składa się z korzenia i trzonu.
Włosy utraciły u człowieka funkcję ochronną przed utratą ciepła, jaką pełnią u większości ssaków (np. sierść psów). Owłosienie u człowieka zachowało się głownie na głowie, w okolicach pachowych oraz narządów rozrodczych. W pozostałych miejscach występuje w postaci szczątkowej.
PAZNOKCIE

to zrogowaciałe blaszki, które ochraniają opuszki palców. Ich rola jest związana z dotykiem – opuszka palców bez paznokcia = mniejsza wrażliwość. Różowe zabarwienie nadaje paznokciom mieć naczyń krwionośnych znajdujących się pod nimi skóry. Zdrowe paznokcie mają gładką, lekko wypukłą powierzchnię.


GRUCZOŁY POTOWE

Są pojedynczymi, cewkowymi gruczołami leżącymi w głębi skóry właściwej, rozmieszczonymi nierównomiernie, charakterystycznie zwinięte na końcu w kształcie kłębka.
Wydzielają pot, który ma duże znaczenie w termoregulacji. Wytwarzanie potu to reakcja organizmu chroniąca przed przegrzaniem.


GRUCZOŁY ŁOJOWE

To pojedyncze, pęcherzykowate gruczoły zlokalizowane głownie w najbliższym otoczeniu włosów. Ich wydzielina to łój (tłuszcz, woski i węglowodany) --- natłuszczanie skóry i włosów. Dzięki łojowi włosy są gładsze, skóra elastyczna i odporniejsza na wysychanie i pękanie. Łój to również naturalna bariera zabezpieczająca przed drobnoustrojami.

HIGIENA SKÓRY
-regularne, dokładne mycie skóry;
-stosowanie naprzemiennie ciepłych i zimnych natrysków, co daje pobudzenie ukrwienia krwi;
-unikanie ucisku;
-zapewnianie swobodnego dopływu powietrza;
- unikanie przegrzania i oziębienia;
unikanie nadmiernego opalania.

CHOROBY SKÓRY
-wirusowe – opryszczka
-łojotokowe – trądzik
-nowotworowe – np. Czerniak
-pasożytnicze – świerzb, wszawica
-alergiczne – wysypka, swędzenie, zaczerwienie
-grzybica
-łuszczyca
-skóra słoniowa
-bakteryjne – ropne (wywoływane przez paciorkowce i gronkowce)

URAZY SKÓRY
-oparzenia:
I stopień – zaczerwienienie, pieczenie, ból.
II stopień – pęcherze z płynem surowiczym.
III i IV stopień – decyduje powierzchnia; zwęglenie, zmiażdżenie, zwęglenie tkanki podskórnej.
-odmrożenia:
I stopień – zaczerwienie, zsinienie, ból.
II stopień – mocne zasinienie, pojawienie się pęcherzy z płynem surowiczym.
III stopień – martwica tkanek.