Pojęcia
Mesjanizm - pogląd przypisujący jednostkom lub narodom szczególne posłannictwo wobec ludzkości. Jest to wiara w to, że Chrystus nas wybawi.
Mistycyzm - to prąd religijno - filozoficzny uznający możliwość jednoczenia się duszy człowieka z absolutem, bóstwem poprzez intuicję i objawienie. Sceny mistyczne to sceny spotkań świata rzeczywistego ze światem poza ziemskim np. aniołami, z Bogiem poprzez sen, stany paranormalne.
Winkelriedyzm - termin utworzony od nazwiska legendarnego bohatera walk o niepodległość Szwajcarii Arnolda Winkelrieda, oznaczający postawę samotnego poświęcenia dla ojczyzny motywowaną pragnieniem wolności.
Prometeizm - idea poświęcenia dla dobra ludzkości.
Wallenrodyzm - postawa człowieka, który decyduje się walczyć z wrogiem ojczyzny, poświęcić dla niej życie i szczęście najbliższych, a nawet dla jej dobra jest gotów uciekać się do nieetycznych metod takich jak podstęp, zdrada, kłamstwo, spisek.
Prowidencjalizm - to pogląd historiozoficzny, którego fundamentem jest przeświadczenie, że losami świata, społeczeństwa i jednostki kieruje w każdej fazie ich istnienia opatrzność. W prowidencjalizmie chrześcijańskim ta opatrznością jest Bóg. Istotą tego poglądu stało się badanie wpływu jaki Bóg wywiera na bieg historii oraz pozostawionej przez Niego swobody działania.
Werteryzm - zbiór cech charakterystycznego bohatera romantycznego: nadmierna uczuciowość, postrzeganie świata przez pryzmat marzeń i poezji, kult natury i przyrody, kult jednej i wiecznej miłości, umiłowanie dzieci, bunt wobec otaczającego świata, osamotnienie, poczucie bezsensu egzystencji, obłęd, samobójstwo.
Ballada - utwór synkretyczny, łączy dwa światy: rzeczywisty z fantastycznym, buduje atmosferę grozy, tajemnicy. Postaci w utworze nie mają cech indywidualnych.
Powieść poetycka - synkretyczny gatunek literacki, łączy elementy liryki i epiki. Jest to utwór, którego przesycona nastrojem grozy fabuła, ulokowana często w odległej epoce i przedstawiająca dramatyczne dzieje konfliktu lub nieszczęśliwej miłości, opowiedziana jest w sposób fragmentyczny z naruszeniem chronologii wydarzeń i uzupełniona lirycznymi monologami narratora.
Dramat romantyczny - to gatunek literacki, który wyrasta bezpośrednio z tradycji dramatu szekspirowskiego. Nie ma tu jedności miejsca (ogarnia wielkie przestrzenie), jedności czasu ani jedności akcji (splątanych jest wiele wątków). Dramatyzm łączył się tu z liryzmem, nastrojowością, realizm rodzajowy z fantastyką i groteską, tragizm z komizmem.
Sonet - utwór poetycki o specyficznym układzie rymów, składający się z dwóch strof czterowersowych zwykle o charakterze opisowo - narracyjnym oraz dwóch trzywersowych liryczno - refleksyjnych.
Epopeja - jeden z głównych i najstarszy gatunek epiki. Pisany 13 zgłoskowcem, narrator wszechwiedzący, zdystansowany wobec wydarzeń. Przedstawione są dzieje legendarnych i historycznych bohaterów, tło wydarzeń przełomowe dla danej społeczności narodowej. Na początku inwokacja, podział na księgi, koncepcja wielowątkowa, zamknięta. Szczegółowości i plastyczność opisu. Każda z postaci mówi swoim językiem zależnym od jej charakteru, pozycji społecznej. Bohater indywidualny pokazany na tle bohatera zbiorowego, ludowość. Porównania homeryckie, rozbudowane opisy przyrody, opisy scen batalistycznych, synkretyzm rodzajowy, retardacja.
Poemat dygresyjny - odmiana poematu epickiego, w którym fabuła staje się okazją do snucia przez narratora refleksji, wspomnień, uwag wszelkiego rodzaju o charakterze lirycznym, żartobliwym, satyrycznym, polemicznym. Fabuła ulega rozbiciu na szereg epizodów połączonych postacią głównego bohatera, na pierwszy plan wysuwa się osoba samego narratora.
Rapsod - to pieśń o bohaterze, utwór patetyczny opiewający znanego bohatera lub doniosłe wydarzenie.
Oda - uroczysty, patetyczny utwór poetycki, opiewający zazwyczaj ważne wydarzenia, wybitnych ludzi, prawdy moralne. Cechuje się podniosłym stylem, obfitością hiperboli, porównań i przenośni, dominacją elementów retorycznych.
Utwory
1. Adam Mickiewicz „Oda do Młodości”:
Jest to utwór programowy. Podmiot liryczny to osoba utożsamiająca się z grupa młodych ludzi. Tekst zestawia dwa światy: starsze pokolenie klasyków i młodych romantyków. Podmiot liryczny ocenia negatywnie klasyków, wytyka ich ograniczoność. Uważa, że wyzbyci są oni uczuć i duchowości. Klasycy to pokolenie nieprzydatne, które nic po sobie nie zostawi. Cecha kich świata jest egoizm. Młodzi romantycy pokazani są jako solidarna wspólnota, cechuje ich siła, zapał i potęga, które pomagają pokonać wiele przeszkód i barier, ograniczeń. Ich świat jest pełen barw, blasku, piękna. Można go porównać do raju. Podmiot liryczny wzywa młodych do odwetu. Muszą oni działać zdecydowanie. Powinni pracować nad własnym charakterem i walczyć ze słabościami, podążać za ideałami i zmieniać świat.
2. Adam Mickiewicz „Romantyczność”:
Problematyka: Główny bohaterem jest Karusia, reprezentantka ludu, która po śmierci ukochanego popada w obłęd. Na szaleństwo bohaterki wskazuje jej dziwne zachowanie. Wyraża ona bezgraniczną rozpacz i ból po starcie Jaśka. Zdaje sobie sprawę że każde spotkanie kończy się rozdzieleniem. Jest to bohaterka romantyczna, cierpi z miłości. W utworze pojawia się starzec, który pogardliwie traktuje Karusię. Jest on reprezentantem pokolenia klasyków. Wyśmiewa wiarę zwykłych ludzi, mówi o wyższości nauki nad urojeniami dziewczyny. Pomimo, iż dziewczyna czuje się wyobcowana lud solidaryzuje się z nią. Narrator staje po stronie ludu, podejmuje polemikę ze starcem. Odrzuca on racjonalizm na rzecz uczucia, intuicji i wiary.
3. Adam Mickiewicz „Lilie”, „Świteź”:
a) „Lilie”
Problematyka: Tematem utworu są przede wszystkim uczucia i myśli, które towarzyszą mężobójczyni. Zbrodniarka pragnie ukryć swój krwawy i ponownie wyjść za mąż. Targa nią wewnętrzny niepokój, przerażenie. Świadomość popełnionego czynu odbiera wewnętrzny spokój. Tytułowe lilie to kwiaty, które na początku mają ukryć zbrodnię, na końcu jednak stają się mleczami sprawiedliwości.
Ludowość: utwór oparty na pieśni gminnej, legendach białoruskich; rytmika, prosty rytm naśladujący teksty ludowe; sceny z duchem; mądrość ludowa.
b) „Świteź”
Problematyka: Sceneria w jakiej rozgrywa się akcja zapowiada już od początku tajemniczość i nastrojowość wydarzeń. Tytułowa Świteź to jezioro, którego wody kryją mroczną tajemnicę przeszłości. Historię tą przedstawia rusałka wodna. Ukazuje ona potęgę sił natury co świadczy o jej dobrej moralności. Utwór wyjawia, iż przyroda potrafi sprzyjać ludziom, ale także karać tych, którzy popełniają grzechy i zbrodnie w swoich działaniach.
Ludowość: utwór oparty na legendzie, mądrość ludowa, obecność fantastyki, oparty na wierzeniach ludu w to że dobro musi zwyciężać, a także w dominację przyrody.
4. Adam Mickiewicz III cz. „Dziadów”:
Problematyka: Głównym problemem utworu jest ukazanie różnorodnych antagonizmów: między Rosją, a Polską, między despotyzmem, a wolnością, między dobrem, a złem. Główny bohater Konrad to człowiek, który uważa się za mistrza poezji. Określa siebie jako osobę niezwykle uczuciową, przekonaną o swojej wielkości. Odbiorcą jego utworów jest jedynie Bóg. Według niego poeta to wieszcz, doskonały stwórca, przewodnik narodu. Poezja oparta na natchnieniu, ma wielka moc, nadaje poecie nieśmiertelność. Konrad bardzo kocha swoją ojczyznę, utożsamia się z nią, pragnie szczęścia ludzi, ale chce wywalczyć je sam, ma poczucie wyższości wobec narodu. Bohater chce władać światem. Chciałby uczynić swój naród szczęśliwym. Rzuca Bogu wyzwanie e imieniu milionów ludzi cierpiących na świecie. Może on dostąpić łaski, gdyż kierowały nim wzniosłe pobudki, marzenia o ocaleniu ojczyzny.
Cechy dramatu romantycznego:
- budowa; prolog, podział na sceny, wstęp,
- złamana zasada 3 jedności,
- kompozycja luźna, utwór pisany stylem potocznym i patetycznym,
- groteska,
- brak Katharsis,
- sceny zbiorowe, ludowość,
- synkretyzm rodzajowy i gatunkowy,
- bohater dynamiczny.
5. Adam Mickiewicz „Sonety krymskie”:
Problematyka:
„Stepy Akermańskie” obraz stepu jest bardzo poetycki, step jest porównany do oceanu. Dwie pierwsze strofy odnoszą się do wrażeń wzrokowych, ukazują urodę zwiedzanych terenów.. część druga opiera się na wrażeniach słuchowych, jest to relacja z usłyszanej ciszy. Pod koniec tekstu niepokój podmiotu lirycznego wzrasta. Westchnienie ujawnia tęsknotę bohatera za odległymi stronami za Litwą.
„Bakczysaraj w nocy” w utworze pojawiają się orientalizmy. Opisana natura jest upersonifikowana, niesamowita, baśniowa. Niebo jest porównane do haremu, obłoki do łabędzia, ziemia jest natomiast okryta namiotem ciemności.
„Ajudah” podmiotem lirycznym jest poeta przedstawiony w romantycznej pozie. Wsparty na skale patrzy w dół obserwując wzburzone morze. Jest pełen podziwu dla potęgi natury. Jest zafascynowany przyrodą. Obserwuje analogię do życia poety. W jego życiu pojawia się niepokój, staje się źródłem natchnienia.
Artyzm:
- zebranie 18 sonetów w cykl, które łączy relacja z podróży,
- nowa tematyka krajobrazu,
- elementy orientalizmu,
- udramatyzowanie sonetów,
- wprowadzenie dodatkowych wersów.
6. Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”:
Problematyka:
- miłość Tadeusza i Zosi,
- spór o zamek Horeszków,
- losy Jacka Soplicy,
- walka narodowo - wyzwoleńcza.
W utworze ukazana została szlachta polska. Grupa ta ma cechy pozytywne takie jak: patriotyzm, waleczność, odwaga, solidarność, tradycjonalizm, gościnność. Do negatywnych cech należą: porywczość, pijaństwo, kłótliwość, awanturnictwo i pycha.
Głównym i najważniejszym bohaterem utworu jest Jacek Soplica (ksiądz Robak). Poznajemy go z opowieści Gerwazego oraz podczas spowiedzi bohatera. Soplica to ubogi szlachcic, awanturnik, miał duże poparcie wśród szlachty. Przeżywa rozterki miłosne. Wstępuje do zakonu bernardynów, działa w konspiracji, walczy u boku Napoleona. Ratuje życie Hrabiemu, jest postacią zagadkową, bierze udział w wychowaniu Tadeusza.
Cechy eposu:
- utwór wierszowany,
- dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów,
- tło wydarzeń przełomowe dla danej społeczności narodowej,
- bohaterowie powiązani ze środowiskiem społecznym i z jego obyczajowością,
- charakterystyka psychologiczna postaci,
- czyny bohaterów podlegają kwalifikacjom etycznym,
- inwokacja, odwołująca się do Muzy z prośbą o natchnienie,
- narrator wszechobecny i obiektywny,
- realistyczny i drobiazgowy styl opisu,
- patetyczny styl opowiadania,
- opisy scen batalistycznych,
- rozbudowane porównania homeryckie,
- podział na księgi,
- wielowątkowość.
7. Adam Mickiewicz „Liryki Lozańskie”:
Problematyka: to utwory refleksyjno - filozoficzne, będące zapisem przeżyć poety, jego refleksji nad własnym losem i próbą rozliczenia się z własnego życia. Są przepełnione mistycznym poczuciem jedności z przyrodą, zawierają refleksje nad czasem, wiecznością i przemijaniem.
„Gdy tu mój trup” Utwór należy do liryki bezpośredniej. Podmiot liryczny określa siebie trupem. Czuje się wypalony, martwy. Jest obecny fizycznie, ale jego dusza jest daleko. Ucieka we wspomnienia do ukochanego kraju, idealizuje ojczyznę, która kojarzy mu się ze szczęściem., beztroską, podkreśla przynależność do świata natury.
„Polały się łzy me czyste, rzęsiste…” Przyczyną płaczu podmiotu lirycznego jest wspomnienie dzieciństwa, młodości, wieku dorosłego. Dzieciństwo wspomina z nostalgią, młodość była górnolotna. Wiek męski to pasmo klęsk, prowadzących do goryczy. Czwarty wers jest najkrótszy, sprawia wrażenie gwałtownego, krótkiego szlaku.
8. Adam Mickiewicz II cz. „Dziadów”:
Problematyka: Akcja rozgrywa się wieczorem w kaplicy cmentarnej, do której przybyli Wieśniacy na obżęty. Guślarz przywołuje duchy zmarłych osób, które nie mają spoczynku i odbywają karę za błędy i przewinienia popełnione za życia. Pojawiają się trzy rodzaje duchów: lekkie, średnie i ciężkie. Obrzęd ma zakończyć opowiadanie ojców dziejów. Zjawia się jednak kolejny duch, który nie reaguje na wezwania i przekleństwa Guślarza i Chóru. Duch ten zmierza w stronę jednej z wieśniaczek i wskazuje na swoje zranione serce.
Ludowość:
- głównym wątkiem jest obrzęd pogański,
- jedność świata żywych i umarłych,
- obecność postaci fantastycznych,
- śpiewy ludowe,
9. Adam Mickiewicz IV cz. „Dziadów”:
Problematyka: ta część to historia losu pośmiertnego młodzieńca z ballady „Upiór”. W kreowaniu głównego bohatera Gustawa autor wykorzystał elementy autobiograficzne. Gustaw pojawiając się w domu księdza przedstawia mu dzieje swej nieszczęśliwej miłości. Bohater widzi świat przez pryzmat przeczytanych książek. Jego miłość połączona jest z cierpieniem. Popada on w skrajności, myśli o morderstwie. Jest samobójcą i dlatego nie może zaznać spokoju.
Cechy miłości romantycznej:
- niespełniona,
- przepełniona cierpieniem,
- jedna i wieczna,
- rozumiana jako słodycz i ból.
10. Biografia Adama Mickiewicza
Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka. Jego rodzina
wywodziła się z drobnej szlachty. W 1815r rozpoczął studia na Uniwersytecie Wileńskim. Należał do Towarzystwa Filomatów, potem do Towarzystwa Filaretów. Pracował w Kownie jako nauczyciel. Odbył wycieczkę na Krym. Podróżował po Europie. Po wybuchu powstania listopadowego usiłował wrócić do Warszawy, ale nie udaje się mu to. Objął stanowisko profesora literatur słowiańskich w Paryżu. Zmarł 26 listopada 1855 roku. Napisał m.in.: „Oda do młodości”, „dziady”, „Konrad Wallenrod”, Sonety, „Grażyna”, „Pan Tadeusz”, „Ballady i romanse”.
Styl poety:
- dualizm świata,
- indywidualizm romantyczny,
- źródło inspiracji stanowią historia, natura,
- dużo środków poetyckich,
- język plastyczny, obrazowy,
- utwór zrytmizowany,
- wiersz sylabiczny,
11. J. W. Goethe „Cierpienia młodego Wertera”:
Problematyka: Cierpienia młodego Wertera poruszają wiele tematów. Przede wszystkim jest to opowieść o nieszczęśliwej miłości. Główny bohater zakochał się bez pamięci w kobiecie, która obiecała swoją rękę innemu mężczyźnie. Werter zdawał sobie sprawę, że nigdy nie będzie miał Lotty dla siebie, ponieważ cenił i szanował Alberta. Nie chciał wkraczać między przyjaciela a jego narzeczoną. Wszelkie konwenanse, nakazy moralne i etyczne, obyczajność związały Werterowi ręce, przynajmniej on tak twierdził, i nie pozostało mu nic innego jak cierpień wielkie katusze wewnętrzne. Powieść mówi nie tylko o cierpieniu, ale również o szczęściu i relacjach między tymi skrajnościami. Powieść porusza również problem rodziny. Werter miał wiele do zarzucenia swojej matce, lecz nigdy nie zrobił tego wprost w żadnym z listów. Nigdy nie kontaktował się z nią bezpośrednio, zawsze jego łącznikiem w kontaktach z matką był Wilhelm.
Koncepcja romantycznej miłości:
- uczucie idealne, platoniczne, nieszczęśliwe,
- bohater jest osamotniony w swoim uczuciu,
- miłość go niszczy, to choroba,
- jest to jedyna wartość bohatera,
- to przyczyna cierpienia i samobójstwa.
12. J. W. Goethe „Faust”:
Cechy bohatera: Faust jest mędrcem i uczonym, który zaprzedał się szatanowi mającemu wyjawić mu tajemnicę praw rządzących światem. Szatan określa Fausta człowiekiem poszukującym, który pragnie wszystkiego co najlepsze, ma poczucie niedosytu. U schyłku życia ma wielką wiedzę, ale uważa, że nie jest mądrym człowiekiem. Wiedza, którą zdobywał przez całe życie nie uczyniła go ani mądrym, ani szczęśliwym, nie dała odpowiedzi na pytania o prawa rządzące światem. Mefistofeles prowokuje go do działania. Faust stwierdza, że ludzie powinni się jednoczyć, dążyć ku wolności. Na końcu dramatu aniołowie zabierają duszę Fausta do nieba, apoteozują czystą i wzniosłą działalność bohatera.
13. Juliusz Słowacki „Kordian”:
Problematyka: Poeta w utworze rozważa przyczyny klęski powstania listopadowego. Kordian to imię znaczące, sugeruje jego emocjonalność, wrażliwość. Jest on 15 letnim chłopcem z rodziny szlacheckiej. Stracił rodziców i opiekuje się nim sługa Grzegorz. Emocje chłopca są bardzo chwiejne, silne. Ma on dusze poetycką, czerpie z przyrody. Oczekuje on wielkiej idei i mówi o tym, iż jeśli znajdzie cel życiowy to będzie gotów się dla niego całkowicie poświęcić. Odczuwa on ból świata, przeżywa także nieszczęśliwą miłość do Laury. Nie umie się wyzwolić z tej miłości. Będzie on próbował popełnić samobójstwo. Zacznie szukać sensu życia i uda się w podróż. W czasie podróżowania pozna potęgę pieniądza, dzięki któremu może kupić władzę, sławę. Pozna on Wiolettę, której miłość wystawi na próbę. Dzięki niej dowie się, że miłość to nie tylko uczucie ale i interes. Bohater potrzebuje wsparcia dla powstania listopadowego i dlatego udaje się na audiencję do papieża. Papież okazuje się być egoistą popierającym politykę cara. Nie chce wspomóc narodu Polskiego. Podróże Kordiana przynoszą mu same rozczarowania, gorzkie refleksje o świecie. Kulminacyjną scenę stanowi monolog na Mont - Blanc. To moment zwrotny w życiu Kordiana. Romantyczny kochanek odczuwający ból świata na górze w obliczu Boga odnajduje cel w życiu.
Cechy dramatu:
- podział na akty i sceny,
- kompozycja otwarta,
- brak zasady trzech jedności,
- różnorodność nastroju,
- złamana zasada decorum,
- sceny zbiorowe,
- fantastyka,
- ludowość,
- synkretyzm rodzajowy.
14. Juliusz Słowacki
„Grób Agamemnona”: w całym wierszu SA widoczne nawiązania do tradycji antycznej. Podmiot liryczny jest poetą. W pierwszej części snuje luźne refleksje dotyczące własnej poezji. Przedstawia się nam jako typowy romantyk, uduchowiony senny. Odczuwa smutek i pokorę. Podmiot liryczny odczuwa niedoskonałości własnej poezji. W drugiej części 4autor dokonuje bolesnego rozrachunku z własnym narodem, któremu poeta pragnie uświadomić przyczyny klęski powstania listopadowego. Ze wstydem twierdzi, że nie może porównać Polaków do walecznych spartan. Uważa, że dopóki szlachta będzie gnębiła Polskę dopóty Polska będzie zniewolona. Następuje motyw Polski w grobie. Poeta kreśli wizję polski realnej i idealnej. Zarzuca szlachcie pychę, ślepe naśladowanie innych narodów. Poeta obiecuje, że jego twórczość będzie trafiać do wnętrza ludzi i będzie niepokoić ich sumienia.
„Testament mój”: Utwór to liryka bezpośrednia, osobista, refleksyjna. Adresatem są ludzie, przyjaciele. Podmiot liryczny odczuwa smutek, żal. Smutek potęguje fakt, że nie pozostawił po sobie żadnego potomka, który by nosił jego nazwisko lub był spadkobiercą jego talentu.
„Smutno mi Boże…”: Utwór to hymn. Podmiot liryczny jest emigrantem, tułaczem. Wyraża swój żal z powodu opuszczenia ojczyzny, wszystko co się dzieje jest dziełem Boga. Jest wypalony wewnętrznie, nie ujawnia swojej twarzy, ukrywa uczucia, ma poczucie straty. Jego ból jest bezsilny, tęsknotę za Polską, wywołał widok bocianów. Bohater liryczny jest pozbawiony rodzinnego domu, nie zna przyszłości. Życie porównuje do rejsu. Nic już mu nie jest w stanie pomóc, ma świadomość przemijania swojej nicości, marności. Jest to liryka bezpośrednia, osobista.
„Beniowski”: treścią utworu jest życie Maurycego Beniowskiego, który wstępuje w szeregi konfederatów barskich, potem staje się patriotą, walczącym o wolność. Poeta nie wywyższa go.
15. C. K. Norwid
„Klaskaniem mając obrzękłe prawice…”: to przedstawienie stosunku poety do jego wielkich współczesnych (Mickiewicza, Krasińskiego). Norwid jest wobec nich krytyczny, stwierdza że on sam nic nie zaczerpnął z ich chwały, wręcz przeciwnie - jego przeznaczeniem jest samotna wędrówka. Pośrednio poeta odcina się od twórczości romantyków, nie mającej żadnego potwierdzenia w rzeczywistym życiu. Utożsamia się jedynie z jej patriotyzmem. Już w pierwszej strofie dowiadujemy się, że lud znudzony pieśnią nawołującą do walki woła o czyny, mające podtrzymać naród, wzmocnić warstwy społeczeństwa . W ojczyźnie, gdzie jest laurowo (z pieśnią romantyczną) i ciemno (niewola) pojawia się natchniony jako poeta przez Boga - Norwid. Słowa “Laurowo i ciemno” świadczą o pesymiźmie, mówią o ciemności niewoli, braku perspektyw.
„Coś ty Atenom zrobił Sokratesie”: Utwór Norwida jest refleksją nad losem wybitnej jednostki artysty, geniusza, poety która, głosząc trudną i niewygodną dla świata prawdę, spotyka się z odrzuceniem i lekceważeniem. Poeta rozpoczyna rozważania, odwołując się do Sokratesa, który nie chcąc wyrzec się głoszonych przez siebie poglądów zginął w imię prawdy i honoru. Cały panteon wymienionych w kolejnych zwrotkach wielkich postaci, takich jak Dante czy Napoleon, które spotkał podobny do sokratesowego los, sugeruje pewną prawidłowość dotyczącą wszystkich wybitnych. Norwid stawia tezę, że geniusz zawsze będzie nie zrozumiany, nie doceniany przez ludzi. Jego twórczość i dokonania, będące owocem głębszego rozumienia rzeczywistości i wielkiej wrażliwości, będą dezawuowane.
„Bema pamięci żałobny rapsod”: Utwór napisany dla uczczenia pierwszej rocznicy śmierci generała Józefa Bema. Był bohaterem powstania listopadowego i Wiosny Ludów na Węgrzech. Motto utworu to słowa Hannibala skierowane do króla Antiocha. Sama forma utworu jest już hołdem złożonym generałowi. Pierwsza zwrotka to opis konduktu pogrzebowego. Rozpoczyna ją apostrofa do Cienia, który jest sobowtórem zmarłego. Norwid wyobraża sobie średniowieczny pogrzeb, stylizowany na dawne pogrzeby. W kolejnych zwrotkach do konduktu przyłączają się panny i chłopcy. W kolejnych zwrotkach zmienia się sytuacja liryczna, miejsce z którego mówi podmiot liryczny. Podmiot liryczny jest zbiorowy, utożsamia się z wszystkimi ludźmi.
„Fortepian Szopena”: w utworze można wyodrębnić trzy watki pierwszy to wspomnienie spotkań z Chopinem, drugi ukazanie piękna muzyki, a trzeci przedstawienie wypadków, które zaszły w warszawie. Chopin porównany jest do liry Orfeusza, do doskonałych twórców. Muzyka Chopina jest prosta i bliska człowiekowi, święta, zawiera wartości moralne, jest symbolem polskości. Wypełnia brak, który towarzyszy człowiekowi, jest odbiciem miłości. Na koniec padają słowa oznaczające, że genialna sztuka została znieważona, nadejdzie jednak czas gdy przyszłe pokolenia docenią geniusz kompozytora.
16. Zygmunt Krasiński „Nie - Boska komedia”:
Dramat rodzinny: mąż jest rozczarowany małżeństwem, miał nadzieję na życie upoetyzowane. Żona miała być dla niego muzą, natchnieniem. Okazało się, że jest zwykłą kobietą. Henryk nie interesuje się zwykłym , codziennym życiem, ani sprawami rodzinnymi. Matka pragnie, aby Orcio stał się poetą, i tak się dzieje. Widzi oczami duszy, poezja stworzyła mu jakby własny, oddzielny świat. Płaci jednak za to zdrowiem, traci wzrok i popada w obłęd. Orcio to poeta błogosławiony, hrabia zaś to poeta przeklęty, żyje marzeniami. Jest egoistą, ulega dziewicy poświęcając życie rodzinne.
Dramat społeczny: Jednym z podjętych przez Krasińskiego tematów jest walka klas społecznych, ale nie w sensie wielkiej batalistycznej kampanii, chodzi raczej o słowną argumentację stanowisk reprezentantów poszczególnych klas.
Cechy dramatu romantycznego:
- załamanie zasady 3 jedności,
- elementy fantastyki,
- dramat rodzinny, społeczny,
- zerwanie z zasadą prepum decorum,
- tekst potoczny,
- luźna kompozycja,
- podział na 4 części,
- wstęp to proza poetycka,
- synkretyzm rodzajowy,
- konstrukcja bohatera: tragiczny, dynamiczny,
- nastrój: mroczny, tajemniczy, grozy
17. Fredro „Śluby panieńskie”:
Problematyka: utwór jest apoteozą miłości. W dziele mamy kilka rodzajów miłości, dzięki czemu poznajemy jej różne oblicza, począwszy od mocnego i silnego uczucia Gustawa do Anieli, pogodnego i pełnego zrozumienia i wyrozumiałości Anieli do Gustawa, poprzez przekorne Klary do Albina, sentymentalne, pełne łez i rozpaczy Albina do Klary, a skończywszy na dawnym, lecz nieśmiałym Radosta do Dobrójskiej. Obserwujemy proces rodzenia się uczucia, które inaczej zakorzenia się w dobrodusznej i łatwowiernej Anieli, a inaczej w fircyku i lekkomyślnym hulace – Gustawie. Utwór jest zarazem poruszeniem tak ważnej kwestii, jak problem prawa młodych ludzi do wyboru partnera, miłości i małżeństwa. Pisarz zasygnalizował w utworze problem cierpień ludzi w małżeństwie bez miłości.
Cechy komedii:
- przedstawienie zdarzeń i postaci w sposób wesoły,
- nieskomplikowana akcja,
- komizm sytuacyjny, językowy i postaci,
- język iluzyjny, ironiczny,
- podział na akty i sceny,