Wesele- Wyspiański

Wesele
Dramat w 3 aktach - po raz pierwszy wystawiono w Krakowie w 1901r.

Rodzaj i gatunek lit. : dramat

GENEZA
Postawą do napsiania utworu stało się huczne, trwające parę dni wesele poety Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny, chłopskiej córki. Ślub odbył się 20.11.1900r. w kościele Mariackim w Krakowie, zaś wesele w dworku Władzimierza Tetmajera w Bronowicach. Wesele Rydla było wielkim wydarzeniem artystycznym w środowisku Krakowa. Na wielkim, hucznym weselu stawiła się niemal cała ludność Bronowic oraz członkowie rodzin Rydla i Tetmajera z Krakowa. Jednym z gości był również Wyspaiński, który zamiast zabawy pilnie obsrwował ludzi „i tam ujrzał swoją sztukę”.

BUDOWA
Akt I – realistyczny (obrazuje chłopów i inteligencję): char. Realizm i el. Komediowe. Niczym w szopce pojawiają na scenie po dwie, trzy osoby, rozmaiwają i właśnie te dialogi charaktryzują poszcególne postaci. Bohaterowie ukazaują się na scenie (jak w szopce) bez żadnego związku przyczynowego: wygłaszają swe kwestie, znikają i znów się pojaiwają

Akt II – fantastyczno-symboliczny: przenosimy się z realngo wesela w fantasmagorię wypełnioną widzeniami uczestników zabawy, na scenie pojawia się cała galeria widm, zjaw.

Akt III- symboliczno-realistyczny(kwestia narodowa): Do końca utworu, el. Fantastyczne pzreplatają się z realistycznymi. Realistycznemu obrazowi społeczeństwa polskiego towarzyszą skomplikowane, symboliczne wizje.

WĄTKI
- obraz inteligencji i chłopstwa
- kwestie narodowe

OSOBY UTWORU(uzcestnicy wesela)
Gospodarz, gospodyni, pan młody, panna młoda, marysia, wojtek, ojciec, dziad, jasiek, kasper, pota, dziennikarz, nos, ksiądz, maryna, zosia, radczyni, haneczka, czepiec, czepcowa, klimina, staszek, kuba, żyd, rachel, muzykant, isia

REPREZENTANCI CHŁOPSTWA
Panna Młoda - Jadwiga Mikołajczykówna;
Gospodyni - Anna Mikołajczykówna, siostra Panny Młodej;
Gospodarz - Włodzimierz Tetmajer;
Klimina - matka chrzestna Isi (córka Gospodarza), wdowa po wójcie;
Czepiec - Błażej Czepiec, gminny pisarz;
Marysia - Maria Mikołajczykówna, siostra Jadwigi i Anny
Jasiek i Kuba - bracia Panny Młodej;
Rachela - Józefa Singer;
Żyd - Hersz Singer, właściciel karczmy.

-interesują się kwestiami politycznym;
-są patriotami i mają wolę walki narodowowyzwoleńczej (Czepiec przypomina o udziale chłopów w walkach w trakcie powstania kościuszkowskiego);
-są lepiej przygotowani do działania niż inteligencja, która nie chce objąć roli przywódczej;
-potrafią manifestować swą siłę i chęć działania;
-bez wstydu mówią o przynależności do swojej warstwy społecznej;
-mimo wszystko nie są dostatecznie dojrzali do powstania;
-według Gospodarza są rozważni, godni i przyzwyczajeni do ubóstwa - te cechy mają świadczyć o ich potędze;
-dla Gospodarza jest to bardziej wartościowa grupa niż inteligencja, z racji ślubu z chłopką poznał nie tylko zewnętrzne aspekty ich życia, ale także ważne wartości moralne;
-mogą być niebezpieczną siłą;
-posiadają znaczny temperament;
-ich myślenie jest proste, ale logiczne, mają dużo dobrych chęci, ale są jednocześnie zapalczywi;
-ważny jest dla nich porządek społeczny;
-są mocno związani ze swoją kulturą i tradycją, ale jednocześni nie zamykają się na świat;
-nieco nieufni wobec osób spoza ich kultury.


PRZEDSTAWICIELE INTELIGENCJI
Pan Młody - poeta Lucjan Rydel;
Poeta - Kazimierz Przerwa-Tetmajer;
Dziennikarz - Rudolf Starzewski;
Radczyni - Antonina Domańska, ciotka Rydla;
Marysia i Zosia - siostry Pareńskie;
Haneczka - Anna Rydlówna, siostra Pana Młodego;
Isia - Jadwiga Tetmajer.

-są zachwyceni wsią, jej przyrodą, ale w rzeczywistości nie znają realiów życia, nie rozumieją chłopskiej mentalności;
-twierdzą, że chłopi nie powinni interesować się polityką, ponieważ jest to dla nich zbyt trudny temat, powinni skupić swoją uwagę na własnych gospodarstwach;
-nie znają prac polowych;
-są niechętni chłopstwu, traktują je z wyższością i pobłażaniem;
-nie chcą próbować przybliżyć sobie prawdziwych problemów wsi;
-według słów Gospodarza na wsi szukają jedynie rozrywki i relaksu;
-są bardziej świadomi politycznie, ale nie potrafią tego wykorzystać;
-kompromitują się przed chłopami politycznie, społecznie, towarzysko.

Inteligencja nie potrafi sprostać zadaniom i wymaganiom, jakich oczekuje od nich społeczeństwo w chwili możliwości powstania narodowego. Jeśli chłopi byli gotowi do podjęcia walk, ale brakowało im przywódców, tak inteligenci nie są przygotowani na przyjęcie roli przywódczej, która była dla nich przewidziana. Polacy jako naród nie są gotowi na zorganizowanie powstania, które miałoby szansę powodzenia.

OSOBY DRAMATU(postaci nierzeczywiste)
Chochoł, widmo, stańczyk, hetman, rycerz zcarny, upiór, wernyhora.

Chochoł- słomiane okrycie kzrewu róży stojącego pod domem Gospodarza, pół żartem zaproszony na wesele przez młoda parę, przybywa do dowrku, ni daję się zatrzymać Isi. Otwiera korowód zjaw, jest wodzirejem „chocholego”tańca. To jedna z najważniejszych, i najbardziej tajemniczych postaci dramatu, zapewne symbol marazmu, niemocy (duch narodu pzrygnieciony słomainą otuliną zobojętnienia), bezwładu panującego w polskim życiu społecznym (jednak można przyjąć i taką interpretacje: słoma chroni krzak róży, który rozkwitnie wiosną). Łączy świat realny z fantastycznym,
zapowiada pojawinie się poszcególnych osób dramatu i stanowi klamrę kompozycyjną watku symbolicznego.



PARY BOHATERÓW
marysia-widmo:
Pierwowzorem Widma był młody malarz - narzeczony Marysi, zmarły w Paryżu na gruźlicę. Sytuacja wesela przypomina Marysi dawne przeżycia, a widmo jest symbolem niespełnionych planów, ukrytych pragnień i zawiedzionych nadziei.

dziennikarz-stańczyk:
Dziennikarzowi pojawia się Stańczyk - błazen Jagiellonów, który w tradycji literackiej stał się symbolem mądrości i troski o los narodu. W rozmowie dziennikarz zdaje sobie sprawę z tego, że nie mówi narodowi polskiemu prawdy, że mąci mu w głowie. Stańczyk krytykuje usypianie w narodzie ducha walki poprzez mówienie o tylko pesymistycznych nastrojach wśród Polaków, w których gaśnie duch, pozostaje tylko rozpacz, gdyż współczesność jest odległa od marzeń o wspaniałej Polsce. W przeszłości dziennikarz dostrzega tylko momenty tragiczne, klęski narodowe, zawinione przez samych Polaków, których winy obarczają sumienia współczesnych. Stańczyk zarzuca mu, że przekreślając całą przeszłość narodową zabiera współczesnym pokoleniom chlubną tradycję, czyli wartość niezbędną dla całego społeczeństwa. Zgadza się z dziennikarzem, że Polakom brakuje kandydatów na nowych bohaterów, a w rodakach nie widzi działania oraz nadziei na pomyślną przyszłość. Na koniec Stańczyk wręcza dziennikarzowi kadyceusz i ironicznie stwierdza: „Mąć tę narodową kadź, serca truj, głowę trać” - cytat ten zarzuca ironicznie, że dziennikarz mając władzę oddziaływania na społeczeństwo nie wykorzystuje jej. Pojawienie się Stańczyka jest wyrazem wyrzutów sumienia dziennikarza i jego wątpliwości, co do słuszności swego stanowiska.

poeta-rycerz czarny:
Poecie, którego pierwowzorem był Kazimierz Przerwa - Tetmajer ukazuje się Zawisza Czarny - bohater jego dramatu, symbol narodowej potęgi mocy i chwały. Jest on wyrazem ukrytych marzeń poety o stworzeniu bohatera silnego duchem, jego dążeń do bohaterstwa i wielkości. Poeta - dekadent nie potrafi wyzbyć się nastrojów bezsiły i pesymizmu. Rycerz uświadamia mu pustkę ideową i społeczną i nieprzydatność poezji wyrażającej dekadenckie nastroje. Przekonuje go o konieczności stworzenia literatury zaangażowanej w życie narodu, podejmującej tematy, chlubnej przeszłości narodowej.

pan młody-hetman:
Hetman, zdrajca i sprzedawczyk nienawidzący chłopów jest wyrazem skrytych myśli Pana Młodego, który - mimo ślubu z chłopką ma poczucie szlacheckiej wyższości i zachowuje dystans wobec chłopów

dziad-upiór:
Przedstawicielowi chłopów ukazuje się upiór Szeli, przywódcy chłopskiej rabacji w 1846 r, w czasie której miała miejsce rzeź szlachty. Jest on wyrazem antagonizmu między chłopami a inteligencją, który tkwi w podświadomości obu grup, pomimo deklaracji o jej zapomnieniu: „Ręce myć, suknie prać nie będzie znać”

gospodarz-wernyhora:
Gospodarz - inteligent żyjący od dłuższego czasu wśród chłopów pragnie zgody między klasami i wspólnego działania. Wernychora - ukraiński lirnik i wróżbita, zwolennik solidaryzmu klasowego, powierza gospodarzowi misje zwołania chłopów gotowych do walki. Gospodarz jednak zaprzepaszcza tę szansę.

FUNKCJE OSÓB DRAMATU
-pokazują stosunki między inteligencją, a chłopami
-przywołują wydarzenia historyczne (np. rabacje chłopską 846r. )
-ukazują zaangazowanie obydwu warstw społecznych w przygotowaniu powstania
-pokazują rozterki wew. Bohaterów ze swiata realnego
-wprowadzają el. Romantyczne do dramatu
-służą pokazaniu wątpliwości do chłopomanii, ukazuja krytyczny stosunek Wyspiańskiego co do tego zjawiska
-łączą świat realny z fantastycznym (chochoł)
-zapowiada pojawinie się poszcególnych osób dramatu (chochoł)
-stanowi klamrę kompozycyjną watku symbolicznego (chochoł)

SYMBOLIKA PZREDMIOTÓW
złoty róg – idea kierująca narodem, jego moc porywa naród do boju, jest symbolm narodowej mysli, jedności

czapka z pawich piór-znak narodowej próżności, pzrywiązania do paradnej, zewnętrzenj formy, bezużytycznego rekwizytu ważniejszego od walki, sprawy narodowej

kadeceusz- symbol władzy i wpływu jaki mają środki masowego przekazu na społeczeństwo

bronowicka chata- symbolizuje barwną wesołą Polskę, stanowi również miejsce spotkania dwóch tak różnych środowisk

sznur - symbol niewoli w jakie znajdowała się wówczas Polska,

postawione na sztorc kosy - symbol gotowości do walki o wolność

dzwon zygmunta- symbol potęgi i wielkości historycznej narodu

Kraj chochołów- oznacza społczeństwo bezsilne jako zbiorowość (pogrążone w chocholim tańcu), pasywne, niezdolne do czynu w imię wartości ogólnych.

kolorowa skrzynia-

monety-


SYMBOLIKA SCEN
nasłuchiwanie końskiego tętentu – obrazuje pozorną gotowość powstańców do działania.

wyczekiwanie weselników o wschodzie słońca – nadzieja na wolność

zgubienie złotego rogu przez Jaśka – utrata idei jednoczącej naród

chocholi taniec – obraz otępienia i marazmu, jakim ogarnięte jest społeczeństwo. Letargu w którym pogrążeni są weselnicy, poruszający się w takt muzyki Chochoła.


DRAMAT SYMBOLICZNY NA PODST. WESELA
1.akcja dramatu dzieję się w ciągu jednej nocy, w jednym miejscu (bronowicka chata)
2. równolegle wprowadzone są dwa wątki dramatu: realistyczno-obyczajowy (char. Inteligencji i chłopów) oraz fantastyczno-symboliczny (spotkania osób rzeczywistych z widmami)
3. symbolika, wizyjność, i fantastyka nadają wydarzeniom wage problemów ogólno-nardowych
4. występowanie symboli w utworze, odgrywających szczególną rolę (różne ich rodzaje)- symboliczne postaci, pzredmioty, sytuacje
5. połączenie symboli i fantazji z realizmem np. hochoł, poary bohaterów itp.
6. występowanie w dramacie el. Muzycznych (przyśpiewki ludowe, tańce ludowe, ludowa kapela), el. Plastycznych (szczegópłowy opis chaty spowitej w półmrok, obrazy malarskie matejki- stańczyk i wernychora, barwne opisy strojów ludowych)
7. ludowość (przyśpiewki, przysłowia, obrzęd weselny, stroje, gwara)
8. forma szopki (akt I)

Symbol- śrdoek artystyczny służący pokazaniu pojęć abstrakcyjnych, mający wiele znaczeń

Pojęcie abstarkcyjne- pojęcie które nie ma swojego dysygnantu (materialnego odpowiednika) w rzeczywistości