Bohaterki polskich utworów romantycznych i pozytywistycznych. Co je łączy,a co dzieli? Analiza porównawcza wybranych przykładów.

Jak wiadomo,postać kobiety obecna jest w literaturze polskiej,niemalże od zawsze. Pełna wdzięku i magnetyzmu,ewoluowała wraz z biegiem historii,dostosowując się do kanonów coraz to nowych epok. Tym oto sposobem,w literaturze,wyróżnić możemy kobiety uwielbiane i znienawidzone,oderwane od rzeczywistości i wyemancypowane,święte oraz kurtyzany. Niewiasta stanowi natchnienie ukazywane przez poetów,malarzy,jako przeciwieństwo dobra i zła,czy anioła i szatana. Kobieta ma ogromne znaczenie tuż przy boku głównego bohatera,gdyż jest jego ozdobą,dopełnieniem,oparciem oraz doskonałością. Takich i innych przykładów w polskich dziełach możemy odnaleźć bardzo wiele. Dziś jednak zajmiemy się polskimi bohaterkami epoki romantyzmu i pozytywizmu. Jak więc przedstawiała się wizja kobiety w tym okresie? Na to pytanie postaram się odpowiedzieć w mojej pracy.
Otóż romantyzm jest epoką kładącą silny nacisk na uczucia,serce,intuicję oraz mistycyzm,czyli kontakt ludzkiej duszy z bóstwem za pomocą objawienia oraz intuicji. Twórcy tego okresu buntowali się przeciwko klasycznemu postrzeganiu świata,poprzez rozumowe badanie rzeczywistości. Jednocześnie jest to czas wzniosłych zrywów niepodległościowych,którym poddawali się młodzi mężczyźni,jak i również poeci. Kobietom zaś nie przysługiwało prawo decydowania o własnym losie,co nie pozostało bez wpływu na kreacje kobiece w literaturze. Stała się ona postacią nadmiernie wyidealizowaną,obdarzaną i obdarzającą nieszczęśliwą miłością,na której przeszkodzie stawały różne przeciwności losu. Miłość,to właściwie główna perspektywa w jakiej wówczas opisywano kobiety. To dla niej żyły, i dla niej umierały. Jej sposób postępowania powoduje,iż jest całkowicie uzależniona od mężczyzny,który troszczy się o nią,podejmuje za nią szereg ważnych decyzji,a także prowadzi przez życie,zdeterminowane poczynaniami ukochanego,który wojuje w imię wyższych wartości,podczas gdy ona cierpliwie czeka na jego powrót.
Doskonałym przykładem takiej kreacji postaci kobiecej jest Zosia - bohaterka powieści,pt. ,,Pan Tadeusz'' autorstwa Adama Mickiewicza. Zosia jest kobietą idealna: dobrą,czystą i naturalną. Wierna i oddana swemu ukochanemu Tadeuszowi przyrzeka,że będzie na niego cierpliwie czekać,kiedy on wyruszy na wojnę. Nie podejmuje samodzielnie decyzji w ważnych sprawach,lecz pozostawia je Tadeuszowi. W ten oto sposób,Zosia znajduje się w cieniu Tadeusza,wpływając pośrednio na jego wybory.
Romantyczne kobiety miały dobre serce.Jednak niekiedy pojawiały się prawdziwe kobiece demony,które dla zdobycia upragnionego celu,zdolne były do karygodnego czynu. W wyborze mężczyzn kierowały się,nie sercem,lecz rozumem,bowiem wolały wyjść za mąż za niekochanego przez siebie mężczyznę,w zamian za zdobycie bogactwa,zaszczytów oraz władzy.
Nieodzownym przykładem takiej kobiety romantycznej jest główna bohaterka dramatu Juliusza Słowackiego,pt. ,,Balladyna''. Balladyna jest negatywną postacią dramatu,która morduje swoją siostrę Alinę,by poślubić Kirkora. Ślub z nim ma pomóc jej w ucieczce od biedy,piętnujące dotychczasowe życie. Z biegiem czasu,bohaterka,rozpoczyna serię zbrodni,które mają doprowadzić ją do władzy. W finale jednak ginie po wydaniu na siebie samą wyroku śmierci,którego wykonawcą staje się ,,piorun boski''. Balladyna jest typem romantycznego indywidualisty,który uważa,że jako wyższy od otoczenia nie podlega tym samym prawom.
Romantyczne kobiety posiadały dar intrygowania,a zarazem irytowania.
Przykładem kobiety intrygującej jest Telimena - bohaterka utworu,pt. ,,Pan Tadeusz''. Telimena jest opiekunką Zosi.Każde swoje działanie podejmuje z myślą o własnych korzyściach. Nie liczy się z uczuciami innych. Pragnie wyjść za mąż za bogatego mężczyznę. Irytuje swoim zachowaniem,wyglądem oraz rozmową. Stwarza pozory kobiety światowej,obeznanej w zagranicznych wojażach. Jest kokietką,kapryśną i zmienną w uczuciach. Próbuje zdobyć serce Tadeusza,lecz na próżno. W końcu zostaje żoną Rejenta.

Przejdźmy teraz do kolejnej epoki,która nas obecnie interesuje. Pozytywizm,bo o nim mowa,jest epoka odbiegającą od ideałów walki narodowowyzwoleńczej,jako nieskutecznej w ówczesnej polskiej rzeczywistości po klęsce powstania styczniowego. Etos walki zastąpiono etosem pracy organicznej,czy też pracy u podstaw. Jednak największe kontrowersje wzbudziły hasła,nawołujące do emancypacji,czyli równouprawnienia kobiet. Swój odgłos emancypantki odnalazły w literaturze pozytywizmu,gdzie rolę głównego bohatera odgrywała kobieta;przy czym nie była już bezradną,romantyczną kochanką,ale silnie złożoną postacią. W przeciwieństwie do kobiety romantycznej,była niezależna i sama podejmowała ważne decyzje. Gdy mężczyzna został wcielony do powstania,ona sama zajęła się domem,dziećmi oraz całym gospodarstwem.Często podejmowały się pracy,by utrzymać rodzinę. Mimo to,nigdy nie przestawały marzyć.
Jedną z emancypantek w literaturze polskiego pozytywizmu,a zarazem przykładem kobiety pracującej jest Justyna Orzelska,bohaterka utworu,pt. ,,Nad Niemnem'' Elizy Orzeszkowej. Justyna,to urodziwa,zubożała szlachcianka,która przechodzi swoistą ewolucję.Z naiwnego podlotka zmienia się w odważną,niezależną i pewną siebie kobietą. Nie chce być już dłużej maskotką modnego panicza Zygmunta,lecz świadomie wybiera szczere uczucie Jana Bohatyrowicza. Justyna nie boi się trudu pracy,która stała się dla niej sensem życia,co uświadamia sobie podczas żniw w zaściankach.
W pozytywizmie,podobnie jak w romantyzmie,bywały kobiety egoistki,intrygujące całą swą osobą.
Postawę egoistki - intrygantki ukazuje Izabela Łęcka z noweli Bolesława Prusa,pt. ,,Lalka''. Izabela jest negatywną i powierzchowną egoistką. Uważa się za ideał kobiety,podczas gdy innych traktuje jak marionetki. Nie umie docenić prawdziwie ważnych wartości oraz uczucia,jakim darzy ją Stanisław Wokulski. Izabela Łęcka jest piękna,ale zimna i nieczuła jak tytułowa lalka. Liczą się dla niej zaszczyty,pieniądze,wspaniałe bale,wytworne stroje oraz wysokie mniemanie o sobie. Charakter tej postaci jest zbliżony do charakteru Telimeny,która podobnie jak Izabela,nie liczy się z uczuciami innych.
Omawiając różne kreacje postaci kobiecych literatury polskiego pozytywizmu nie można pominąć kobiet potrafiących stwarzać pozory.Do takich kobiet należała Telimena - bohaterka romantyczna. W pozytywizmie postawę taką kreuje Emilia Korczyńska z powieści,pt. ,,Nad Niemnem''.
Emilia,to po części karykatura pań okresu romantyzmu. Chce uchodzić za wielce uduchowioną,skrzywdzoną przez okrutny los. Niestety,zamiast tego,odbieramy ją jako kapryśną hipochondryczkę,która potrafi tylko czytać poezje lub zabawiać gości. Jest kompletnie bezużyteczna dla rodziny,bowiem zamiast pomóc swojemu mężowi w rozwiązaniu jego problemów,woli czytać lektury francuskich romansów.
Jak dało się zauważyć,wizerunki kobiet w poszczególnych utworach przedstawionych przez moją osobę były podobne,ale i różniły się od siebie,co wynikało z prądów rządzących konkretną epoka oraz środowiskiem w jakim wówczas kobieta się znajdowała. Wyidealizowana przez romantyków kobieta,w pozytywizmie staje się niezależną,wyedukowaną oraz umiejącą postawić na swoim.