Wpływ antyku na rozwój cywilizacji europejskiej

Starożytna Grecja i Rzym, ich dokonania kulturowe i cywilizacyjne miały olbrzymi wpływ na rozwój całej Europy. Wiele późniejszych epok korzystało z dorobku tych cywilizacji, sięgało po wypróbowane wzory, nie tylko korzystało z tematów, motywów, toposów, ale również z utrwalonych już gatunków literackich, osiągnięć sztuki czy osiągnięć ułatwiających życie codzienne. Zważywszy na ramy czasowe jakie obejmuje antyk (początek to przełom wieku IX i VIII p.n.e. a koniec to rok 476 n.e.) wydawałoby się, iż jest to epoka zacofana, niemająca zbyt wielu możliwości. Ale nic bardziej mylnego. To właśnie postaram, się udowodnić w mojej pracy.

W wielu kolejnych epokach zaznacza się obecność osiągnięć antycznych, zaryzykowałabym stwierdzeniem, że niektóre z nich miały olbrzymi wpływ nawet na życie współczesne. Jednak swoje rozważania chciałabym rozpocząć od epoki średniowiecza.

W epoce tej szeroko zaznacza się obecność antyku. Przede wszystkim zauważamy to w religii. Religia chrześcijańska, która została rozpowszechniona w starożytnym Rzymie, była wtedy najwyższym celem, a poświęcenie Bogu sposobem na osiągnięcie wiecznego życia i egzystencji po śmierci u boku Pana. Budowano wiele kościołów i świątyni - budowano między innymi w stylu romańskim. Wspólna cechą budowli romańskich i antycznych jest ich ciężka konstrukcja, łukowate okna i drzwi oraz cylindryczne sklepienia kolebkowe lub krzyżowe.

Jednak wiele innych osiągnięć antycznych nie znalazło swojego zastosowania w tej epoce, na przykład wtedy właśnie przestały istnieć, zamierające wraz z upadkiem miast, rzymskie szkoły publiczne a ludzie świeccy przestali umieć czytać i pisać. Pamiętać jednocześnie należy, iż to dzięki cywilizacji średniowiecznej zachowały się dzieła starożytne, fragmenty wiedzy starożytnych filozofów i utworów pisarzy rzymskich czy greckich gromadzono i składano w formie encyklopedii, kompendiów i słowików.

Odrodzenie antyku przypada na renesans, którego nazwa jest jednocześnie wskazówką, że oto w tej epoce przebudzić się maja idee oraz kanony estetyczne antyku, że klasyczna starożytność stanie się wzorem dla literatury, filozofii, kultury oraz sztuki. Epoka ta pojawia się już w II połowie XIV wieku we Włoszech a zanika całkowicie na przełomie XVI i XVII wieku. Renesans nie tylko przyswoił sobie klasyczne tematy i style, przejął również wiele klasycznych technik, na przykład w takich dziedzinach jak architektura, budownictwo czy rzeźba. Artyści w swych dziełach czy to literackich ( jak np. Jan Kochanowski w "Odprawie posłów greckich”) czy w malarstwie ( np. Tycjan "Wenus z Urbino”) czy rzeźbie (posąg " Dawida” Michała Anioła) wykorzystywali motywy oraz postaci mitologiczne. Ochoczo były wykorzystywane też w budownictwie elementy klasyczne (kolumny, trójkątne frontony, łukowe sklepienia i kopuły).

Renesans do tego stopnia "zainteresował się” antykiem, że, na przykład w XV wieku we Włoszech przeprowadzono liczne akcje przeszukiwania zasobów muzeów, bibliotek i archiwów, poszukując w ten sposób dzieł antycznych pisarzy, poetów, filozofów. Dzięki wynalezieniu druku można było rozpowszechnić je w wielkiej ilości egzemplarzy, w wielu językach.

Do późnorenesansowych wzorców (czyli także do wzorców antycznych) często odwoływali się poprzez klasyczną tematykę i zawarte w dziełach emocje także artyści barokowi. Jednak sztuka i osiągnięcia tego okresu pchnęły klasycyzm o krok dalej. Tam, gdzie renesans dąży by elementy klasyczne zachowały równowagę i chłód, utrzymując emocjonalny dystans pomiędzy dziełem a odbiorcą, barok chce być bezpośredni i niepokorny, chce pochłaniać i angażować.

Wpływ antyku na barok jest bardzo widoczny w architekturze, rzeźbie, mniej w literaturze czy filozofii. Nadal dominowały budowle, w których wykorzystywano cechy charakterystyczne klasycyzmowi jak kolumny, trójkątne frontony oraz łuki. W rzeźbie nadal wykorzystywano tematy mitologiczne (np. "Apollo i Dafne” Berniniego).

Z kolei w oświeceniu na nowo powrócono do zaintereso-
wania nauką, filozofią i literaturą, ale w kontekście antropocentryzmu (jak w renesansie). Znów swoje zastosowanie znalazły słowa antycznego twórcy Terencjusza: "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”. Pojawiło się wiele nowych nurtów filozoficznych, których korzeni można się upatrywać w poglądach Platona, na przykład filozofia Kartezjusza.

W kolejnych epokach także można zauważyć obecność osiągnięć antyku jednak nie są one wykorzystywane na tak wysoka skalę, jak w wymienionych przeze mnie epokach. Można jedynie wspomnieć o romantycznym neoklasycyzmie, który to mimo iż pozornie był nowym kierunkiem w architekturze to jednak jego założeniem było jeszcze większe przybliżenie nam antycznych kanonów(artyści neoklasyczni odkrywali coraz więcej miast starogreckich i starorzymskich, zauważyli że budowle tworzone do tej pory były najczęściej dość dalekim odzwierciedleniem swych świetnych pierwowzorów).

Podsumowując moja pracę, chciałabym zaznaczyć, iż antyk zaznaczył się w życiu ludzi każdego okresu w dziejach nowożytnych także w innych dziedzinach. W kolejnych epokach wykorzystywano, powstałe w starożytności gatunki literackie, budowano sieci dróg, mosty, porty, sieci kanalizacyjne, zakładano szkoły, w późniejszych czasach organizowano olimpiady. Także wzorując się na Grekach i Rzymianach tworzono prawo, demokratyczny ustrój państw, zakładano biblioteki, muzea. Szczególnie ważnym dziełem jest też przysięga Hipokratesa składana po dzień dzisiejszy przez lekarzy mówiąca, iż najwyższym dobrem człowieka jest życie.

Sądzę, iż wiele istotnych spraw mogłam pominąć, ale będąc w obliczu tak obszernego tematu jakim są dzieła, zdobycze i osiągnięcia cywilizacji starożytnej nie sposób jest napisać o wszystkim, ponieważ cywilizację tę naprawdę w wielkim stopniu pochłonęła nauka, wynalazczość i kultura, którą ku naszemu szczęściu możemy cieszyć się po dzień dzisiejszy.