Rola i miejsce kościoła w średniowiecznej Europie

Średniowiecze jest to epoka ,której ramy czasowe przypadają na lata 476-1453 n.e. Kultura, polityka, oświata czy ideologia tego okresu zdominowana jest przez wiarę i Kościół, który miał największy wpływ na wszystko, co się działo w Europie. O średniowieczu mówi się często, że ma charakter teocentryczny. Teocentryzmem nazywamy pogląd zgodnie z którym w centrum zainteresowania nauki, religii i sztuki powinien znajdować się Bóg, jemu należy podporządkować wszystkie sprawy ludzkie, całe życie człowieka. Wynikiem tego było podporządkowanie religii i Bogu wszystkich spraw ziemskich, wszystkich dziedzin życia oraz wszystkich obszarów działalności człowieka.

Wraz z upadkiem Cesarstwa Zachodniorzymskiego, a co za tym idzie nastaniem nowej epoki, jaką jest średniowiecze upadły liczne instytucje. Znaczenie zachował jedynie Kościół, który w czasach najazdów odegrał ważną rolę. Spośród licznych grup społecznych duchowieństwo wyróżniała umiejętność czytania i doświadczenie w administrowaniu. Biskupi odgrywali wiodącą role polityczną w Italii, w której brakowało centralnej władzy, takiej jak była za czasów cesarstwa, stali się przywódcami różnych społeczności lokalnych. Z czasem autorytet Kościoła i biskupa Rzymu osiągnął większe rozmiary. Papież, który traktowany był w państwach zachodnich jako przywódca Kościoła, zaczął odgrywać ważną rolę polityczną.

W średniowieczu powstało wiele państw w Europie, na ich przykładzie można unaocznić jak ważna role odegrał Kościół w ich tworzeniu. Każdy nowo powstały kraj przyjmował chrzest, było i tak w przypadku Polski. Taki chrzest miał olbrzymie znaczenie dla tych społeczności, zapewniał im miejsce w Europie, władca traktowany był na równi z innymi książętami. Kościół wniósł do Polski, jak i do innych nowo powstałych państw wzory organizacji wzmacniających młody organizm, znajomość pisma i form kancelaryjnych niezbędnych w ówczesnej dyplomacji. Poza tym dobrowolne przyjęcie chrztu zapobiegało przymusowej chrystianizacji, jaka miała miejsce w tamtych czasach.

Zmiany pozycji Kościoła i jego organizacji przyniósł u progu nowego tysiąclecia kształtujący się system feudalny. Podstawową komórką organizacji kościelnej stała się wówczas wiejska parafia, która pełniła nie tylko funkcje czysto religijne, ale także wszystkie inne społeczne, okręg parafialny był bowiem zarazem jednostką administracji i sądownictwa.

Już w X wieku zaczął się okres wojen domowych i najazdów. Kościół katolicki przeżywał wtedy bardzo poważny kryzys, szerzyły się wówczas niegodziwości wśród duchowieństwa:
- symonia (handel godnościami kościelnymi)
- nepotyzm (popieranie krewnych i dzieci z nieprawego łoża)
- nikolaizm (nieprzestrzeganie zasady celibatu)

Jednak bardzo szybko poradzono sobie z tymi problemami wprowadzając pewne reformy zapobiegające odwracaniu się wiernych od Kościoła.

Z kolei w II połowie XI wieku sformułowano program, który zmierzał do całkowitej niezależności Kościoła od władzy świeckiej, już w roku 1075 na zwołanym synodzie uchwalono zakaz przyjmowania przez duchownych inwestytury z rąk świeckich co oznaczało uniezależnienie biskupów od władców.

Niedługo potem nastąpił rozłam Kościoła na rzymsko-katolicki, na którego czele stał papież w Rzymie i grecko-katolicki z patriarchą rezydującym w Konstantynopolu. Rozłam ten zwany jest w historii Wielka Schizma Wschodnią.

Mimo to chrześcijaństwo ciągle rozszerzało swoje granice w Europie, już w 1095 roku rozpoczęła się „święta wojna”. Zaraz po niej nastał okres wypraw krzyżowych i krucjat. Bilansem tych wypraw był wzrost autorytetu papiestwa, które zdołało swoim interesom podporządkować potęgi świeckie i zaprząc na swoją służbę feudałów i rycerstwo. Krucjaty też przyniosły znaczne pomnożenie majątku kościelnego.

Obecność Kościoła i wiary zauważyć można także w kulturze, architekturze, literaturze oraz budownictwie średniowiecznym. Budowano wiele kościołów i klasztorów, tematem malowideł, rzeźb, czy witraży była rodzina święta. W literaturze także często napotykamy motywy Boga, świętych ,wiary czy ascetycznego życia.

Bardzo ważną odegrało duchowieństwo także w sprawach oświaty, to oni zakładali liczne szkoły i uniwersytety. W szkołach uczono przede wszystkim czytania i pisania po łacinie, modlitw i pieśni kościelnych, orientacji w kalendarzu kościelnym, z kolei zaś na uniwersytetach tworzono fakultety: sztuk wyzwolonych, prawa kanonicznego i cywilnego, medycyny czy teologii. Jak widać nauka opierała się przede wszystkim na sprawach przydatnych wierze.

Zauważyć, można że dominacja Kościoła w tych czasach była olbrzymia, każda dziedzina życia opanowana była przez wiarę i religię. W wielu przypadkach było to dobre jednak często stawało się przyczyną konfliktów. Pewnym jednak jest to, że zarówno ówcześni ludzie jak i żyjący później wiele zawdzięczają średniowiecznemu duchowieństwu i dorobkowi Kościoła.