Wpływ przemysłu na przekształcenia środowiska

Człowiek w całym długim procesie ewolucji wciąż dążył do ulepszeń i zmian , mających na celu poprawę warunków życia i egzystencji .
Już człowiek pierwotny konstruował prymitywne narzędzia (np. kamienne siekierki ) , dając początki rozwoju przemysłu . Na przestrzeni wieków przemysł bardzo szybko się rozwijał i wywierał coraz większy wpływ na środowisko naturalne i ekosystemy .
Wpływ przemysłu na środowisko naturalne jest zagadnieniem bardzo złożonym .
Można rozpatrywać go na wielu płaszczyznach np. wpływ przemysłu na degradację środowiska , związek przemysłu ze zmniejszaniem obszarów leśnych , postęp techniczny w przemyśle a ochrona środowiska , katastrofy ekologiczne , ochrona środowiska poprzez wykorzystywanie przez niektóre gałęzie przemysłu surowców wtórnych .
W niektórych przypadkach rozwój przemysłu korzystnie wpływa na środowisko naturalne , poprzez wykorzystywanie nowoczesnych technologii do ochrony zasobów naturalnych .
Nowe technologie coraz częściej pozwalają na oszczędzanie naturalnych surowców , których zasoby w szybkim tempie kurczą się . Np. do produkcji mebli coraz częściej wykorzystuje się odpady drzewne np. wióry do produkcji płyt meblowych .
Większość papieru z łatwością nadaje się do ponownego przetworzenia , jednak tylko ¼ światowej makulatury zostaje temu procesowi poddana . Makulatura jest cennym surowcem wtórnym , oszczędzającym ogromne obszary lasów , wykorzystywanym do produkcji wielu produktów np. tektury , niskiej jakości papieru , papieru toaletowego itp.
W niektórych krajach makulaturę wraz z innymi odpadkami wykorzystuje się do produkcji gazu . Są one przykrywane warstwą ziemi i kiedy zgniją , otrzymuje się z nich metan.
Coraz częściej na świecie wykorzystuje się energię wodną , wiatrową , słoneczną i atomową .
Duży wpływ na przekształcanie środowiska przez przemysł ma postęp techniczny odczuwalny niemal w każdej gałęzi przemysłu .
Postęp techniczny w kolejnictwie , jaki nastąpił od czasu „wielkiej pary” przyniósł ogromne zmiany . Lokomotywy elektryczne są znacznie mniej szkodliwe dla środowiska niż lokomotywy spalinowe .
Produkcja katalizatorów spalin i coraz bardziej udoskonalanego paliwa bezołowiowego powoduje znacznie mniejszą emisję spalin do atmosfery .
Wielkie fabryki np. huty , cementownie są zobligowane przez państwo do instalowania na kominach urządzeń ograniczających emisję dymów i szkodliwych gazów .
Jednakże bardzo często przemysł ma negatywny wpływ na środowisko naturalne i jego degradację .
Istotny czynnik degradacji środowiska stanowią odpady przemysłowe , powstające podczas wydobywania i przetwarzania różnych surowców .
Szkodliwy wpływ na środowisko naturalne ma również pośrednio energia elektryczna , gdyż wyprodukowanie jej odbywa się najczęściej w elektrowniach spalających węgiel , gaz lub ropę i wypuszczających do atmosfery swoje produkty spalania .
Budując miasta , fabryki , lotniska , autostrady i inne budowle ludzie bezpośrednio niszczą i zanieczyszczają środowisko naturalne . Szczególnie rozległe zniszczenia tego typu związane są z kopalniami odkrywkowymi.
Najwięcej odpadów wytwarzają : energetyka , górnictwo i przemysł metalurgiczny . Są to przede wszystkim : odpady górnicze , głównie skalne , z kopalń podziemnych i odkrywkowych ; szlamy poflotacyjne i odpady popłuczkowe przetwórstwa węglowego , barytowego , siarkowego , miedziowego i cynkowo-ołowiowego ; popioły lotne i żużel z elektrowni , elektrociepłowni .
Odpady przemysłowe powstają zazwyczaj w dużej masie i są najczęściej składowane na hałdach . Charakteryzują się w wielu przypadkach znacznym ładunkiem niebezpieczeństwa ze względu na wysoką toksyczność , palność , wybuchowość , rakotwórczość .
Mówiąc o degradacji i dewastacji środowiska człowieka nie można pominąć katastrof ekologicznych, które pociągnęły za sobą liczne ofiary śmiertelne, obrażenia i choroby oraz wyrządziły niepowetowane straty w środowisku. Wszystkie te wypadki unaoczniły ludzkości, jakie zagrożenia dla otoczenia i ludzi niesie rozwój niektórych gałęzi przemysłu, jeśli zasady bezpieczeństwa nie są ściśle przestrzegane.W1953r. odpady z fabryki „Chisso” w Minamata (Japonia)spowodowały skażenie ryb rtęcią. Spożycie zatrutych ryb spowodowało 860 ofiar.
W 1967r. katastrofa supertankowca „Torrey Canyon” nad Kanałem la Manche, spowodowała wyciek ropy. Skażeniu uległo wybrzeże Kornwalii i Bretanii. W 1976r. na skutek katastrofy fabryki chemikaliów w Seveso(Włochy)podczas procesu wytwarzania trichlorofeolu, na skutek zbyt wysokiej temperatury ulotniły się śmiertelnie trujące gazy tetrachlor i benzoparadioksyna. W 1982r. w Salang nastąpiła eksplozja zbiornika z ropą naftową (2.000) ofiar . W 1984r. w Bhopal (Indie) wystąpiła największa katastrofa przemysłowa . W zakładach „Union Carbidge „ w wyniku pęknięcia podziemnych zbiorników z pestycydami nastąpił wyciek do atmosfery śmiertelnie toksycznego gazu izocyjanku metylu (4.000 ofiar).
W 1986r. w Czarnobylu (Ukraina) nastąpiła największa katastrofa w dziejach wykorzystania energii jądrowej . Eksplozja reaktora uwolniła do atmosfery olbrzymie ilości promieniowania radioaktywnego . Zasięg skażeń : ZSRR – 40% , Europa – 57% , inne kraje półkuli północnej – 3%.
To tylko niektóre katastrofy , lecz wiadomo jest , że przez błędy popełnione w przemyśle na całym świecie ginie wiele zagrożonych gatunków zwierząt , ptaków , ryb , roślin .
Duży wpływ na degradację środowiska ma także „produkcja” ścieków .
Ściekami produkcyjnymi z fabryk zatruwane są rzeki , jeziora i morza .
Podstawowym źródłem zanieczyszczeń wód są ścieki pochodzące z miast i przemysłu oraz spływy powierzchniowe z terenów rolniczych i nie skanalizowanych . Ścieki są odprowadzane do wód powierzchniowych za pośrednictwem kanalizacji lub zrzucane bezpośrednio do nich .
Wśród licznych zanieczyszczeń wód najgroźniejszymi są : detergenty , węglowodory aromatyczne i ich pochodne , pestycydy i środki ochrony roślin , fenole , fosforany i azotany , metale ciężkie , substancje radioaktywne . Szczególnie szkodliwe są związki chemiczne odporne na rozkład biologiczny i w związku z tym trwale utrzymujące się w środowisku wodnym .
Zanieczyszczenia atmosfery po opadnięciu na ziemię oddziałują degradująco na glebę i wody powierzchniowe, powodując skażenie całego łańcucha pokarmowego. Poszczególne rodzaje zanieczyszczeń powietrza, np. związki siarki (H2O, SO3, SO2, CS2), związki fluoru , tlenki azotu , pył , mają szkodliwy wpływ na rośliny . Substancje te mogą bezpośrednio niszczyć komórki , zatykać aparaty szparkowe , pokrywać liście nieprzenikalną warstwą , co ogranicza dostęp światła , a co za tym idzie – fotosyntezę ; wnikając do wnętrza rośliny mogą powodować zanikanie chlorofilu. Szczególnie groźne pod tym względem są pyły cementowe , ponieważ w obecności wody tworzą na liściach trwałą skorupę . Ekosystemy leśne , a w szczególności lasy iglaste , są najbardziej zagrożone skażeniami atmosfery . Przykład stanowią zniszczone lasy w Górach Izerskich (wpływ SO2) oraz okolice Puław (wpływ związków azotu).
Zwierzęta, spożywające skażone rośliny oraz wdychające zanieczyszczone powietrze , chorują . Odbija się to niekorzystnie na hodowli i chowie zwierząt gospodarskich , a także na losie zwierzyny leśnej i dzikiego ptactwa .
Wzrost zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, związany jest z rozwojem przemysłu i komunikacji.
Smog to szczególnie niebezpieczny rodzaj zanieczyszczenia powietrza , powstający w wyniku połączenia się dymu i mgły lub pary wodnej . Jednym z przykładów smogu jest smog siarkowy („londyński”) powstaje w wielkich aglomeracjach strefy klimatu umiarkowanego, głównie w wyniku spalania węgla .
Zjawisko smogu siarkowego w ograniczonym zakresie występuje w Krakowie, na Górnym Śląsku , w Zakopanem, w Kotlinie Jeleniogórskiej i innych kotlinach , gdzie istnieją duże emitery przemysłowe , które w warunkach inwersji temperatury powietrza powodują powstanie smogu .
Kwaśne deszcze to opady atmosferyczne , np. śniegu , deszczu , zawierające m. in. produkty przemian tlenków azotu, dwutlenku siarki , tlenków węgla. W procesie wymywania dwutlenku siarki i tlenków azotu z atmosfery następuje szybkie utlenianie tych związków , które w postaci kwasów siarkowego i azotowego docierają do powierzchni Ziemi .
Kwaśne opady przyczyniają się do zakwaszenia gleby i wód powierzchniowych; wywierają szkodliwy wpływ na szatę roślinną , w tym również na lasy będące jej ważnym składnikiem. Oddziaływanie to ma charakter bezpośredni , gdy uszkadzane są nadziemne części roślin (igły, liście) , lub pośredni , gdy szkody w lasach powstają w wyniku zanieczyszczenia gleby .
Innym czynnikiem mającym wpływ na środowisko naturalne jest hałas .
Zakłady przemysłowe są źródłami hałasu i wibracji wywołanych pracą maszyn i urządzeń. Wewnątrz hal przemysłowych hałas sięga 80 – 125 dB i w znacznym natęrzeniu przenosi śię na tereny sąsiadujące. W sąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy dźwięku osiągają wartości od 50 dB(mało uciążliwe) do 90 dB (bardzo uciążliwe).
Źródłem hałasu jest też hałas kolejowy , lotniczy i drogowy .
Mimo pewnej poprawy , obserwowanej w końcu XX wieku, pogarszanie stanu środowiska trwa nadal , ponieważ ciągle wiele krajów dąży do rozwoju gospodarczego kosztem równowagi biologicznej . Większość krajów rozwijających się boryka się z problemami środowiskowymi , takimi jak pustynnienie , erozja gleb , żywiołowa urbanizacja , zanieczyszczenia przemysłowe oraz wylesianie . Zjawiska te w wielu przypadkach destabilizują ekosystemy , od których zależy życie ludzi i genetyczne bogactwo biosfery .
Z nieco innymi problemami środowiskowymi borykają się kraje uprzemysłowione : tu ma miejsce wyczerpywanie się niektórych zasobów naturalnych oraz skażenie powietrza .
Ze skażeniem atmosfery wiążą się takie szkodliwe zjawiska , jak kwaśne deszcze , zmniejszenie warstwy ozonowej i ocieplenie klimatu w związku z efektem cieplarnianym .
Przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu przemysłu na przekształcenie środowiska naturalnego można by mnożyć .
Żadna gałąź przemysłu nie może się obyć bez zasobów naturalnych , ale również środowisku potrzebne są unowocześnienia w przemyśle związane z ochroną ekosystemów .
Ważne jednak jest , aby ludzie mający wpływ na kierunki rozwoju przemysłu uświadomili sobie , że bez dobrodziejstw natury człowiek nie jest w stanie egzystować oraz żeby dołożyli wszelkich starań , aby w jak największym stopniu ograniczać degradację środowiska .