Początki dziejów Rzymu.

Początki dziejów Rzymu
Italia -Żyzne tereny rolnicze. Zamieszkiwana przez ludy indoeuropejskie - Italików. Rzymianie wchodzi w skład plemiona Latynów zamieszkujących Lacjum (położone w dolnym brzegu Tybru).


Założenie Rzymu - Został założony w 753r. Legendarnym założycielem był Romulus - wnuk Eneasza. Eneasz był bohaterem trojańskim, który po przegranej wojnie osiedlił się na terenach Lacjum. Romulus był synem jego córki - Ree Sylwii. 


Rywalizacja Etrusko-grecka - Grecy założyli na poł. Wybrzeżu Italii wiele miast. Natrafili na Etrusków w środkowej Italii. Zamieszkiwali oni obszar na północ od Lacjum. Tworzyli wiele polis. Na czele każdego z polis stał władca - Lukomo. Etruskowie mieli kulturę orientalną. Zajmowali się wróżbiarstwem. Mimo rywalizacji z Grekami wiele im zawdzięczali. Uczyli się od nich pisma, które później przejęli rzymianie. 


Społeczeństwo Rzymu królewskiego - Panowało tam siedmiu królów. Społeczeństwo było rodowe - składało się na związki rodzin zespolonych tradycją przodka. Kuria - wspólnota rodowa. Ojcowie byli głowami rodziny. Dysponowali prawem życia i śmierci. Podstawą gospodarki było rolnictwo i hodowla zwierząt. Pod wpływem greków i Etrusków rozwinął się handel wymienny. Król był wybierany przez kurię. Dzierżył on władzę najwyższą - imperium. Był sędzią i wodzem armii. 
Senat - organ doradczy króla. Gdy król umarł, wybierali spośród siebie króla tymczasowego, aż wybrano nowego króla. Okres ten zwał się bezkrólewiem.
Forum Romanum - główny plac miasta.
Reforma społeczno-polityczna - Nowy podział społeczeństwa, organizacja wojskowa. Wprowadzono kryterium majątkowe. Centuria - okręgi wyborcze. Reformę tą wprowadził Serwiusz Tuliusz - król pochodzenia etruskiego. 
Związek latyński - wspólnota Latynów. 
509r- doszło do buntu arystokracji. Został wygnany ostatni król Tarkwiniusz Pyszny. Udział w tym mieli grecy. Pozbawili Etrusków ziemi Lacjum i kampanii. W Rzymie ustalono nowy ustrój - Republikę arystokratyczną. 
Republika Rzymska


Republika - ustrój polityczny oparty na zapleczu społecznym. Król stał się uzależniony od senatu. Członkowie senatu byli wybierali przez lud, a nie przez króla.


Konsulowie - urzędnicy wybierani na zgromadzeniu ludowym na okres jednego roku.
Wraz z ustanowieniem Republiki doszło do sporu między Patrycjuszami (elita państwa, arystokracja) i plebejuszami (lud, pozostali mieszkańcy). Powodem była dominacja arystokracji. Lud nie miał większego dostępu do ziemi, nie mógł piastować urzędów państwowych. 494r - Plebejusze opuszczają Rzym i tworzą niezależna państwo. Pozbawili Rzym armii. Dlatego Patrycjusze zgodzili się na ustępstwa. Plebejusze uzyskali prawo zbierania się na własnych posiedzeniach - zgromadzenie plebejskie. Powołano Trybunów ludowych - chronili interesów plebejuszy. W 367r uznano prawo plebejuszy do piastowania urzędu konsula. W ten sposób zrównoważono stany i zakończył się konflikt. 


Prawo XII tablic - prawo zwyczajowe spisane przez plebejuszy. 
Dyktator- osoba, którą wybierano na 6 miesięcy, aby przejął całą władzę w państwie.
Pretorzy- zastępcy konsulów. Przysługiwała im władza wojskowa. Czuwali nad porządkiem prawnym w państwie.
Cenzor- było ich 2. Wybierano na 5 kadencji. Sporządzali spis obywateli według klas majątkowych, listy senatorów oraz czuwanie nad moralnością obywateli.
 Edyl- urzędnicy świątynni, związanymi z plebejską świątynią.
Kwestor- urzędnik sprawujący funkcję sędziego śledczego oraz oskarżyciela publicznego w sprawach karnych.
Liktor - niższy funkcjonariusz, który podczas pochodów początkowo poprzedzał królów, a potem niektórych wyższych urzędników oraz cesarzy.
Ekwici - kupcy, przedsiębiorcy, bankierzy.
Proletariat- najubożsi obywatele należący do ostatniej centurii, wolni od podatków i obowiązku służby wojskowej, zaciągani jako ochotnicy do armii rzymskiej.
Monarchia- Uprzywilejowaną grupą byli Patrycjusze. na nich spoczywały obowiązki względem państwa. Niższą warstwę stanowili plebejusze- nie mieli żadnych wpływów w państwie. W VI wieku p.n.e. obalono Monarchię.
Nobilas- elita, która powstała z stosunków plebejuszy i patrycjuszy na bazie interesów, umacnianych małżeństwami. 
Imperium rzymskie
Rzym piął się w górę. Rozpoczął ekspansję na półwysep apeniński. Głównym przeciwnikiem Rzymu stała się Kartagina. Było to państwo założone przez Fenicjan na północnym wybrzeżu Afryki. Kontrolowali szlaki handlowe dzięki dobremu umiejscowieniu. Kartagina była republiką arystokratyczną. Na czele państwa stali sufeci, czyli sędziowie. Mieli władzę wykonawczą. Władzę ustawodawczą miała rada trzystu.


Wojna punicka - wojna między Rzymem a Kartaginą. Toczyła się z powodów chęci zdobycia nowych terytoriów przez Rzym. 
- Pierwsza wojna punicka (264-241) rozgrywała się o Sycylię i panowanie na morzu. Rzymianie wygrali. Sycylia stała się prowincją Rzymu. Tak samo jak Sardynia i Korsyka. W trakcie trwania wojny Rzym nauczył się walki na morzu i stworzył flotę wojenną.
- Druga wojna punicka (218-201) - Kartagina po przegranej z Rzymem skierowała swoją ekspansję na półwysep Iberyjski. Podbili jego część. Wódź kartagiński Hannibal poprowadził wojska drogą lądową poprzez Francję do Italii. Było to zaskoczenie dla Rzymu. Kartagina rozbiła armie rzymskie m.in. pod Kannami. Rzym praktycznie przegrywał, ale sprzymierzeńcy mu pomogli w dalszej walce. Rzymianie przerzucili swoje wojska na tereny Hiszpanii - zaplecze Hannibala, a potem do Afryki. Zmusiło to wodza Kartaginy do ewakuacji z Rzymu, aby chronić ojczyznę. W 202r doszło do starcia pod Zama Regią na południe od Kartaginy. Hannibal poniósł klęskę. Pogromcą był Publiusz Korneliusz Scypion. 
Rzym przejął tereny północnej Afryki, Hiszpanii. 
- Trzecia wojna punicka - akt barbarzyństwa, zemsta na Hannibalu. Kartagina została bezpodstawnie zrównana z ziemią a lud wymordowany. Dzięki wojną punickim Rzym stał się imperium. Zdobył władzę nad basenem morza śródziemnego.


Wojna macedońsko - rzymska - Wojna między Macedonią (sprzymierzeńcy Hannibala) a Rzymem. Rzym wprowadził zamęt w państwie hellenistycznym. Namawiał podległych rzymian do buntu. Jedna bitwa wystarczyła aby złamać państwo Filipa V. Macedonia przyjęła warunki pokojowe. Wycofała się z wojskami z terytorium państw greckich. Rzym niedługo potem nie miał już żadnego przeciwnika. Pokonał Macedonię. W 146r zniszczyli Korynt w Grecji i stłumili bunt greków.
Rzymianie zjednoczyli politycznie swoje państwo. Poddane ziemie zaczeły identyfikować się z rzymskim porządkiem, uznawać go za swój własny. Państwa miały własną autonomię. Tolerowano religię i kulturę. Łacina stała się powszechnym językiem. 


Cesarstwo Rzymskie 
Zasięg terytorialny - Rzym obejmował od zachodu Galię i Hiszpanię, oraz wyspy brytyjskie. Od południa zajął tereny Egiptu, a od północy granicą państwa stała się rzeka Dunaj.
Organizacja państwa - Zostało podzielone na prowincje zarządzane przez namiestników, którzy podlegali cesarzowi, lub senatowi. Zależne było to od tego, czy prowincje były graniczne. 
Przyczyny kryzysu politycznego - Wynik gwałtownego rozwoju terytorialnego. Państwo nie potrafiło wywiązać się z zarządzania całym terenem. Znacząco rozwinął się handel i przemysł. Rolnicy zaczęli bankrutować i przenosili się do miast. Słabła armia. 
Proletariusze - Bezrolni obywatele rzymscy stanowili przyczynę problemów społecznych i politycznych.
Reforma agrarna - Tyberiusz Grakch. Przyznał działki ziemi wszystkim bezrolnym obywatelom. Podzielił ziemię należącą do arystokracji. Nie spodobało się to arystokracji, dlatego reformator wkrótce został zabity. Wprowadzono armię zawodową w miejsce obywatelskiej. Każdy obywatel mógł pracować w armii za wynagrodzenie. 
Cesarstwo - powstało w 27r p.n.e. Powstało gdy August doszedł do władzy.
 Ustrój cesarstwa - system republikański. Władza wróciła w ręce senatu. August spełniał rolę konsula, członka senatu, na stałe był trybunem ludowym. Władał armią. Można powiedzieć że sprawował on władze absolutną pod przykrywką. System stworzony przez Augusta okazał Się genialny. Zagwarantował Rzymowi czas pokoju i dobrobytu.
Społeczeństwo Rzymu republikańskiego
 Ekwici - najbogatsza część pierwszej klasy majątkowej. Dotyczyła również osób z najniższych klas które dorobiły się majątku. Ekwici zajmowali się handlem, obrotem finansowym.
 Niewolnicy - stawali się nimi mieszkańcy podbitych miast. Kwitł handel żywym towarem. Niewolnicy stali się tanią siłą roboczą.
powstanie Spartakusa (74-71) - Powstanie niewolnicze. Buntownicy odnieśli kilka sukcesów, jednak ostatecznie przegrali. Fala powstań spowodowała jednak, że Rzymianie zaczęli zmieniać system pracy na roli, przechodząc na kolonat - oddawanie w użytkowanie ziemi drobnym dzierżawcom. Płacili oni czynsz.


Społeczeństwo Cesarstwa
Na czele państwa stał cesarz z rodziną, niżej senatorowie, ekwici. Następnie bogaci wyzwoleńcy, a na końcu niewolnicy