Zatoka Gdańska i Pucka

Tak zwykło się nazywać szeroko otwartą zatokę w południowej części Morza Bałtyckiego, pomiędzy wzgórzami Pojezierza Kaszubskiego na zachodzie i półwyspem Sambia na wschodzie, częściowo zamknięta Półwyspem Helskim; wcina się w ląd na 75 km, szerokość przy wylocie wynosi 110 km. W części wschodniej Mierzeja Wiślana odcina Zalew Wiślany. Do Zatoki Gdańskiej uchodzi Wisła i Pregoła. Główne miasta i porty to: Gdańsk, Gdynia, Hel, Jastarnia, Władysławowo, Puck i Rewa; W obrębie Zatoki są liczne ośrodki turystyczne. Umowną granicę między Zatoką Gdańską a otwartym morzem wyznacza linia łącząca przylądek Rozewie z przylądkiem Taran na półwyspie Sambia. Maksymalna głębokość w Głębi Gdańskiej osiąga 118 metrów. Jest to stosunkowo duża głębokość, co jest wynikiem żłobiącej działalności lodowca skandynawskiego, przesuwającego się z północy wzdłuż południkowo zorientowanej misy Bałtyku Środkowego, jej zaś istnienie wiąże się z obniżeniem tektonicznym zwanym depresją perybałtycką, która oddziela wyniesienie Łeby na zachodzie od właściwej platformy wschodnioeuropejskiej. Po ociepleniu się klimatu w holocenie Zatoka Gdańska sięgała dalej na południe, ale intensywna akumulacja aluwiów rzecznych doprowadziła do powstania równiny deltowej, noszącej nazwę Żuławów Wiślanych, a działalność fal przyczyniła się do uformowania mierzei. Dopływ wód rzecznych do Zatoki Gdańskiej jest większy niż do Zalewu Szczecińskiego ( ponad 30 kilometrów sześciennych). Po zachodniej stronie Zatoki Gdańskiej, od Władysławowa aż po Gdańsk , znajduje się Pobrzeże Kaszubskie. Temperatura waha się od 2 stopni Celsjusza w zimie do ponad 18 stopni w miesiącach letnich. Zasolenie wynosi ok. 7‰. Do niedawna Gdańsk i Gdynia oraz bardzo zanieczyszczona Wisła stanowiły podstawowe zagrożenie czystości wód Zatoki Gdańskiej. Osady niesione przez rzekę zrzucane są teraz w Zatoce Gdańskiej, co powoduje stopniowe powstawanie nowej delty Wisły- zewnętrznej. W ostatnich latach utworzono nowe oczyszczalnie ścieków ( na te cele wydano już ponad 100 milionów złotych ). Zatoka Gdańska jest jednak nadal zanieczyszczona, ponieważ stan czystości Wisły nie poprawił się znacznie. Obszar ten został uznany za strefę klęski ekologicznej.
Od kilku lat trwa również modernizacja systemu redukcji pyłów i odpadów
z uciążliwych zakładów przemysłowych (m.in. Rafineria Gdańska, Siarkopol, Zakłady Fosforowe). Ochroną jest objęte 31,7% pow. woj.;
2 parki narodowe, również rezerwaty biosfery, Bory Tucholskie i 8 parków krajobrazowych. Pobrzeże Gdańskie otacza półkolem Zatokę Gdańską. Zasadnicza część niecki Zatoki pokrywają osady złożone z piasków drobnoziarnistych oraz frakcji mulistych. Całkowity obszar tego akwenu obejmuje powierzchnię około 6300 kilometrów kwadratowych. Zlewnia tej Zatoki obejmuje około 220 tysięcy kilometrów kwadratowych i jest większa od zlewni Zatoki Pomorskiej
Port gdański, niegdyś znajdujący się w centrum miasta na Motławie, gdzie dziś przebiega najpiękniejszy trakt spacerowo - handlowy Długie Pobrzeże, zajmuje obecnie rozległe obszary u ujścia Martwej Wisły. Dominuje nad nim widoczny już z Zatoki Gdańskiej wysoki obelisk na Westerplatte, zbudowany w miejscu, gdzie rozpoczęła się druga wojna światowa. Niedaleko, z bezpośrednim dostępem do Zatoki Gdańskiej powstał w latach 70 naszego wieku nowoczesny Port Północny z bazą przeładunków węgla i ropy. Sprowadzona z Zatoki Perskiej ropa przesyłana jest rurociągami do Rafinerii Gdańskiej, nowoczesnego i wciąż rozbudowującego się zakładu petrochemicznego, drugiego co do wielkości w Polsce.
W okolicach Zatoki Gdańskiej linia brzegu jest wyrównana, utworzona z piaszczystych, płaskich plaż albo z podciętych, stromym urwiskiem przybrzeżnych wzniesień. Trzeba jednak podkreślić, że nie zawsze tak było. Ten krajobraz ( jak zresztą każdy) żyje, stopniowo przekształca się i zmienia.
Zatoka Gdańska to miejsce na zobaczenie wielu gatunków ptaków pospolitych na wybrzeżach Europy Zachodniej, ale dość rzadkich na południowych wybrzeżach Bałtyku, takich jak bernikla obrożna i białolica, sokół wędrowny, szablodziób, rybitwa popielata, biegus morski i świergotek skalny. Większość miłośników ptaków skrycie liczy na rarytasy, ponieważ Zatoka Gdańska to najlepsze miejsce na rzadkości w Polsce. Nad Zatoką jest wiele miejsc obserwacji ptaków, wszystkie dostępne podczas jednodniowych wypadów z Gdańska.
Stacja Morska Uniwersytetu Gdańskiego doniosła o pojawieniu się w Zatoce Gdańskiej nowego przybysza- ryby Noegobius melanostomus.
Po raz pierwszy złowiono ją w pobliżu belskiego portu w połowie 1990 roku. Nadano jej polską nazwę „ babki byczej ”. Mierzy 18-20 centymetrów, ma dużą, obłą głowę, czarną plamę na pierwszej płetwie grzbietowej, a jej płetwy brzuszne są zrośnięte w kształcie „ przyssawki ”.
Zdaniem pracowników stacji rybka dostała się do Bałtyku razem z... wodą balastową statków przybywających z Morza Kaspijskiego lub Czarnego albo też- bez pomocy człowieka- przywędrowała rzekami. Najliczniej występuje w okolicach Gdyni, gdzie można ją złapać na wędkę. Pracownicy Stacji Morskiej przygotowali specjalną ulotkę dla rybaków i wędkarzy wraz
z prośbą o informacje oraz- w miarę możliwości- złowione okazy, które posłużą do badań.
W ciągu ostatnich dziesięcioleci obserwuje się postępującą degradację środowiska Zatoki Gdańskiej. Niepokojące objawy napływu różnego rodzaju toksykantów obserwuje się w strefie pelagicznej
i przydennej. W tej ostatniej notuje się często niedobór tlenowy, wzrost zawartości siarkowodoru oraz podwyższoną koncentrację metali ciężkich. Nie można również pominąć negatywnego wpływu aglomeracji Trójmiejskiej na wody Zatoki Gdańskiej.
Bursztyn znad Zatoki Gdańskiej znajduje uznanie w krajach basenu Morza Bałtyckiego, dociera do odległych krańców Europy. Największy rozkwit twórczości artystycznej, w której bursztyn stanowi główny surowiec do produkcji przypada na czasy nowożytne (XVI-XVII w.). Wybitne osiągnięcia artystów bursztynników tworzących w stylu renesansu, manieryzmu, baroku, rokoka i klasycyzmu należą do arcydzieł sztuki europejskiej. Region Zatoki Gdańskiej był przez cały ten okres centrum bursztynnictwa europejskiego. Bursztyn bałtycki jest żywicą kopalną pochodzącą sprzed około 40-35 mln lat. Ze względu na dużą zawartość kwasów bursztynowych (3-8%) jest nazywany również sukcynitem. Najbogatsze złoża bursztynu znajdują się w rejonie Zatoki Gdańskiej, zarówno w Polsce, jak i Obwodzie Kaliningradzkim w Rosji. Gdańsk można nazwać miastem bursztynowym. Jego nazwa w różnych kombinacjach pojawia się zawsze, gdy jest mowa o bursztynie i jego pochodzeniu. Zatoka Gdańska to miejsce występowania najbogatszych złóż bursztynu w skali świata. Gedanit to jedna z odmian bursztynu. Delta mitycznego Eridanu nazwana deltą chłapowsko-sambijską obejmująca całą Zatokę Gdańską jest po prostu deltą gdańską.
Rozwój trójmiejskiej aglomeracji spowodował zanieczyszczenie pobrzeżnych wód Zatoki Gdańskiej, utrudniając ich wykorzystanie w kąpieliskach, jak to było do niedawna. Jednakże i w tym rejonie zachowały się rezerwaty przyrodnicze : Kępa Redłowska – las z bukiem i jarząbem szwedzkim na południowej granicy zasięgu tego drzewa ora Przylądek Rozewie na Kępie Swarzewskiej – najdalej na północ wysunięta część terytorium Polski, obejmująca również fragment lasu bukowego z jarząbem szwedzkim. W sąsiedztwie około 800-tysięcznej aglomeracji gdańskiej utworzono w 1970 roku Trójmiejski Park Krajobrazowy; obejmuje on część wysoczyzny sąsiadującego z Pobrzeżem Kaszubskim Pojezierza Kaszubskiego. Są tu między innymi rezerwaty: „Źródliska w Dolinie Ewy”
ze zbiorowiskami łęgowymi, ziołoroślowo-szuwarowymi oraz „Zajęcze
Wzgórze” – fragment buczyny z licznymi drzewami pomnikowymi.







Zatoka Pucka


Tak nazywa się północno- zachodnią część Zatoki Gdańskiej, leżącą pomiędzy Półwyspem Helskim na północy i Pobrzeżem Kaszubskim na zachodzie; jej powierzchnia wynosi 364 kilometry kwadratowe,
a głębokość osiąga 54 metry. Zatoka Pucka to innymi słowy Mierzeja Helska i część Zatoki Gdańskiej między ujściem Redy, a wsią Jastarnia
na mierzei. Wody są tu bardzo zanieczyszczone. Zatokę Pucką od właściwej zatoki oddziela podwodny, piaszczysty wał, nazywany Rybitwią Mielizną, przebiegający od Cypla Rewskiego do Jastarni. Porty rybackie znajdują się w Pucku i Jastarni. Zatoka Pucka to najpłytsza część Zatoki Gdańskiej. Ze względu na płytkość, w zimie ta zatoka zamarza na kilka tygodni. Małe zasolenie ( nawet poniżej 1 %o )cechuje płytkie akweny Zatoki Puckiej i Zalewu Wiślanego. W niektóre zimowe dni pogoda nad morzem jest wyjątkowo nieprzyjemna, a czasami groźna dla ludzi i ich dobytku. Wzbierają wody Zatoki Gdańskiej i Puckiej, a wody w ujściu Wisły piętrzą się. Katastrofie towarzyszy huraganowy wiatr, a nierzadko także opady. Z Zatoki Puckiej co otwartego morza przerzucono tysiące metrów sześciennych piasku ( tzw. refulacja ). Brzegi półwyspu umocniono
za pomocą bloków i betonowych opasek. Ekologiczne skutki tych działań
są opłakane. Opaski przerwały naturalne połączenie wód Zatoki i Bałtyku. Wraz z piaskiem z dna Zatoki Puckiej do otwartego morza błyskawicznie przerzucono zwierzęta i rośliny wodne, dla których Bałtyk jest środowiskiem obcym, w którym nie mogą się rozwiać normalnie. Pogłębianie zatoki sprzyja ponadto powstawaniu wyższych fal, które niszczą półwysep. Betonowe umocnienia brzegów są szpetne i zniechęcają potencjalnych plażowiczów, do kontaktów z naturą.
Współczesny Puck to niewielkie, dwunastotysięczne miasteczko, ośrodek rybołówstwa i przetwórstwa rybnego. Atrakcją turystyczna Pucka jest port, który powstał we wczesnym średniowieczu. W wiekach XVI i XVII w puckim porcie stacjonowała flota królewska, a w okresie międzywojennym- okręty marynarki wojennej. Dzisiejszy port służy rybakom i żeglarzom. Pucki port jachtowy może przyjąć 100 jednostek pełnomorskich lub 200 łodzi klas olimpijskich. Każdego roku port staje się też widownią licznych regat rangi krajowej i międzynarodowej, na wodach Zatoki Puckiej.
Zatoka Puck, nazywana przez Kaszubów pletą, czyli kałużą, nosi również bardziej romantyczne miano Małego Morza. Jej wody były niegdyś jednym z najpiękniejszych rejonów Bałtyku. Płytkie i prześwietlone dno porastały łąki podwodne, złożone z trawy morskiej, krasnorostów
i brunatnic.
Wśród roślin uwijały się węgorze, szczupaki, płocie oraz iglicznie, wężynki i kury- diabły. Osłonięta przed wiatrami zatoka dawała schronienie ptakom zimującym na Pomorzu. Szczególnie upodobały je sobie łabędzie, których puch był – obok bursztynu – głównym artykułem kupowanym przez – przybywających aż z Rzymu kupców. W czystych i pełnych ryb wodach zatoki często zerowały foki bałtyckie. Obrazki pogodnej, rozsłonecznionej zatoki, pełnej roślin i morskich zwierząt można czasem zobaczyć w... telewizji, kiedy powtarzane są kroniki filmowe z końca lat pięćdziesiątych.
Pierwsze symptomy degradacji wystąpiły w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, ale zwrócili na nie uwagę tylko nieliczni. Do zatoki nadal spływały ścieki miejskie i przemysłowe, powodując nadmierne użyźnienie i zanieczyszczenie jej wód. Załamanie równowagi biologicznej nastąpiło nagle i miało dramatyczny przebieg. W ciągu kilku lat, na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych całkowicie wyginęły morszczyny i wiele gatunków ryb. Pomorowi ryb towarzyszyło nasilenie zanieczyszczenia plaż. Obecnie obszar Zatoki Puckiej Wewnętrznej ( około100 kilometrów kwadratowych na północ od Cypla Rewskiego ) objęty jest ochroną w ramach Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. Dzięki zmniejszeniu dopływu zanieczyszczeń stan wód zatoki powoli się poprawia. Plaże i wody koło Pucka są już dopuszczone do użytku przez Sanepid. W Swarzewie, Gnieżdżewie, Rzucewie i Osłoninie kąpiel nadal jest wzbroniona. Przywrócenie „biologicznej świetności” wymaga wielu kosztownych inwestycji i czasu.
Wśród atrakcji przyrodniczych okolic Pucka na uwagę zasługują głazy narzutowe, przyniesione przez lodowiec skandynawski. Znajdują się one na puckim brzegu i noszą dumną nazwę Dwunastu Apostołów. Największy ma aż 7,5 metra obwodu! Atrakcją okolicy jest też rezerwat Beka, położony nad ujściowym odcinkiem Redy. Chroni się w nim stanowiska słonorośli oraz miejsca przebywania i lęgów wielu gatunków ptactwa: biegusów, bekasów, ostrygojadów i łabędzi.