Eksplozja demograficzna - określenie szybkiego tempa przyrostu rzeczywistego liczby ludności w danym regionie. Zasadniczą przyczyną tego zjawiska jest spadek liczby zgonów (wydłużenie czasu trwania życia) ludności, co jest wynikiem poprawy warunków życia, zwłaszcza rozwoju medycyny, przy zachowaniu dotychczasowego wysokiego współczynnika urodzeń. Takie zjawisko występuje zazwyczaj w krajach rozwijających się, jako skutek poprawienia warunków życiowych.
Eksplozja demograficzna - przyczyny i skutki.
a) Kraje o największym przyroście naturalnym:
Niger, Nigeria, Bangladesz, Egipt, Libia, Meksyk, Iran.
b) Spadek umieralności - przyczyny:
wynalazki medycyny- szczepionki, higiena.
c) Boom demograficzny:
Coraz szybszy wzrost liczby ludności powoduje problem niedożywienia, zapewnienia pracy i dostępu do edukacji, co z kolei powoduje wzrost patologii.
SKUTKI
- demograficznej:
• zachwianie struktury wiekowej ludności – zbyt duża liczba dzieci w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym, co pogłębia biedę, a w przyszłości może być przyczyną wtórnej eksplozji demograficznej;
• lęk przed przeludnieniem powoduje stosowanie drastycznych metod kontroli urodzeń, co w przyszłości może prowadzić do konfliktów społecznych i politycznych, np. w Chinach doprowadziło to do nadmiaru liczby mężczyzn w stosunku do liczby kobiet;
Ludność Starsza
Najwięcej występuje w Europie
Najmniej w Afryce.
Młodzieży i dorosłych
Najwięcej - Azja Wschodnia
Najmniej - Afryka.
Dzieci
Najwięcej - Afryka
Najmniej - Europa.
Czynniki kształtujące strukturę wiekowa:
Poziom urodzeń, zgonów oraz migracje a także poziom życia.
Migracje: przemieszczanie się ludności.
Rodzaje migracji ze względu na trwałość: stałe, czasowe, wahadłowe, sezonowe.
Ze względu na obszar: zewnętrzne, wewnętrzne.
Ze względu na przyczyny: swobodne, wymuszone (deportacje, uchodźstwo), polityczne, ekonomiczne
FAZA WSPÓŁCZYNNIK URODZEŃ WSPÓŁCZYNNIK ZGONÓW PRZYROST NATURALNY LICZBA DZIECI W RODZINIE ŚREDNIA DŁ. ŻYCIA WIEK SPOŁECZEŃSTWA
I b. wysoki b. wysoki b. mały b. duża powyżej 6 20-45 młode
ludności żyjącej na bardzo niskim poziomie rozwoju gospodarczego: obecnie występuje tylko w nielicznych populacjach (np. wśród tubylców na Andamanach)
II b. wysoki średni b. duży b duża (4-6) 45-60 młode
zmniejszeniem liczby zgonów na co mają wpływ osiągnięcia medycyny i większy zasięg służby zdrowia. Schyłek tej fazy odpowiada eksplozji demograficznej i obecnie występuje w Nigrze.
III wysoki niski duży duża (3-4) 55-65 starzejące się
na początku tej fazy przyrost naturalny osiąga najwyższy poziom, następnie nieco się obniża. Obecnie występuje np. w Nigerii.
IV niski niski mały średnia (do 3) powyżej 65 stare i starzejące się
liczba zgonów jest mała co wynika z poziomu wiedzy medycznej, oddziaływania służby zdrowia i struktury wieku ludności. Występuje obecnie w krajach rozwiniętych gospodarczo.
V b. niski b. niski ujemny mała (poniżej 2) powyżej 65 stare
Wśród niektórych społeczeństw poziom urodzeń zbliża się do poziomu umieralności, a nawet liczba urodzeń może być mniejsza od liczby zgonów: wówczas przyrost naturalny jest ujemny i następuje zmniejszenie ludności czyli tzw. regres gospodarczy.
Regres demograficzny - przewyższenie urodzeń przez śmiertelność. Regres demograficzny występuje w fazie V rozwoju demograficznego.
Cechy charakteryzujące społeczeństwo młode:
- to duża liczba urodzeń i duża bądź malejąca liczba zgonów
- krótka długość życia świadcząca o wysokiej umieralności poniżej 60 roku życia.
- duży udział najmłodszych grup wiekowych,
- wysoki przyrost naturalny,
- wysoka śmiertelność wśród osób starszych,
Państwa stare charakteryzują się:
- pozatym niska liczba ludności w wieku przed produkcyjnym
- niski przyrost naturalny lub ujemny tak jak Białoruś czy Polska
- dobrze rozwinięta opieka medyczna,
- duży udział ludzi w śr. wieku i osób starszych,
Wpływ młodego społeczeństwa na rozwój państwa jest następujący:
- wysokie bezrobocie,
- niskie PKB,
- migracje wewnątrz państwowe,
- powstawanie dzielnic biedy,
- wzrost analfabetyzmu,
- głód.
Wpływ na rozwój państwa społeczeństwo stare ma następujący:
- spadek liczby ludności w przyszłości
- problemy z wypłacaniem świadczeń emerytalnych (nie będzie miał kto płacić składek)
- wyższa aktywność ludzi starszych,
- likwidacja szkół,
- obniżenie,
- zwiększenie przestrzeni życiowej.
Problemy społeczeństw starych:
- ubóstwo
- bezrobocia
- patologia
- środki odurzające
- poszukiwanie autorytetów,
- wartości,
- odniesień etycznych i moralnych