Aleksander Fredro (życie, twórczość, najważniejsze utwory)

Aleksander Fredro hrabia herbu Bończa (ur. 20 czerwca 1793 w Surochowie, zm. 15 lipca 1876 we Lwowie) – polski komediopisarz, pamiętnikarz, poeta, wolnomularz. Tworzył w epoce romantyzmu.

Był człowiekiem pełnym wewnętrznych sprzeczności: aktywny i zaangażowany w sprawy publiczne, szukał zarazem samotności i przejawiał skłonność do mizantropii. Ostatnie lata życia, naznaczone chorobami, spędził z dala od świata w ścisłym gronie rodzinnym.

Życie:
Urodził się 20 czerwca 1793 u stóp Karpat, w Surochowie niedaleko Jarosławia w bogatej rodzinie szlacheckiej (niegdyś senatorskiej). Był jednym z dziewięciorga dzieci Jacka i Marianny Fredrów. Naukę pobierał w domu rodzinnym. Nigdy nie chodził do szkół publicznych. 12 stycznia 1806 w pożarze dworu w Beńkowej Wiszni zginęła jego matka, Marianna Fredrowa. Ojciec, Jacek hrabia Fredro, przeniósł się wraz z nim do Lwowa.

Dalsze losy pisarza:
* W 1809 (w wieku 16 lat) zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego, później był w wojsku Napoleona.
* W 1812 wziął udział w wyprawie Napoleona na Moskwę (otrzymał wówczas Złoty Krzyż Virtuti Militari).
* W latach 1813–1814 przebył całą kampanię napoleońską jako oficer ordynansowy w sztabie cesarza.
* W 1814 został odznaczony Krzyżem Legii Honorowej.
* W 1815 po abdykacji Napoleona, wrócił do domu i gospodarował w rodzinnym majątku Beńkowa Wisznia. Opuszczając Paryż po klęsce Napoleona, Aleksander hr. Fredro napisał: Wyjechaliśmy razem, z odmiennych pobudek: Napoleon na Elbę, ja zasię do Rudek.
* Wstąpił do lubelskiej loży wolnomularskiej.
* W 1818 mając 25 lat, napisał pierwszą ważną komedię, "Pan Gelthab". Sztuka, napisana z dużym humorem i wdziękiem, opowiada o perypetiach młodego szlachcica starającego się o rękę córki tytułowego dorobkiewicza, usiłującego jednocześnie wydać ją za księcia. Sztuka została wystawiona w 1821 r.
* W 1828, po śmierci ojca, przejął i pomnożył odziedziczony majątek. Był już wtedy autorem kilkunastu komedii. Wziął ślub z Zofią z Jabłonowskich hrabiną Skarbkową. Miał z nią syna Jana Aleksandra, który był komediopisarzem i córkę Zofie z Fredrów, późniejsza malarka i literatka.
* Od 1829 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
* 1830 udział w pracach Obywatelskiego Komitetu Pomocy dla Powstania, który został utworzony we Lwowie.
* W 1832 przechowywał w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski, którzy w obawie przed represjami ze strony władz pruskich schronili się w Galicji.
* W 1839 Fredro zapisał w swych notatkach, iż kończy tworzyć. W tym samym czasie ataki na jego osobę zaczęły się nasilać.
* W 1846 po 18 latach pobytu na wsi, Fredrowie zakupili we Lwowie dworek z ogrodem na Chorążczyźnie, w którym zamieszkali.
* W rewolucyjnym roku 1848 był członkiem lwowskiej Rady Narodowej.
* W latach 1850–1855 (z niewielkimi przerwami) przebywał po raz drugi we Francji, gdzie po powstaniu węgierskim znalazł schronienie jego syn, Jan Aleksander Fredro (także komediopisarz, lecz niższego lotu).
* Od 1861 był posłem do Sejmu Krajowego, czynił starania o budowę w Galicji pierwszej linii kolejowej, organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności.
* Od 1873 był członkiem Akademii Umiejętności.
* Zmarł we Lwowie 15 lipca 1876 został pochowany w rodzinnej krypcie kościoła w Rudkach koło Lwowa.
* W latach 70 XX wieku wrocławski znawca i miłośnik twórczości Fredry, profesor Bogdan Zakrzewski, odwiedzając Rudki miał skraść z grobowca poety jeden z palców jego szkieletu; kości te zamurowano w ścianie kościoła św. Maurycego we Wrocławiu.

Twórczość:
Był autorem komedii obyczajowych z życia szlachty, głównie prowincjonalnej. Pisywał również wiersze, poematy, aforyzmy. Debiutował w 1817, jednak pozostał obcy problemom romantyzmu. Naraziło go to na ostre ataki ze strony Seweryna Goszczyńskiego i Leszka Dunina Borkowskiego, w wyniku których zaprzestał publikowania swoich utworów, pisując do szuflady przez ok. 18 lat. W swych komediach Fredro ukazał mistrzostwo w charakterystyce bohaterów, kształtowaniu akcji i giętkości języka. Do utworów wprowadzał akcenty humorystyczne i elementy komiki ludowego teatru, ówcześnie właściwe tylko farsie. Utwory Fredry weszły na stałe do kanonu polskiej literatury i teatru.

Również w 1935 roku ukazał się w prasie artykuł napisany przez Goszczyńskiego, który krytykował Fredrę i sprawił, iż ten na jakiś czas zniknął z życia towarzyskiego i literackiego. Fredrze zarzucano m.in. "nienarodowość" jego komedii, brak w nich patosu i wyniosłości, która winna – zdaniem adwersarzy – charakteryzować twórczość doby romantycznej.

Jego najważniejsze dzieła:
- Pan Geldhab (1818),
- Mąż i żona (1821),
- Cudzoziemszczyzna (1822),
- Śluby panieńskie (1826-1827),
- Zemsta (1832-1833),
- Dożywociu (1835),
- Panu Jowialskim (1832),
- Wychowanka (1854-1855).