"Powieść jest to zwierciadło, które obnosi się po gościńcu" - Stendhal. Skomentuj słowa pisarza odwołując się do konwencji realistycznej w XIX wieku.

Realizm opierał się na kategorii stworzonej przez Arystotelesa – mimesis, czyli twórczym naśladowaniu świata; na przekonaniu, że dzieło ma być pełnym sprawozdaniem z ludzkich doświadczeń, opisem zachowań, przedstawieniem szczegółów życia, wreszcie wiernym odwzorowaniem charakterów. Według tych zasad zorganizowany był cykl kilkudziesięciu powieści Balzaca zatytułowany „Komedia ludzka”. Opisują one całokształt życia porewolucyjnej Francji, świat, w którym panuje kult pieniądza. Balzac, podobnie jak i Stendhal w „Czerwonym i czarnym”, dobiera postaci reprezentatywne i dokonując wnikliwej analizy postaw, wyszczególnia dany problem. Aby udowodnić te założenia należy odnieść się do rozwijającej się w 19 wieku konwencji realistycznej , która stanowiła narzędzie do tworzenia takiego „zwierciadła”.

Głównym celem tworzenia powieści realistycznej w tym czasie było ukazanie relacji panujących w danym społeczeństwie , pomiędzy tworzącymi je grupami , środowiskami, a także pokazanie jak to środowisko wpływa na jednostkę w sposób możliwie obiektywny i jak najbardziej prawdopodobny .A kreacja bohatera , narracja , styl są tymi elementami , które wpływają na tworzenie ów realizmu świata przedstawionego ..

Duże znaczenie w tworzeniu obrazu społeczeństwa miało kreowanie postaci jako osób reprezentatywnych dla danych grup społecznych czy nawet dla całego społeczeństwa, a nie jak w romantyzmie –jako silnie zindywidualizowanych .Chodziło jednak o to , by przez niepowtarzalność bohatera wskazać typowość cech środowiska do którego należał . U ojca Goriot przejawia się ona między innymi w „życiowych” ,praktycznych zachowaniach, np. jeszcze w czasie rewolucji francuskiej, mając do wyboru możliwość wzbogacenia lub pokierowania się wartościami moralnymi , bez namysłu wybiera to pierwsze .W przypadku pani Voquer pragmatyzm polegał na pragnieniu wyjścia za mąż głownie dla awansu społecznego , a w mniejszym stopniu dla zaspokojenia potrzeby miłości, która z czasem przyszłaby sama. Oficjalnie uczuciami gardzono , lecz nieoficjalnie wszyscy , z wyjątkiem Vautrina, za nimi tęsknili.

Bohater powieści realistycznej jest silny, przedsiębiorczy, mocno osadzony w epoce, wyzwolony, o niezwykłym charakterze i pogłębionym portrecie psychologicznym , który w „Zbrodni i karze” w postaci Raskolnikowa odegrał znaczącą rolę w rozwoju akcji .Ciekawym zabiegiem artystycznym w tworzeniu obrazu społeczeństwa w utworze Balzaca było powiązanie postaci z miejscem zamieszkania , które odzwierciedlało ich status majątkowy , pozycję społeczną .Również opis wyglądu , ubioru postaci, poruszanych prze nich tematów w czasie rozmów świadczyły o przynależności klasowej

W powieści realistycznej mamy do czynienia z narratorem wszechwiedzącym , starającym się zachować obiektywizm .Nie deklaruje się on ze swoimi uczuciami, zazwyczaj zachowuje dystans do wydarzeń i postaci. Nie jest tak jednak zawsze ,bowiem m.in. w „Ojcu Goriot” czasami zwraca się bezpośrednio do czytelnika, aby uwiarygodnić swoje stanowisko nie narzucając przy tym własnego zdania , a jedynie wyrażając swoją opinię . Narrator całkowicie dystansuje się do świata przedstawionego ,jednocześnie w pełni się z nim utożsamia,ale też całkowicie panuje nad tym światem .

Nową cechą w narracji jest występowanie w obrębie jednego otworu trzech jej form, np.w „Ojcu Goriot” czy „Lalce”. Wyróżnia się tam narrację auktorialną , personalną oraz pierwszoosobową (pamiętnik starego subiekta) . Różnica pomiędzy nimi polega na odmiennym stosunku do świata , na zachowaniu odpowiedniego dystansu do wydarzeń i poglądów bohaterów .Narracja przybiera formę opowiadania aczkolwiek czasami narrator wyraża swoją opinię o mechanizmach rządzących społeczeństwie ustami postaci(np. Vautrin o zepsuciu arystokracji).

Jednak już w powieści Prusa ,w porównaniu do utworów Balzaca ,można zauważyć różnice w kompetencjach narratora .Sposób prowadzenia narracji w pewnym stopniu zmienił się gdyż mamy tu do czynienia z polifonicznością, czyli sytuacją , w której na ten sam temat wypowiadają się różne osoby przywłaszczając sobie część kompetencji narratora .Czasami jest to przyczyną sprzeczności, np. jeśli chodzi o okoliczności śmierci Minclowej w „Zbrodni i karze” . Tak też między innymi powstają z gruntu odmienne opinie na temat osoby Wokulskiego, którego Rzecki uważa za ideał , Węgrowicz określa go mianem szubrawca , a wg. Szumana jest on nadwrażliwy , z głębią uczuciową nie na tamte czasy .Suma sumarum , nie ma obiektywnej odpowiedzi na pytanie co do tego , jakim jest Wokulski , nie istnieje żadne , porządkujące wiedzę o nim ,zdanie W swojej strukturze Zbrodnia i kara jest powieścią polifoniczną (wielogłosową), o czym pisał M. Bachtin: “wypowiedzi postaci nie można w żadnym wypadku utożsamiać z głosem autora, ponieważ [...] bohaterowie Dostojewskiego [...] są nie tylko przedmiotami słowa autorskiego, ale także podmiotami własnego słowa posiadającego bezpośrednią ważkość znaczeniową”. Dlatego możliwe w powieści jest np. bezstronne przedstawienie obcych Dostojewskiemu amoralnych poglądów Raskolnikowa .

Elementem dokumentującym realizm świata przedstawionego w książce jest także język , jakim posługują się bohaterowie . Pisarz wprowadził indywidualizację języka , słownictwo pospolite, zawodowe , żargon. Zgodnie z tym faktem, w znacznym stopniu różnią się od siebie style mowy Vautrina i Delfiny de Nucingen , przy założeniu iż ona jest arystokratką a on drobnomieszczaninem.

Istniała w realizmie tendencja, aby nadać tekstowi charakter naukowy , by obraz życia przedstawiony w literaturze był taki sam jak w rzeczywistości . Jednak nie do końca tak było, bowiem nigdy nie była to do końca obiektywna wizja świata. Autor zbierał wiadomości i porządkował je według własnych kryteriów , jest to więc sztuczne widzenie rzeczywistości .

Słowa Stendhala znajdują swoje odzwierciedlenie w utworach dzięki kierowaniu się w procesie ich tworzenia konwencją realistyczną . Pełni ona, moim zdaniem, niebagatelną rolę w powstawaniu „subiektywnego” obrazu rzeczywistości i uczucia prawdopodobieństwa , które jest wyzwalane w każdym czytelniku takiej książki . Celem pisania, według tego prądu , było stworzeni artystycznej wizji świata, możliwie najbardziej adekwatnej do obiektywnego stanu i wyglądu rzeczy – i tak rzeczywiście jest .