Handel zgaraniczny jako czynnik sprzyjający rozwojowi gospodarki.

Handel towarami i usługami pomiędzy państwami ma zasadniczy wpływ na stan światowej gospodarki. To właśnie sytuacja na globalnym rynku decyduje o bogactwie lub ubóstwie wielku milionów ludzi.


Historia międzynarodowego handlu ma już kilka tysięcy lat. Od zarania cywilizacji w miastach dorzeczy Tygrysu i Eufratu funkcjonowali kupcy którzy kupowali i sprzedawali różne towary, transporyjąc je na grzbietach wielbłądów i osłów, a także ststkami. Z czasem trakty handlowe zaczęły się wydłużać, na przykład słynny jedwabny szlak, wiodący z Chin do starożytnego Rzymu, liczył prawie 6500 km.


Handel a kolonizacja.
Rozwój handlu był jedą z pośrednich przyczyn odkryć geograficznych. Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę niejako przy okazji poszukiwania nowej, krótszej drogi do Indii. Indie były już wówczas poważnym partnerem handlowym Europejczyków. To właśnie z Indii sprowadzano jedwab, kamienie szlachetne i przyprway.
Handel był też jedną z przyczyn europejskich podbojów i kolonizacjiinnych kontynentów. Wiele fabryk wybudowanych w okresie rewolucji przemysłowej powstawało głównie po to by przetwarzać sprowadzone z kolonii surowce. Ptęgo kolonialne również dużo eksportowany do swoich kolonii. Najczęściej eksportowano tanie produkty takie jak ubraniaczy buty, przy okazji doprowadzając do upadku lokalnych producentów, którzy wytwarzając towary nawet wyższej jakości nie byli w stanie wygrać konkurencji cenowej. W rezultacie takiej polityki kolonie coraz bardziej uzależniały się od swoich uprzemysłowionych kolonizatorów.


Handlowe potęgi.
Obecnie około 70% transakcjii handlowych zawieranych jest pomiędzy rozwiniętymi krajami Ameryki Północnej, Europy, Japonią i Australią. Największymi potęgami handlowymi świata są USA, Niemcy, Japonia, Włochy, Wielka Brytania i Francja.
Dominacja krajów wysoko uprzemysłowionych na światowym rynku wiąże się ze struktura ich eksportu/ Eksportują one głównie towary przetworzone, zaawansowane technologie, innymi słowy takie które przynoszą największe zyski, pod czas gdy kraje rozwijające się często od niedawna jeszcze kolonie, eksportują głównie surowce: ropę, rudy metali i rpdukty rolnicze.
Jednym z podstawowych problemów z jakimi borykają się w związku z taka właśnie strukturą eksportu kraje rozwijające się, jest uzależnienie od jednego czy dwóch produktów eksportowych. Przykładem może być Ghama, której eksport jest zdominowany (ok. 60%) przez kakao. Podobna jest sytuacja Kolumbii - prawie 60% udział w eksporcie tego kraju mają ropa naftowa i kawa. W takiej sytuacji nawet niewielki spadek cen któregos z tych towarów na rynkach światowych może doprowadzić do katastrofy gospodarki tych krajów. równie dramatyczne konsekwencje mogą mieć klęski żywiołowe.


Pożytki płynące z handlu.
Handel międzynarowody pozwala krajom wyspecjalizować sie w produkcji takich dóbr, które można w danym kraju wytworzyc możliwie najtaniej co najczęściej wiąże sie z dostępem do surowców. Każdy kraj stara się nie produkować towarów które gdzie indziej można wyprodukować taniej. Lepiej jest takie towary sprowadzić z zagranicy, a krajowy przemysł skoncentrowac na tym co można będzie korzystniej sprzedać na międzynarodowym rynku.
Jako że bogactwa naturalne są bardzo nierównomiernie rozmieszczone, niektóre kraje mają nad innymi przewagę. Na przykład kraj w którym znajduja sie duże złóża rudy żelaza, ma znaczną przewage nad innym, który dostępu do tego jakże istotnego w przemysle surowca nie ma. Wszystkie bowiem państwa potrzebują stali, przy czym ten, który ma właśnie złoża węgla i rudy żelaza, nie musi wydawać pieniedzy na jej import.


Przewaga.
Niektóre kraje mają tak bogate i różnorodne zasoby naturalne że są w stanie, korzystając z własnych surowców, wyprodukować praktycznie wszystkie towary, jakie są im potrzebne. Mimo to kraje te często koncentrują sie na produkcji tych towarów, które na międzynarodowym rynku zapewniają najwięszą zyskowność.
Dlatego jeśli dany kraj dysponuje wszystkimi niezbędnymi surowcami i technologią do produkcji ubrań, stali i wina, a jednocześnie okazuje się że produkcja stali jest najbardziej opłacalna to gospodarka tego kraju najprawdopodobniej nastawiona będzie na prdukcję stali. Zysk ze sprzedaży stali pozwoli wówczas na import pozostałych towarów. Z drugiej strony są też kraje niemal zupełnie pozbawione bogactw naturalnych, które nie mają wyboru i muszą te gałęzie przemysłu które przetważają ich ograniczone surowce.
W krajach kolonialnych przez wiele lat prowadzono rabunkoą gospodarkę, eksploatując ich bogactwa naturalne. W wyniku tego od końca XIX w. aż do lat 50. XX w.handel światowy zdominowały nie przetorzone surowce. W końcowym okresie tej fazy największy udział w światowym handlu miały produkty przemysłu naftowego.


Handel towarami.
W latach 50. udział surowców w światowym handlu zaczał się gwałtownie zmniejszać. Wprawdzie wiele krajów podpisało porozumienia ze swoimi byłymi koloniami, pozwalające na dalszą ekspoloatację ich złóż naturalnych, jednak jednocześnie laboratoria tych krajów nieustannie poszukują mogących je zastąpić tworzyw sztucznych. Na przykład jeszcze ostatno wiele krajów rozwijających się pokrytych było ogromnymi plantacjami sizalu, hodowanego dla pozyskiwania z nich włókna. Wynalezienie sztucznego włókna znacznie zmniejszyło popyt na sizal.
Obecnie coraz wiekzy udział w światowym handlu zaczynaja miec zaawansowane technologicznie produkty krajów wysoko uprzemysłoionych. Japonia eksportuje do Stanów Zjednoczonych telewizory i samochody, natomiast USA sprzedaja Japonii swoje samoloty i sprzęt komputerowy.
W wyniku takich zmian nastąpiło przesunięcie kierunku przepływu towarów. Zwiększyła sie dynakima eksportu krajów rozwiniętych, natomiast zdecydowanie spadł eksport krajów rozwijających się. Wyjatkiem są kraje które mają wysoko kwalifikowana, a jadnocześnie tania siłę roboczą - Honkong, Tajwan i Singapur. Kraje te eksportuje niezwykle tanie, jednak dobrej jakości towary, głównie sprzęt elektroniczny.


Wpływ rządów.
Światowy rynek jest w większości kontrolowany przez prywatne przedsiębiorstwa. Udział firm państwowych jest niewielki. Od momentu upadku systemu komunistycznego, a dokładniej od czasu rozwiązania Rady Wzajemniej Pomocy Gospodarczej w 1991 r. udział ten stał sie jeszcze mniejszy.
Wpradzie rządy żadko uczestniczą w transakcjach handlu miedzynarodowego, jednak prowadzona przez nie polityka wywiera na rynek znaczny wpływ. Często rządy, w celach ochrony własnego rynku pracy bądź też w celu utrzymania kluczowych gałęzi przemysłu wprowadzaja bariery celne. Innym sposobem jest wprowadzenie limitów importowych. Takie sztuczne bariery,ograniczając swobodny przepływ towarów, zmniejszaja wartość obrotów w handlu międzynarodowym i powoduja że niektóre produkty stają sie nieproporcjonalnie drogie.
Rządy krajów rozwiniętych często wprowadzaja bariery celne na produkty o wysokim stopniu przetworzenia sprowadzane z krajów rozwijających się, co powoduje znaczny wzrost ich cen końcowych, a zatem zmniejsza konkurencyjność. Kraje rozwijające się zmuszone są więc eksportowac swoje bogactwa naturalne, które wprawdze nie przynosza takich zysków, ale nie są obciążone cłem, dzięki czemu mogą byc tańsze, a więc bardziej konkurencyjne. Mimo tych utrudnień kraje rozwijające się musza cos eksportować, by zdobyć środki na zakup i import tych towarów których same z róznych przyczyn nie sa w stanie wyprodukować. Taka polityka bogatych państw uprzemysłowionych hamuje rozwój przemysłu i ogólnie rzecz biorąc, calych gospodarek państw rozwijających się.
Zdarza się że restrykcje celne dotykają także tej drugiej, silniejszej gospodarczo strony. Kraje rozwijające się również wprowadzają ograniczenia na import towarów z krajów rozwiniętych. Działania te mają na celu wsparcie krajowego przemysłu i zapewnienie większego wewnętrznego popytu na krajowe surowce. Ograniczenie importu niektórych towarów pomaga rodzimym producentom sprzedać na rynku wewnetrznym swoje produkty, często gorsze jakościowo, jednak dzieki cłom znacznie tańsze od importowanych.
Ograniczenia w handlu stają sie też czasami bronia w rękach polityków. Przykładem może być embargo nałożone przez ONZ w 1992 r. na Serbię. Embargo to, czyli zakaz międzynarodowego handlu z Serbią, miało to zmusić ten kraj do zaprzestania pomocy serbskim separatystą w Bośni.


Ingerencje polityki w światowy rynek.
GATT czyli Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu, był miedzynarodowym porozumieniem, powołanym w celu regulacji i stopniowego obniżania taryf celnych, a tym samym liberalizacji międzynarodowego handlu. Układ ten podpisało w 1948 r. 26 państw. Pierwszym celem tego porozumienia miało być powołanie do życia Światowej Organizacji Handlu. Organizacja ta powstała dopiero w 1994 r.i jest międzynarodowym forum, na łonie którego rozstrzyga się spory dotyczące barier celnych czy dumpingu.
Na przykład od lat 60. Japonia, Tajwan, Korea Południowa i Singapur zaczęły eksportoacć coraz większą ilość samochodoów, półprzewodników, telewizorów i wyrobów tekstylnych. Zalew tanich towarów ze Wschodu wywołał protest ze strony Stanów Zjednoczonych, które zarzuciły Japonii że esksport japońskich produktów do USA znaczne przewyższa eksport towarów amerykańskich na rynek japoński.
Okazało się tez, że zmniejszenie barier celnych zagroziło gospodarkom krajów rozwijających się. Napływ tanich, zaawansowanych technologicznie produktów z krajów uprzemysłowionych spowodował zmniejszenie popytu na rodzime produkty, a w związku z tym bankructwo wielu zakładów przemysłowych. Zmniejszenie produkcji natuchmiast spowodowało proces rozwoju gospodarczego. Poza tym wiele krajów zmuszonych do obniżenia taryf celnych, chcąc chronić własny przemysł, wprowadziło limity importowe czyli tzw. kontyngenty bezcłowe. W rozwoju handlu międzynarodowego wielka przeszkodą są też dotacje budżetowe i tzw. dumping czyli sprzedawnia za granicę towaróe poniżej kosztów produkcji. Niektóre kraje uważają że jest to nieuczciwy handel, inne zaś twierdzą że jeżeli w handlu panować ma liberalizm to każdy może kożystać ze wszystkich dostępnych mu środków - skoro komus opłaca się sprzedawać cos taniej niż to kupił, to ma do tego pełne prawo.
Wiele rządow wspiera też dotacjami swoje rolnictwo. Prym w tej dziedzinie wiodą kraje Unii Europejskiej, które subsydiami wspomagają zwłaszcza te gospodarstwa, które nastawione śa na uprawy ekologiczne. Pomoc państwa jest tu jak najbardziej uzasadniona, gdyż w obecnych czasach, kiedy opłacalne jest jedynie rolnictwo intensywne, które w zdecydowanie wiekszym stopniu degraduje środowisko naturalne, jest to jedna z form ochrony środowiska.


Udział Europy w handlu międzynarodowym.
USA są bez wątpienia największa potęgą gospodarczą świata, jednak ich udział w międzynarodowym obrocie towarowym nie jest juz tak dominujący. Powodem takiego stanu rzeczy jest to iz lwia część produkcji amerykańskiego przemysłu trafia na rynek wewnętrzny. Poza tym w USA znajdują sie złoża niemal że wszystkich bogactw naturalnych, zatem nie śa one zmuszone do importowania wielu surowców. Inaczej jest w przypadku Eurpy, która jest znacznie uboższa w bogactwa, a oprócz tego podzielona na wiele państw. W związku z tym Europa stała się największym światowym rynkiem handlu miedzynarodowego.
W latach 1918-1945 Europa handlowała głównie ze swoimi koloniami. Z czasem jednal zaczął rosnąć obrót towarami pomiędzy krajami europejskimi, najwyraźniejszy wzrost nastąpił w handlu środkami produkcji. Po wojnie dotychczasowe kolonie odzyskiwały niepodległość, w związku z czym obroty w handlu między krajami jeszcze się zwiększały. Zacieśnianie więzi handlowych doprowadziło do zawarcia porozumień które przybrały instytucjonalne formy Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (obecnie Unia Europejska) i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA).
Początkowo swój akces do EWG zgłosiło 6 państw - Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg. Obecnie do grona członków Uni zalicza się 15 państw, wkrótce dołączą do niej kolejne.Obroty w handlu wewnątrz Unii europejskiej rosną znacznie szybciej niż obroty na całym świecie. Zaciesnianie stosunków hanlowych poemiędzy rozwinietymi krajami europejskimiwywiera niekorzystny wpływ na gospodarki krajów rozwijających się, dla których rynek europejski staje się coraz bardziej niedostępny.


Kraje rozwijające się.
Coraz wyraźniejsza staje sie przepaść pomiedzy dynamicznie zwiększającymi produkcję i obroty handlowe bogatymi krajami uprzemysłowionymi, apogrążającymi sie w stagnacji krajami rozwijającymi się. Jedną z podstawowych przyczyn tego procesu są spadające na światowych rynkach rynkach ceny surowców - podstawowego źródła dochodów państw rozwijających się.
Wyjątek stanowia tu państwa eksportujące rope naftową, której ceny nieubłaganie rosną. Ceny na światowych rynkach dyktowane są przez kraje rozwinięte. To one bowiem ile ma kosztować zaawansowany technologicznie wytwór ich przemysły, a jednocześnie bedąc największym rynkiem zbytu surowców, zmuszają kraje rozwijające się do konkurencji., której efektem jest oczywiście spadek cen. Próby porozumień miedzy krajami eksportującymi ten sam produkt, dotyczące ustalenia cen i limitów podaży, nie przyniosły spodziewanych efektów. Kraje rozwijające się czesto też skarżą się na bariery celne ograniczające eksport ich towarów do krajów rozwiniętych.

Perspektywy.
W odpowiedzi na taką politykę potęg gospodarczych niektóre kraje rozwijające sie postanowiły zawiązać własne organizacje handlowe. Dotychczas największymi sukcesami może się pochwalic Organizacja Wolnego Handlu Ameryki Łacińskiej. Powstała ona w celu obrony wspólnych interesów i wzajemniego udostępniania wewnętrznych rynków zbytu. Próby powołania podobnych organizacji na kontynencie afrykańskiem i w Azji nie przyniosły spodziewanych rezultatów.
Tak naprawdę bowiem, aby usprawnić globalny handel, trzeba zmienić całkowicie cały system. Kraje rozwinięte, rozwijając własne gospodarki, powinny wspierć rozwój rolnictwa i przemysłu w krajach rozwijających się. Przeformułowanie stosunków między krajami rozwiniętymi, a rozwijającymi się i uczynienie z tych ostatnich równorzędnych partnerów wydaje się być jedynym sposobem, by uniknąc rozprzestrzeniania się obszarów nędzy i pogłębienia przepaści pomiedzy krajami rozwiniętymi, a resztą świata, mogącej prowadzić do niebezpiecznych konsekwencji w skali globalnej.


Treść czasopisma "Świat Wiedzy".