Krytyka narodu polskiego przez twórców XIX wieku.

„A to Polska właśnie” – Krytyka narodu polskiego przez twórców XIX wieku.

Tematem mojej pracy jest krytyka narodu polskiego przez twórców XIX wieku. Pierwszym, wybranym przeze mnie twórcą jest Stanisław Wyspiański, który w swoim dramacie pod tytułem „Wesele” krytykuje łączenie się i mieszanie przedstawicieli różnych warstw społecznych. Stanowisko inteligentów jest to zbiór kontrastów – z jednej strony traktują chłopów z pogardą, jednak z drugiej strony są zafascynowani ich życiem, a zjawisko owej fascynacji nazwane zostało „chłopomanią”. Ślub chłopki i inteligenta to tylko jeden z przykładów tego zjawiska. Dość podobnie jest wśród chłopów – młodsi są pod wrażeniem życia w mieście, starsi jednak pamiętają dawne krzywdy i bronią swojej pozycji w społeczeństwie. Największy kontrast między tymi dwiema grupami ujawnia się w rozmowach takich jak rozmowa Radczyni z Kliminą, w której przedstawicielka inteligencji wyjawia całkowity brak wiedzy o życiu na wsi. Wyspiański uważa, że odzyskanie niepodległości zależy od porozumienia tych dwóch grup, jednak żadna z tych grup nie jest w pełni gotowa do walki i właśnie to stawia Polaków w ośmieszającym świetle, pomimo tragizmu całej sytuacji.
Krytyka narodu polskiego nasilała się także w romantyzmie, gdy ojczyzna była pod zaborami. Przykładem artystycznego sprzeciwu wobec panującej sytuacji może być „Grób Agamemnona” Juliusza Słowackiego. Podmiot liryczny w tym utworze krytykuje stosunek naszych rodaków do kraju – uważa, że wywyższanie tego, co francuskie, a umniejszanie temu, co polskie jest przejawem kosmopolityzmu. Ponadto ostro krytykuje klęskę powstania listopadowego i oskarża Polaków o nadmierne zainteresowanie materialnymi sprawami i stopniowe odwracanie się od wyższych wartości.
Słowacki krytykuje nasz naród również w dramacie pod tytułem „Kordian”. Surowo ocenia powstanie listopadowe i postawę Polaków. Uwidacznia się ona zwłaszcza w scenie z Doktorem, w której to wyśmiewa nieudolne starania jednostki. Tytułowy bohater zdaje sobie wówczas sprawę, że bierna postawa to czekanie na to, co przyniesie los. Ujawnia się tutaj postawa Słowackiego, który chciał walki, która dobrze prowadzona przyniesie wyczekiwaną wolność.
Oprócz literatury pięknej na uwagę zasługują teksty publicystyczne. W tym aspekcie przoduje Piotr Skarga, który uwieczniony został przez Jana Matejkę podczas wygłaszania jednego ze swych kazań. Podczas jednego z nich wymienił sześć chorób, jakie szkodzą Polsce - brak miłości do ojczyzny, brak zgody politycznej, anarchię religijną, osłabienie władzy królewskiej, niesprawiedliwe prawa i niekarność grzechów jawnych. Autor w sposób poruszający przekonywał o zasadności patriotyzmu i o własnej miłości do ojczyzny. Znany z jego kazań motyw tonącego statku wymierzył cios w magnaterię, która zamiast zająć się ratowaniem swojego państwa, troszczyła się jedynie o własny byt.
Podobną funkcję miał pełnić przekaz Andrzeja Frycza Modrzewskiego, który uznawał państwo za jednostkę służącą dobru obywateli i zapewniającą im spokojne życie. Autor przekonywał, że wizja jest możliwa, gdy społeczeństwo będzie bronić swojego państwa jak przystało na patriotów.
Zarówno literatura piękna jak i teksty publicystyczne miały szczytny cel – obudzić i zmotywować naród do działania, do obrony własnego państwa. Autorzy nie opisywali jedynie panującej sytuacji ale starali się wyśmiać pewne zachowania ludzi i ich postawy. Wszechobecna ironia i sarkazm miały na czytelnika największy wpływ, bowiem uderzały w niego samego, w tym przede wszystkim w jego wady.