Malowidła naskalne z Lascaux

DATA POWSTANIA: ok. 15 tys. lat p.n.e
GDZIE MOŻNA GO OBEJRZEĆ: Lascaux
TECHNIKA: malowidła naskalne

Zastosowana została tutaj perspektywa kulisowa, która opiera się na założeniu, że przy określonym ustawieniu przedmioty znajdujące się bliżej zasłaniają te, które są położone dalej. W ten sposób dwa częściowo zachodzące na siebie kształty sprawiają wrażenie, iż ten, który jest widoczny w całości, znajduje się bliżej, a ten, który widać tylko częściowo - dalej. Inny rodzaj perspektyw, występujący w malarstwie naskalnym równolegle z perspektywą kulisową, to perspektywa rzędowa, kiedy np. zwierzęta z dalszego planu umieszczano powyżej zwierząt pierwszoplanowych. Wynikało to z obserwacji natury - rzeczywiście złudzenie optyczne sprawia, że przedmioty oddalone wydają się górować nad przedmiotami bliższymi patrzącemu.

Do wykonania malowideł stosowano barwniki roślinne i mineralne, dostępne ówczesnemu człowiekowi, takie jak ochra, węgiel drzewny albo barwnik manganowy. Dosyć wąska, naturalna gama barwna brązów, żółci i czerni to efekt ograniczonej ilości barwników.

Zaskakuje naturalizm postaci zwierzęcych, uchwyconych w ruchu, ich ekspresyjność (nawet jeśli są zarysowane bardzo ogólnie), przy jednoczesnym schematycznym, wręcz prymitywnym sposobie przedstawiania sylwetek ludzkich. Zwierzęta są generalnie ukazane bardzo realistycznie, chociaż mają nieco zbyt małe głowy i kończyny.

Malowidła we francuskiej grocie Lascaux zostały przypadkowo odkryte w 1940r. Mamy tu do czynienia z jednym z najwspanialszych zespołów sztuki *paleolitycznej. W pierwszej sali, owalnej, znajduje się fryz z wizerunkami zwierząt, z których największe mają ok. 5 m. Dalej ciągną się inne sale i korytarze, pokryte zarówno malowidłami jak i rytami naskalnymi. Część uczonych uważa, że jaskinie nie służyły ludziom za mieszkania, a pełniły funkcję sanktuariów, czasem nawet w ciągu kilku tysięcy lat, odkrywamy bowiem kilka warstw malowideł, wykonanych jedne na drugich.

Prezentowana tutaj pierwsza scena z dwoma bizonami to z pewnością jedna z najbardziej charakterystycznych dla Lascaux prób przedstawienia trójwymiarowości postaci na płaszczyźnie. Stworzeniu iluzji głębi służą tu m.in. pewne zniekształcenia kształtów zwierząt oraz symetryczność kompozycji.

Druga scena budzi kontrowersje wśród badaczy. Jest to niewątpliwie scena narracyjna, czyli taka, która opowiada jakąś historię. Sylwetki zwierząt znajdują się w ruchu. Nosorożec zdaje się odchodzić z miejsca wydarzeń. Być może scena przedstawia polowanie, podczas którego myśliwy został zraniony przez zwierzę, Nie wiadomo, co oznacza sylwetka ptaka na kiju, narysowana równie schematycznie jak leżąca postać ludzka. Historia sztuki prehistorycznej właściwie cały czas się zmienia, w miarę jak pojawiają się coraz to nowe znaleziska. Odkrycia ostatnich lat cofają historię sztuki na ok. 32 tys., a nawet 75 tys. lat od chwili obecnej. Najliczniejsze przykłady sztuki prehistorycznej znamy z Europy i Afryki, także z Australii, nieco mniej z Azji i Ameryki.

Prawdopodobnie ludzie paleolityczni mieli skomplikowany system rytuałów i wierzeń, który znajdował odzwierciedlenie w dekoracjach przedmiotów codziennego użytku, a także jaskiń. Dziś trudno nam odnaleźć klucz do zrozumienia symboliki i istoty tej sztuki. Badacze wciąż na nowo zadają sobie pytanie, czy jaskinie dekorowane malowidłami były miejscami kultu.

Pomimo usilnych starań, podejmowanych w celu konserwacji malowideł jaskiniowych i umożliwienia dostępu do nich publiczność, w 1963 r. jaskinia Lascaux została zamknięta dla zwiedzających. Rozrastające się porosty i rozpuszczanie się wierzchnich warstw wapienia groziło zagładą malowideł. Niedaleko jaskini zbudowano jej wierną kopię i tam turyści mogą podziwiać dzieła paleolitycznych mistrzów.

W południowej Francji i w północnej Hiszpanii odnaleziono łącznie ok. 200 jaskiń dekorowanych malowidłami i rytami naskalnymi. Wielu podobnych odkryć dokonano też na obszarze Karelii, w Rosji, m.in. na Syberii i na Uralu, na Morawach i na Ukrainie, i wciąż odnajdowane są nowe stanowiska. Większość malowideł datowana jest na epoki paleolitu i mezolitu. Główne motywy malowideł to przedstawienia zwierząt: konie, bizony, mamuty, nosorożce, drapieżniki z rodziny kotów. Nie jest to specjalnie zaskakujące, jeśli weźmiemy pod uwagę, że ich autorzy wywodzili się ze społeczności myśliwskich. Wraz ze zmianami klimatycznymi (ok. VIII tysiąclecia p.n.e.) następuje zmiana systemu funkcjonowania społeczności ludzkich. Wędrowni myśliwi stają się osiadłymi rolnikami, a zatem zmienia się ich sztuka i malarstwo jaskiniowe stopniowo zanika.

Historia Malarstwa Beata Jankowiak - Konik