Analiza wskaźnikowa

Analiza wskaźnikowa jest jednym z najważniejszych obszarów analizy ekonomicznej. Stanowi rozwinięcie wstępnej analizy sprawozdań finansowych. Jest szybką i efektywną metodą uzyskiwania wglądu w operacje gospodarcze i funkcjonowanie firmy w minionych okresach w oparciu o wskaźniki ekonomiczne. Jest więc skutecznym narzędziem zarządzania. Niemniej sposób podejścia do tego narzędzia musi być odpowiednio wyważony i uzupełniany innymi narzędziami analitycznymi. Wynika to z tego, iż analiza wskaźnikowa nie jest wolna od pewnych ograniczeń. Daje on tylko poznawczy obraz przedsiębiorstwa. Nie można na jej podstawie określić szczegółów. Ukazuje zmiany zjawisk, ale nie ukazuje przyczyn zmian tych zjawisk. Bazuje wyłącznie na przyszłości firmy. Jednak wraz z analizą otoczenia może ona służyć do przewidywania warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości. Opiera się na bilansie i rachunku wyników. Ujmuje różnorakie powiązania pomiędzy bilansem i rachunkiem wyników. W oparciu o wyniki analizy wskaźnikowej można dokonać dogłębnej oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Analiza wskaźnikowa wykorzystywana jest przez:
• Menadżerów (w podejmowaniu decyzji dotyczących sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa),
• Kredytobiorców (w ocenie zdolności firmy do samofinansowania),
• Udziałowców firmy (w ocenie wielkości dywidendy i zyskowności akcji).
Wachlarz wskaźników, jakie mogą być obliczane na podstawie sprawozdań finansowych, jest szeroki. Wskaźniki mogą przedstawiać relacje obrazujące zależności zachodzące pomiędzy pozycjami jednego sprawozdania: bilansu (wskaźniki bilansowe) oraz rachunku zysków i strat (wskaźniki wynikowe), a także zależności zachodzące pomiędzy pozycjami różnych sprawozdań (wskaźniki mieszane).
Analiza wskaźnikowa obejmuje cztery główne kategorie:
• Analiza płynności finansowej,
• Analiza zadłużenia przedsiębiorstwa (wspomagania finansowego),
• Analiza sprawności działania przedsiębiorstwa (aktywności),
• Analiza rentowności.
Analiza płynności finansowej dostarcza informacji na temat źródeł gotówki znajdującej się w przedsiębiorstwie na dzień bilansowy przeznaczonej na regulowanie bieżących zobowiązań. Płynność finansowa jest niezbędna w utrzymaniu ciągłości gospodarowania i informuje o zdolności firmy do wywiązywania się z krótkotrwałych zobowiązań. W długich okresach stanowi warunek dynamicznego rachunku ekonomicznego efektywności inwestycji. Analiza płynności wiąże się z analizą aktywności krótkoterminowej i z tak zwanym cyklem konwersji gotówki. Polega on 00%•na tym, że przedsiębiorstwo dokonując operacji zakupuje surowce do produkcji, co oznacza powiększenie zapasów. Następstwem tych działań jest natychmiastowy odpływ gotówki lub zwiększenie zobowiązań krótkoterminowych. Następnie przedsiębiorstwo zamienia surowce na produkty gotowe i je sprzedaje, czym zwiększa należności. W momencie, kiedy odbiorcy gotowych produktów regulują należności przedsiębiorstwo może uregulować własne zobowiązania krótkoterminowe wobec dostawców, czym zamyka cały cykl. Zdolność przedsiębiorstwa do ciągłego powtarzania powyższego cyklu zależy od krótkoterminowej płynności i zdolności do generowania gotówki. Analiza płynności finansowej jest najważniejszym z czterech wskaźników, ponieważ aby nie utracić zdolności finansowej każde przedsiębiorstwo musi regulować swoje zobowiązania, w przeciwnym razie grozi mu upadłość. Swoje zobowiązania przedsiębiorstwo reguluje z aktywów bieżących czyli takich, które można szybko, łatwo i tanio zamienić na gotówkę. Podstawą oceny bieżącej płynności finansowej jest bilans, rachunek wyników i wskaźniki płynności. Bilans to stan środków obrotowych i zobowiązań płatniczych na początek i koniec okresu sprawozdawczego. Na podstawie bilansu ocenia się zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących zobowiązań. Taką ocenę płynności finansowej nazywamy płynnością w ujęciu statycznym. Natomiast rachunek wyników ukazuje źródła pochodzenia środków pieniężnych oraz kierunki ich rozdysponowania jest to płynność w ujęciu dynamicznym. W statycznym ujęciu płynności finansowej wyróżnia się trzy stopnie płynności:
I stopień – płynność uwarunkowaną obrotem,
II stopień – płynność uwarunkowaną wpływami ,
III stopień – płynność gotówkową.
W ocenie analizy płynności finansowej służą następujące wskaźniki:
• Wskaźnik bieżącej płynności (ang. current ratio):
Aktywa bieżące
CR = -----------------------------
Zobowiązania bieżące

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej informuje o tym, ile razy aktywa bieżące, czyli środki obrotowe, pokrywają pasywa bieżące, czyli zobowiązania krótkoterminowe. Jest traktowany w przedsiębiorstwie jako wskaźnik bezpieczeństwa w zakresie płynności środków. Wskaźnik ten posiada III stopień płynność. Optymalna wielkość wskaźnika wynosi od 1,5 do 2,0 i oznacza równowagę finansową przedsiębiorstwa. Jeżeli wielkość wskaźnika spadnie poniżej 1,5 będzie to oznaczało zagrożenie finansowe dla przedsiębiorstwa. Natomiast wzrost powyżej 3,0 z jednej strony będzie świadczył o wysokiej płynności przedsiębiorstwa, ale z drugiej zaś strony o nieefektywnej działalności przedsiębiorstwa, które mogą przejawiać się nadmiernymi zapasami materiałów i wyrobów, nadmiernymi należnościami, nadmiarem nie zainwestowanych pieniędzy, a także obniżyć rentowność, czyli zmniejszyć zysk. Jednak w praktyce często wymaga się, aby majątek obrotowy dwukrotnie przewyższał wartość bieżących zobowiązań (2,0). Wskaźnik ten jest bardzo silnie zróżnicowany branżowo.
• Wskaźnik szybkiej płynności (ang. quick ratio):
Aktywa bieżące – Zapasy
QR = ----------------------------------
Pasywa bieżące

Wskaźnik ten ma charakter uzupełniający do poprzedniego. Informuje o stopniu pokrycia pasywów bieżących aktywami bieżącymi o największej płynności, czyli należnościami, papierami krótkoterminowymi i środkami pieniężnymi. Posiada II stopień płynności. Jego norma to od 0,8 do 1,0. Im większa jest wartość tego wskaźnika, tym większa jest płynność przedsiębiorstwa. Jednak znaczne przekroczenie górnej granicy oznacza nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych lub utrzymywanie wysokiego stanu należności krótkoterminowych przy niskim stanie zobowiązań krótkoterminowych. Różnica pomiędzy wskaźnikiem bieżącej płynności a wskaźnikiem szybkiej płynności nie powinna być duża, gdyż świadczyłoby to o zbyt dużym udziale zapasów w aktywach bieżących.
• Wskaźnik bardzo szybkiej (gotówkowej) płynności (ang. cash ratio):
Środki pieniężne + Krótkoterminowe papiery wartościowe
------------------------------------------------------------------------
Pasywa bieżące

Do wyznaczenia tego wskaźnika bierze się pod uwagę w liczniku tylko najbardziej płynne składniki aktywów obrotowych. Natomiast obliczając zobowiązania krótkoterminowe bierze się pod uwagę zobowiązania z tytułu dostaw i usług, kredyty i pożyczki o terminie wymagalności krótszym niż jeden rok oraz zobowiązania z tytułu emisji krótkoterminowych dłużnych papierów wartościowych. Na potrzeby analizy finansowej, do zobowiązań krótkoterminowych zalicza się również krótkoterminowe rezerwy i krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe, znajdujące się po stronie pasywów. Wskaźnik ten posiada I stopień płynności.
• Wskaźnik pokrycia zobowiązań należnościami (ang. receivables to current liabilities ratio):
Należności krótkoterminowe
-----------------------------------------
Zobowiązanie krótkoterminowe

Wskaźnik ten jest silnie zróżnicowany branżowo. Za minimalny poziom można przyjąć wartość równą 1, ale im większa wartość wskaźnika, tym większa jest płynność przedsiębiorstwa.

Obok tradycyjnych wskaźników stopień płynności środków w przedsiębiorstwie odzwierciedla kapitał obrotowy, czyli pracujący:
• Wskaźnik kapitałochłonności obrotu:
Kapitał obrotowy
---------------------- x 360 dni
Sprzedaż netto

Kapitał obrotowy to różnica pomiędzy majątkiem obrotowym a zobowiązaniami bieżącymi. Wskaźnik kapitałochłonności obrotu określa liczbę dni obrotu na jaką wystarcza kapitał obrotowy. Kapitał obrotowy netto powinien się zwiększać w tempie zbliżonym do wzrostu sprzedaży. Wskaźnik maleje wraz ze wzrostem wielkości sprzedaży. Nieproporcjonalny wzrost kapitału obrotowego do obrotu powoduje niebezpieczeństwo utraty płynności finansowej przedsiębiorstwa.


• Wskaźnik udziału kapitału pracującego w aktywach:
Kapitał pracujący
------------------------- x 100
Aktywa ogółem

Kapitał pracujący to część kapitału stałego, która finansuje zobowiązania bieżące. Kiedy udział kapitału pracującego w aktywach jest zbliżony do udziału zobowiązań bieżących w kapitale całkowitym oznacza to wówczas, że płynność finansowa przedsiębiorstwa jest prawidłowa. Zbyt wysoka wartość tego wskaźnika oznacza nieefektywną działalność przedsiębiorstwa (zmniejsza możliwość zysku), a zbyt niska wartość utrudnia spłatę zobowiązań.
• Wskaźnik rotacji zapasów w dniach
Wartość zapasów
------------------------------ x 360
Przychody ze sprzedaży

Wskaźnik ten określa ile dni trwa cykl obrotu zapasami. Mała wartość tego wskaźnika oznacza większy obrót zapasami, a to z kolei oznacza, że przedsiębiorstwo sprawniej działa. Natomiast wzrost wskaźnika oznacza, że zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbą dni sprzedaży. Wzrost wskaźnika oznacza również zmniejszenie kosztów magazynowania, uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w zapasach. Wzrost tego wskaźnika to wzrost ryzyka niemożliwości zaspokojenia potrzeb odbiorców lub zachowania rytmiczności produkcji.
• Wskaźnik rotacji należności w dniach:
Średni stan należności
------------------------------ x 360
Przychody ze sprzedaży

Wskaźnik rotacji należności określa ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo odtwarza stan swoich należności. Niska jego wartość tego wskaźnika oznacza krótki cykl inkasowania należności. Jego wzrost natomiast oznacza pogorszenie w ściąganiu należności. W różnych przedsiębiorstwach ma różną wartość. Średnio można przyjąć, że powinno wynosić 30 dni.
• Wskaźnik wydajności pracy jednego zatrudnionego
Przychody ze sprzedaży
------------------------------
Liczba pracowników

Wskaźnik ten oznacza, że im wyższa wydajność pracy, czyli wyższy przychód uzyskamy z jednego zatrudnionego pracownika, tym wyższa sprawność działania. Powinien więc rosnąc w czasie.
Analiza zadłużenia przedsiębiorstwa sprawdza strukturę kapitału, czyli pasywów pod kątem zdolności przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań, zwłaszcza długoterminowych, które wykraczają poza ramy analizy płynności. Wskaźniki zadłużenia stosowane są często w ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w dłuższym okresie czasu. W analizie zadłużenia wykorzystuje się następujące wskaźniki:
• Wskaźnik ogólnego zadłużenia:
Zobowiązania ogółem
DR = ------------------------------
Aktywa ogółem

• Wskaźnik udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku:
Kapitał własny
---------------------
Aktywa ogółem

• Wskaźnik relacji zobowiązań do kapitału własnego:
Zobowiązania ogółem
------------------------------
Kapitał własny

• Wskaźnik relacji zobowiązań długoterminowych do ogółu zobowiązań:
Zobowiązania długoterminowe
---------------------------------------
Zobowiązania ogółem

• Wskaźnik pokrycia zobowiązań długoterminowych:
Majątek trwały netto
--------------------------------------
Zobowiązania długoterminowe

• Wskaźnik pokrycia odsetek z uzyskanych efektów finansowych:
Zysk brutto + Odsetki
------------------------------
Odsetki

• Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową:
Zysk netto + Amortyzacja
----------------------------------
Przeciętny stan zobowiązań

Analiza aktywności określa sposób wykorzystania aktywów będących pod kontrolą przedsiębiorstwa w celu generowania przychodów ze sprzedaży. Wskaźniki aktywności określają jak efektywnie przedsiębiorstwo zarządza swoim majątkiem. Wśród wskaźników aktywności wyróżnia się:
• Wskaźnik obrotowości majątku:
Przychody ze sprzedaży
-----------------------------------------
Przeciętny stan aktywów ogółem

• Wskaźnik obrotowości majątku trwałego:
Przychody ze sprzedaży
-------------------------------------------
Przeciętny stan aktywów trwałych

• Wskaźnik obrotowości majątku obrotowego:
Przychody ze sprzedaży
-----------------------------------------------
Przeciętny stan aktywów obrotowych

• Wskaźnik rotacji zapasów:
Przychody ze sprzedaży
-------------------------------
Zapasy

• Wskaźnik rotacji zapasów w dniach:
Zapasy
------------------------------- x 360 dni
Przychody ze sprzedaży

• Wskaźnik obrotowości zapasów materiałowych:
Przeciętny stan zapasów materiałowych
------------------------------------------------- x 360 dni
Koszty zużycia materiałów

• Wskaźnik obrotowości zapasów wyrobów gotowych w dniach:
Przeciętny stan zapasów wyrobów gotowych w dniach
------------------------------------------------------------------- x 360 dni
Koszty działalności operacyjnej

• Wskaźnik obrotowości zapasów produkcji w toku w dniach:
Przeciętny stan zapasów produkcji w toku
---------------------------------------------------- x 360 dni
Koszty działalności operacyjnej

• Wskaźnik rotacji należności:
Przychody ze sprzedaży
----------------------------------
Przeciętny stan należności
• Wskaźnik rotacji należności w dniach:
Przeciętny stan należności
------------------------------------ x 360 dni
Przychody ze sprzedaży

• Wskaźnik okresu spłaty zobowiązań:
Zobowiązania bieżące
-------------------------------- x 360 dni
Koszty własne sprzedaży

Analiza rentowności mierzy wielkość zysku, jaki wypracowuje firma w relacji do jej przychodów i zainwestowanego kapitału. Analizę rentowności należy oceniać wraz z rentownością również innych przedsiębiorstw np. w branży czy w regionie, gdyż wtedy przyrównanie osiągniętego wyniku rentowności badanego przedsiębiorstwa ze średnią rentownością w branży lub z wynikiem innego przedsiębiorstwa, które jest podobne charakterem działalności, daje dobry wynik. Wśród wskaźników rentowności wyróżnia się:
• Wskaźnik rentowności sprzedaży netto (ang. return on sale):
Zysk netto
ROS = ------------------------------ x 100%
Przychody ze sprzedaży

• Wskaźnik uwzględniający zysk brutto:
Zysk brutto
------------------------------ x 100%
Przychody ze sprzedaży

• Wskaźnik uwzględniający zysk brutto na działalności gospodarczej:
Zysk brutto na działalności gospodarczej
--------------------------------------------------- x 100%
Przychody ze sprzedaży

• Wskaźnik uwzględniający zysk na działalności operacyjnej:
Zysk operacyjny
------------------------------ x 100%
Przychody ze sprzedaży


• Wskaźnik uwzględniający zysk ze sprzedaży w cenach brutto:
Zysk ze sprzedaży
-------------------------------------------------- x 100%
Przychody ze sprzedaży w cenach brutto

• Wskaźnik rentowności aktywów (ang. return on assets):
Zysk netto
ROA = --------------------- x 100%
Aktywa ogółem

• Wskaźnik rentowności majątku z wykorzystaniem zysku brutto:
Zysk brutto
--------------------- x 100%
Majątek ogółem

• Wskaźnik rentowności majątku z wykorzystaniem zysku brutto skorygowanego o płacone odsetki:
Zysk brutto + Odsetki
---------------------------- x 100%
Majątek ogółem

• Wskaźnik wykorzystujący rentowność majątku trwałego:
Zysk netto
--------------------- x 100%
Majątek trwały

• Wskaźnik wykorzystujący rentowność majątku obrotowego:
Zysk netto
------------------------- x 100%
Majątek obrotowy



• Wskaźnik rentowności kapitału własnego (ang. return on equity):
Zysk netto
ROE = --------------------- x 100%
Kapitał własny


• Wskaźnik rentowności kapitału podstawowego
Zysk netto
--------------------------- x 100%
Kapitał podstawowy

Wszystkie wskaźniki wykorzystywane w analizie wskaźnikowej stanowią dane wrażające stan zjawiska na początek i koniec okresu sprawozdawczego oraz wielkości średnie, czyli suma stanu na początek i koniec okresu podzielona przez 2.