Renesans

RENESANS
RENESANS (Z FRANCUSKIEGO RENAISSANCE, Z WŁOSKIEGO RINASCITA- „ODRODZENIE”). Renesans w sztuce to okres rozwoju kultury europejskiej od schyłku średniowiecza do początków doby nowożytnej, obejmujący XV i XVI wiek.- we Włoszech od XIV wieku; charakteryzowały go między innymi fascynacja antykiem, odrodzenie nauki, humanizm, zaświecenie życia społecznego, ponadto indywidualizm i docenienie roli artysty w kształtowaniu kultury; Renesans był stylem w sztuce zapoczątkowanym we Florencji na pocz. XV wieku i promieniującym na inne kraje Europy. Nawiązanie do osiągnięć antyku wyrażało się poszukiwaniem harmonii form i jasności konstrukcyjnej, a przede wszystkim, wzorem Greków, pojmowaniem piękna jako wartości obiektywnej, sprawdzalnej przy pomocy intelektu. Dla rozwoju sztuki renesansu duże znaczenie miało powstanie mecenatu mieszczańskiego oraz zmiana społecznej pozycji artystów- niektórzy z nich stali się z rzemieślników cechowych samodzielnymi, wszechstronnymi twórcami. Do popularyzacji nowych form przyczyniła się teoria sztuki- publikowane traktaty i wzorniki (L.B. Alberti, A. Pallado, P. della Francesca, Leonardo da Vinci). Dla architektury wzorem idealnych proporcji i podziałów były liczne zabytki rzymskie. Nowością były wprowadzone prze D. Bramantego centralne budowle kopułowe. Stosowano antyczne porządki architektoniczne operując kolumnami i belkowaniem. Rozpowszechnia się schemat łuku triumfalnego oraz portyk z trójkątnym tympanonem. Występują często ornamenty o rodowodzie grecko-rzymskim: groteski, liście akantu, rozety, wieńce, układy kandelabrowe. Najważniejsze typy architektoniczne to: pałac miejski z arkadowym dziedzińcem wewnętrznym, willa podmiejska z kondygnacją reprezentacyjną na parterze, ponadto wznoszone poza miastami pałace otoczone fortyfikacjami ziemnymi tzw. Palazzo In fortezza. W budownictwie sakralnym charakterystyczne były kaplice na planie centralnym. W świeckiej architekturze miejskiej renesansowe formy nadawano ratuszom, giełdom, sukiennicom. Wkostrukcjach budowlanych szeroko stosowano łuk półkulisty, kolumnady arkadowe, proste belkowania, kopuły, sklepienia kolebkowe lub krzyżowe, stropy kasetonowe, a elewacjach rustykę i boniowanie. Czołowi architekci renesansu włoskiego to: F. Brunelleschi, L.B. Alberti, Rafael, D. Bramante, Michał Anioł, J. Sansovino. Malarstwo renesansu koncentrowało się na problematyce konstrukcji przestrzeni i bryły przedstawianych przedmiotów, czerpiąc z badań nad perspektywą linearną (Masaccio, P. Uccelo) oraz barwną (m.in. P. della Francesca). Perspektywą barwną zajmował się też Leonardo da Vinci, który nadał kierunek rozwoju malarstwa w końcu XV wieku, wprowadził komponowanie postaci w układach symetrycznych m.in. trójkąta równobocznego, opracował też zasady  sfumato, które zastąpiły dotychczasowy twardy konturowy modelunek. Charakterystyczny dla malarstwa był zwrot ku naturze ugruntowany jej obserwacją. Rozwijało się również malarstwo portretowe – najpierw ujęciu profilowym, a następnie w ukazujące półpostaci. Pojawiająca się często tematyka religijna i mitologiczna stanowiła w wielu przypadkach pretekst do przedstawiania życia współczesnego . Pejzaże dawały szczególne możliwości eksperymentowania w zakresie trójwymiarowej przestrzeni. Czystym, nasyconym, kontrastowo barwom towarzyszyło rozproszone światło. Największymi mistrzami koloru i światła byli wenecjanie. W zakresie techniki szczególne znaczenie miało stopniowe zastępowanie tempery techniką olejną- jako podobrazie obok dotychczasowej deski pojawiło się płótno. W malarstwie ściennym powszechna była technika fresku. Najważniejszymi malarzami w renesansie we Florencji byli: Masaccio, P. Uccelo, S. Botticheli, a. del Castagno, D. Veneziano, B. Gozzoli, D. Ghirlandaio, Filippo i Filippino Lippi, w umbrii- P. della Francesca, L. Signorelli. W okresie dojrzałego renesansu wyjątkowe znaczenie miała wszechstronna , twórczość trzech najwybirniejszych indywidualności epoki: Leonardo da Vinci oraz Michała Anioła i Rafaela. W rzeźbie renesans dał niejako początek konkurs w 1401 na brązowe drzwi do baptysterium przy katedrze florenckiej, którego zwycięzcą został L.Ghiberti- wskrzeszono wówczas antyczną techniką odlewu w brązie. Najpowszechniejszym materiałem stał się jednak kamień (gł. Marmur). Rzeźba oderwała się od tla i stanowiła coraz cześciej samodzielną kreację wolno stojącą. Tworzono popiersia portretowe, posągi konne, akty i przyścienne nagrobki niszowe. Płaskorzeźby pełniły rolę dekoracyjną i ornamentalną. Najważniejszym przedstawicielem rzeźby wczesnego renesansu był florentczyk Donatello, którego „Dawid” (ok. 1430) to pierwszy akt w rzeźbie pełnej od czasów antyku. Tego samego dłuta jest pierwszy od starożytności posąg konny – pomnik Gattamelaty w Padwie (1453). Czołowymi rzeźbiarzami byli także M. de Fiesole, A del Verrocchio, L. della Robbia, który wprowadził do rzeźby technikę glazurowanej terakoty (biało-niebieskie reliefy i tonda). Do arcydzieł renesansu należą wczesne prace Michała Anioła np. „Piet Watykańska” (1498-1500).




Źródła:

Encyklopedia Powszechna z 1999 roku
Wielcy malarze oraz okresu w sztuce
Książka od Plastyki z II klasy Liceum