Przyczyny wydarzeń grudniowych 1970 roku
W grudniu 1970 roku w kilku miastach na Wybrzeżu doszło do strajków, demonstracji i starć ulicznych, stłumionych przez siły porządkowe. Bezpośrednią przyczyną wydarzeń grudniowych byłodrastyczne podniesienie cen artykułów pierwszej potrzeby, głównie żywności i węgla.
Wieczorem 12 grudnia media państwowe podały informacje o wprowadzeniu podwyżek cen. Przykładowo ceny mięsa i przetworów mięsnych miały wzrosnąć średnio o 17,6%, ceny mąki o 16,6%, ryb i przetworów rybnych średnio o 11,7%. Ceny węgla kamiennego miały wzrosnąć o 10%, zaś brunatnego o 14%. Obniżono ceny telewizorów, pralek, lodówek itp., czyli produktów kupowanych rzadko i nienależących do niezbędnych. Podwyżki uderzały więc najsilniej w najgorzej zarabiających, w tym w robotników.
Przebieg wydarzeń
Pierwsze protesty wybuchły 14 grudnia 1970 roku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Robotnicy zgromadzili się przed siedzibą dyrekcji, a kiedy ich postulaty nie zostały spełnione, kilkutysięczny tłum udał się pod Komitet Wojewódzki Partii. Tego samego dnia doszło do pierwszych starć z milicją i ZOMO. Demonstrację stłumiono siłą, milicja użyła gazu łzawiącego, wielu uczestników strajku aresztowano.
We wtorek, 15 grudnia pierwszy sekretarz partii, Władysław Gomułka, podjął decyzję o możliwości użycia broni wobec strajkujących.
Około południa 16 grudnia na ulice Gdańska wyjechały czołgi i transportery opancerzone. Do akcji wkroczyło kilka dywizji wojska. Wieczorem media poinformowały o pierwszych ofiarach śmiertelnych.
Podobne wydarzenia miały miejsce w Gdyni. Kolejne strajki wybuchły w innych miastach Wybrzeża: Elblągu, Szczecinie, Słupsku. W Szczecinie doszło do ostrzelania protestujących przez wojsko, byli zabici i ranni.
Najdłużej, bo do 20 grudnia, trwał protest w Szczecinie.
Bilans grudnia 1970 roku
Według oficjalnych danych z 18 stycznia 1971, podczas wydarzeń grudniowych zginęło 44 osoby, a ponad 1100 zostało rannych. Aresztowano ponad trzy tysiące osób.
Konsekwencje polityczne
20 grudnia Władysław Gomułka został odsunięty od władzy. Na stanowisku pierwszego sekretarza KC PZPR zastąpił go Edward Gierek. Podjęto uchwałę o przeznaczeniu 6,5 miliarda zł na świadczenia socjalne, podwyżki płac itp.
23 grudnia Józef Cyrankiewicz został zdymisjonowany ze stanowiska szefa rządu, a jego następcą został Piotr Jaroszewicz.
Strajki, wznowione pod koniec grudnia, zostały ostatecznie stłumione.
W marcu 1971 roku przywrócono ceny sprzed 12 grudnia 1970 roku.
Do wydarzeń grudniowych odnosi się utwór Krzysztofa Dowgiałły "Ballada o Janku Wiśniewskim", opisujący śmierć osiemnastoletniego Zbyszka Godlewskiego zastrzelonego 17 grudnia 1970 roku przez żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego.
