Podstawy Ekonomii

Rynek. Rodzaje Konkurencji

Pod pojęciem rynek rozumie się ogół warunków ekonomicznych, w których dochodzi do zawierania transakcji wymiennych między sprzedawcami oferującymi towary i usługi a nabywacami reprezentującymi potrzeby poparte określonymi funduszami nabywczymi.

Rodzaje rynków.

1. Ze względu na zasięg geograficzny wyróżnia się:
 lokalny
 regionalny
 krajowy
 zagraniczny
 międzynarodowy
 światowy

2. Ze względu na przedmiot wymiany wyróżnia się:
 dóbr i usług (konsumpcyjnych i inwestycyjnych)
 pieniężno-kredytowy
 papierów wartościowych (kapitałowy)
 rynek pracy

3. Ze względu na branżę wyodrębnić można rynki poszczególnych towarów np.:
 mięsa
 zboża
 maszyn

Często łączy się wymienione kryteria mówiąc o rynkach poszczególnych towarów i jednocześnie określając zasięg geograficzny wymiany.

4. Ze względu na zakres kontroli wyróżnia się rynek:
 wolny – to taki nad którym władze gospodarcze nie sprawują bezpośredniej kontroli. Sprzedawcy i nabywcy mają swobodę w określaniu ilości sprzedawanych i nabywanych dóbr oraz cen, po jakich dokonują wymiany.
 regulowany – to taki nad którym władze gospodarcze sprawują bezpośrednią kontrolę.

Podstawowym warunkiem istnienia rynku jest wymiana: towarowo-pieniężna. Szczątkowo barter (towar za towar).

Podstawowymi elementami rynku są: popyt, podaż i ceny, a zachodzące między nimi zależności przczynowo-skutkowe nazywa się mechanizmem rynkowym lub popytowo-podażowo-cenowym.

Mechanizm rynkowy rozwiązuje podstawowe problemy ekonomiczne:
1. Co produkować? - jakie rodzaje i ilość tych dóbr? - decydują o tym konsumenci dokonujący zakupów
2. Jak wytwarzać dane dobra? tzn. z jakich zasobów i za pomocą jakich technik? - tu decyduje konkurencja między przedsiębiorstwami
3. Dla kogo mają być wytworzone dobra i jak powinny być rozdzielone? - relacje kupna-sprzedaży

Konkurencja jest to proces za pomocą którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych pod względem ceny, jakości lub innych cech wpływających na decyzję zawarcia transakcji.

Do dokonywania transakcji wymiennych niezbędna jest określona infrastruktura rynkowa. Są to miejsca specjalnie wyznaczone i przystosowane do prowadzenia różnego rodzaju transakcji rynkowych, wyposażone w odpowiednie urządzenia i obsługiwane przez wyspecjalizowany zespół ludzi.

Targi są to okresowo odbywające się imprezy handlowe skupiające wielu wystawców i nabywców, prezentujący zazwyczaj „nowości” oferty producentów z wielu branż bądź jednej i wyspecjalizowanej („salony”)

Aukcje są to miejsca spotkań handlowych odbywających się najczęściej w regularnych odstępach czasu, mających na celu sprzedaż w formie publicznego przetargu prezentowanych towarów o charakterze zarówno masowym (próbki), jak i jednostkowym.

Wolne obszary celne są to strefy spełniające funkcje handlowo-dystrybucyjne w odniesieniu do określonych i dostarczanych do nich towarów nie obciążonych opłatami celnymi.

Giełdy są to regularne, odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym normom, zasadom i zwyczajom (tzw.uzansom) spotkania osób pragnących zawrzeć umowę kupna-sprzedaży oraz osób pośredniczących w zawieraniu transakcji.


Popyt odzwierciedla odwrotną zależność między ceną dobra a jego ilością którą komsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym okresie, przy założeniu, że wszystkie elementy charakterystyczne daną sytuację rynkową pozostały bez zmian.

Popyt potencjalny – mógłby być zaspokojony gdyby nabywca miał siłą nabywczą

Popyt efektywny – ma pokrycie w realnej sile nabywczej

Popyt zależy od następujących czynników:
1. poziomu cen danego dobra
2. poziomu realnych dochodów ludności
3. preferencji i gustów konsumentów
4. ceny dóbr substytucyjnych i konsumpcyjnych
5. oczekiwań dotyczących zmian cen i dochodów

Gdy cena spada to popyt wzrasta.

Minimalne dochody – lista płac
Realne dochody – to co dostajemy „do ręki”

Paradoks spekulacyjny – popyt jest zależny od planów/przewidywań na przyszłość.

Paradoks Giffena – w przypadku dóbr podstawowych, przy niskich dochodach, mimo wzrostu ceny podstawowego składnika żywności, popyt na ten składnik wzrasta, gdyż inne produkty są nieosiągalne ze względu na jeszcze wyższe ceny.

Efekt prestiżowy -dotyczy dóbr luksusowych, które są przedmiotem pokazowej konsumpcji, wynikającej z chęci demonstracji.

Efekt dochodowy polega na tym, że zmiana ceny wpływa na zmianę dochodów realnych. Jeżeli cena danego dobra wzrośnie to nastąpi spadek dochodów realnych wobec czego konsumenci będą mogli kupować mniej tych dóbr.







Rys.122




Podaż – odzwierciedla dodatnią zależność między ilością dobra którą producenci skłonni są oferować w danym okresie, a ceną o ile inne zjawiska na rynku nie ulegną zmianie.

Możliwość uzyskania większego zysku przyczynia się do wzrostu podaży. Wielkość podaży danego dobra zmienia się w tym samym kierunku co jego cena. Wyższej cenie dobra odpowiada większa ilość dóbr dostarczana na rynek. Niższa cena obniża podaż.

Cena równowagi rynkowej oczyszcza rynek z jakichkolwiek nadwyżek popytu lub podaży, ilość dobra dostarczanego przez producenta równa jest ilości dobra nabywanego przez konsumentów. Cena ta jest stablina aż do momentu gdy zmienią się warunki po stronie popytu lub podaży, co spowoduje odpowiednie przesunięcie krzywych.

Ceny administrowane występują w następujących formach:
1. ceny kartelowe – ustalane przez firmę mającą wyłączność produkcji i sprzedaży określonego towaru.
2. ceny urzędowe – są ustalane przez odpowiednie organy państwowe lub publiczne
3. ceny orientacyjne – są na ogół ustalane na towary o rozproszonej prdukcji dzięki nim producenci mogą się zorientować jakie są możliwe do osiągnięcia ceny na ich wyroby
4. ceny paliw – składnik zł/litr
4,62 zł/l w tym:
0,83 VAT
0,02 Opłata paliwowa
1,57 Akcyza
0,15 Dystrybucja
0,13 Rafineria
1,86 Ropa

Podstawowe modele rynku to:
1. Konkurencja doskonała – na rynku występuje duża liczba producentów. Wszyscy producenci wytwarzają i sprzedają wyroby homogeniczne, co oznacza, iż dobra jednego wytwórcy są nie do odróżnienia od dóbr wszystkich pozostałych. Konsumenci są w pełni zorientowani w poziomie cen różnych producentów i jest im obojętne, u którego z nich dokonują zakupu.
2. Monopol – jest to porozumienie, zrzeszenie związek lub zjednoczenie przedsiębiorstw skupiających całą względnie znaczną część produkcji dóbr i usług, dzięki której może ustalać korzystne dla siebie warunki
3. Czysty monopol – oznacza, że jedna firma jest jedynym producentem lub dostawcą danego produktu lub usługi. Czysty monopol jest zabezpieczony przed konkurencją za pomocą barier technicznych, prawnych itp.
4. Monopson – to wyłączny nabywca jakiegokolwiek towaru, usługi, zasobu np. państwo jako nabywca towaru zbrojnego
5. Kartel – jest organizacją niezależnych producentów zmierzających do wykluczenia konkurencji między sobą, poprzez wspólną regulację udziałów w rynku.
6. Trust – połączenie przedsiębiorstw w jedno przedsiębiorstwo w wyniku czego następuje centralizacja produkcji i kapitału
7. Koncern – jest zespołem odrębnie działających przedsiębiorstw należących jednak do wspólnego właściciela
8. Konglomerat – polegający na przyłączeniu do monopolu przedsiębiorst niezmonopolizowanych, a działających w różnych gałęziach gospodarki
9. Holding – jest spółką dysponującą pakietem kontrolnym akcji innych firm teoretycznie wystarczy posiadać 51% akcji innej spółki aby móc ją kontrolować
10. Oligopol – mała grupa producentów lub sprzedawców dominująca nad całym rynkiem. Każda z firm dostarcza na rynek większość całkowitej produkcji danego wyroby.


Cena, a wartość

Cena to wartość danego produktu

Wartość to cena pomnożona przez ilość dóbr

Wartość jest znaczeniem jakie uzyskują konkretne dobra z powodu świadomości jednostki gospodarczej, że od rozporządzania nimi zależy zaspokajanie ich potrzeb, wartość wynika zatem z użyteczności dóbr oraz ich ograniczoności w stosunku do potrzeb.


30 XI 2009r.
Ceny

Do najważniejszych funkcji pełnionych przez ceny zalicza się:
 funkcję informacyjną – polega na tym, że są one parametrem docierającym di wszystkich podmiotów gospodarczych, zrozumiałych dla nich, pozwalajacym określić – wielkość dochodów pieniężnych oraz pobudzającym do określonego działania.
Celom informacyjnym służy rółwnież agregowanie czyli zespalanie za pomocą różnego rodzaju wielkości, w wyniku czego otrzymuje się agregat tj.wielkość określającą dany zbiór.
 funkcja redystrybucyjna – służy do redystrybucji dochodów. Są one narzędziem zawierającym w swej struktutrze zróżnicowane zyski, podatki, cła i marże.
Za pośrednictwem cen następuje przesunięcie dochodów od jednej grupy społecznej do drugiej w zależności od struktury nabywanych dóbr i usług
 funkcja stymulacyjna (bodźcowa) – oznacza ich poziom, relacje oraz wszelkiego rodzaju zmiany zarówno przychodów jak i kosztów, określając łączne dochody pieniężne producentów

Znajomość cen ma istotne znaczenie dla każdego producenta, a dla tych którzy mają znaczący udział w procesie produkcji dzięki czemu może wpływać na kształtowanie się ceny rynkowej.

Uogólniając można stwierdzić, że w przypadku niskiej cenowej elastyczności popytu, producent ma większą swobodę w zakresie podwyżki cen, niż obniżki.

Marketing należy do pojęć relatywnie nowych związanych z gospodarką rynkową.
Marketing jest dziedziną aktywności ludzkiej sprowadzający się do społecznego zarządczego procesu dzięki któremu konkretne osoby i grupy otrzymują to czego potrzebują i pragną osiągnąć po przez tworzenie, oferowanie i wymianę posiadających wartości produktów i usług.
Marketing rozpatruje się w trzech głównych wymiarach:
1. Koncepcyjny – działalność marketingowa jest strukturalnie związana ze współczesnym rynkiem. Producenci nie sprzedadzą swoich produktów i usług bez rozeznania zarówno potrzeb konsumentów, jak i pozycji rynkowej swoich konkurentów, natomiast nabywcy nie zaspokoją swoich potrzeb i pragnień bez szerokiej wiedzy o produktach, za pomocą których mogą te potrzeby zaspokoić.
2. Decyzyjny – oznacza, że koncepcja marketingowa musi być skonkretyzowana w postaci określonych struktur, w ramach których podejmowane są decyzje marketingowe.
3. Narzędziowy – precyzuje główne narzędzia stosowanie w działalności marketingowej dzięki którym firm może:
 pozyskiwać nowych lub utrzymać starych klientów
 konkurować z innymi firmami o lepszą pozycję rynkową

Rynek kapitałowy – realizowane są na nim decyzje inwestycyjne. Rolą rynku kapitałowego jest inwestowanie. Celem inwestowania jest osiągnięcie zysków czy korzyści, ale zawiera ono element ryzyka a korzyść zawsze jest oddalona w czasie.
Na rynkach finansowych przedmiotem inwestowania są instrumenty finansowe czyli umowy między dwoma stronami regulujące zależności między nimi.
Istnieją następujące typy instrumentów finansowych:
 wierzycielskie – za pomocą których następuje udzielanie pożyczek lub kredytów
 własnościowe – w których jedna strona przekazuje drugiej prawa własności
 terminowe – określające możliwe przyszłe płatności między stronami
 hybrydowe – zawierające elementy 2 lub 3 powyższych cech

Podstawowym instrumentem finansowym jest papier wartościowy czyli instrument zabezpieczony aktywami (majątkiem) emitenta (wystawy).

Rynek może być:
1. pierwotny – na którym prawa majątkowe zostają przekazane przez emitenta inwestorami, a dostawca instrumentu finansowego zostaje zasilony w kapitał
2. wtórny – na którym zachodzi obrót papierami wartościowymi i następuje rynkowa wycena instrumentów finansowych

Rynek finansowy składa się z 3 segmentów:
1. rynek pieniężny
2. rynek kapitałowy
3. rynek instrumentów pochodnych

Papiery wartościowe to dokumenty stwierdzające prawa majątkowe. Dzielą się na dokumenty:
 o charakterze finansowym np. akcje, obligacje, weksle
 o charakterze handlowym np. listy przewozowe, hodosamenty

Inny podział w zależności od rodzaju praw, tytułu posiadania tych papierów. To podział na:
 dłuższe (wierzycielskie)
 potwierdzające własność


Funkcje papierów wartościowych:
1. alokacyjna – dzięki wygodnej formie można przemieszczać kapitały z jednej gałęzi gospodarki do drugiej, np. z rynku kapitałowego na pieniężny
2. pozyskiwanie środków na realizację przedsięwzięć w sferze realnej – rozwój przedsiębiorstw
3. kredytowa – drogą emisji obligacji można zaciągać pożyczki u wielu kapitałodawców
4. uproszczenia obiegu gospodarki – dzięki standardowej formie i treści dokumentów zawieranych umów między stronami zgodnie z literą prawa
5. zastawcza – są dogodnym zabezpieczeniem kredytu
6. centralizacja kapitału – drogą emisji akcji i obligacji można zebrać kapitał do realizacji wielkich przedsięwzięć gospodarczych
7. sygnalizacyjna – zmiany cen papierów wartościowych na giełdzie są barometrem stanu gospodarki, a dla emitujących je są informacją jak inwestorzy oceniali ich działalność
8. dochodowa – podmioty gromadzące oszczędności mogą czerpać korzyści finansowe z posiadania i sprzedaży tych papierów
9. spekulacyjna – upłynnienie i zmiana struktury „?” powoduje czerpanie korzyści dla siebie i upłynnienie/udrożnienie rynku zdejmując z niego część ryzyka

Akcja to papier wartościowy stwierdzający bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w spółce akcyjnej uprawniający partycypacji w jej zyskach w formie dywidendy.
Wartość i cena akcji nie jest pojęciem jednoznacznym bo:
 nominalna wartość akcji to ilość jednostek waluty oznaczona na akcji
 cena emisyjna akcji to cena po jakiej jest sprzedawana na rynku pierwotnym
 wartość księgowa akcji to jej kurs wynikający z relacji między popytem, a podażą tej akcji

Obligacje to papier wartościowy stwierdzający zobowiązanie emitenta wobec jej posiadacza do zworotu w określonych terminie wartości nominalnej oraz wypłaty w określonym trybie i wysokości należnych odsetek.

Akcje, obligacje pełnią rolę instrumentów bazowych na rynku praw pochodnych. Transakcje na tym rynku dokonywane są w ten sposób, że realizacje umowy między stronami zawartych w danym dniu o cenie z tego dnia następuje z góry określonym późniejszym terminie.

Przykładami praw pochodnych są opcje kupna i sprzedaży kontraktu futures.
Opcje kupna – daje posiadaczowi prawo do kupna określonej ilości instrumentu podstawowego np. akcji, obligacji w ustalonym czasie i po ustalonej cenie.
Opcja sprzedaży – daje prawo do sprzedaży określonej ilości instrumentów podstawowego w ustalonym czasie i po ustalonej cenie.
Kontrakt futures – to instrument finansowy zobowiązujący obie strony do zawarcia w określonym terminie w przyszłosci transakcji kupna-sprzedaży w ustalonej ilości instrumentu podstawowego w ustalonej cenie.

7 XII 2009r.
cd. Rynek kapitałowy

Charakterystyczne cechy giełdy:
1. istnienie wewnętrznej organizacji opartej na przepisach prawa oraz „?” praktyka giełdowa
2. oparcie handlu na stałych zasadach i zawieranie transakcji bez okazywania przedmiotu transakcji w naturze
3. stałe miejsce i czas spotkań
4. dopuszczenie do obrotu określonego kręgu osób
5. ustalanie cen na podstawie relacji popyt – podaż i podawanie ich do wiadomości publicznej

Na Giełdzie Papierów Wartościowych następuje:
 mobilizacja kapitału
 transformacja alokacji kapitału
 wartościowanie kapitału
 funkcja informacyjna wobec emitentów

Znane są dwa główne modele giełd:
 typu amerykańskiego jest to giełda skupiająca handlowców, przemysłowców i bankierów, którzy tworzą giełdę w celu realizacji swoich interesów; państwo nie tworzy swoich giełd i nie ustala ich liczb
 typu niemieckiego – działające pod nadzorem administracji państwowej. Model ten dominuje w Europie.

Główną instytucją organizacyjną na polskim rynku publicznym jest Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Nadzór nad rynkiem kapitałowym sprawuje Komisja Papierów Wartościowych i Giełd.
Zadania KPWiG:
1. zapewnienie pwszechnego dostępu do informacji na rynku papierów wartościowych
2. przestrzeganie zasad uczciwego obrotu i konkurencji
3. przygotowanie projektów aktów prawnych
4. dopuszczenie spółek i papierów wartościowych do publicznego obrotu
5. udzielenie zgody na działalność domów maklerskich, maklerów oraz nadzór nad ich działalnością

Stopa zwrotu z kapitału.
Inwestorzy indywidualni prywatni:
 czynni – spekulanci, gracze
 bierni – czekający na dywidendy

Inwestorami instytucyjnymi są:
 banki
 fundusze ubezpieczeniowe i emerytalne
 otwarte i zamknięte fundusze inwestycyjne

Grę giełdową charakteryzują następujące cechy:
 jest grą o sumie zerowej
 ceny akcji są wynikiem działania/braku działania wszystkich inwestorów
 reakcje ogółu inwestorów są oparte na emocjach: chciwość – hossa, strach – bessa
 jeżeli na giełdzie występuje trend rosnący lub spadkowy to utrzyma się on w pewnym okresie czasu
 zmiany trendów giełdowych są wywołane panicznymi zakupami lub wyprzedażą
 sytuacje na giełdzie mają charakter powtarzalny
 aby wygrać należy obserwować tłum i nie naśladować go – zasada ostatniego głupca
 gracz który nie zdążył sprzedać akcji to już gdy akcje spadną na najniższą cenę to się nie sprzedaje

Rynek pracy.

Zatrudnienie – praca osób u pracodawcy oparta i stosunek zawarty w umowie.

Zatrudnienie jako kategoria makroekonomiczna posiada następujące uwarunkowania:
1. demograficzne – wielkość i struktura ludzi zdolnych do pracy
2. społeczne – wynikające ze stosownej polityki społecznej i osiągniętego poziomu postępów społecznych – kodeks pracy
3. ekonomiczne – wyrażają się tym, że poziom dochodu narodowgo m.in. podział na konsumpcję i inwestycje określają możliwość wchłonięcie siły roboczej

Model naturalnej alokacji siły roboczej – wraz z ewolucją przemysłową która spowodowała, że stosunki międzyludzkie w społeczeństwie były oparte między pracodawcami a pracownikami

W modelu rynkowym nie ma przymusu, a przedsiębiorstwa kupują siłę roboczą jako czynnik produkcji.
Modelu doskonały to idealizacja teoretyczna bo na rynku istnieje stan doskonałej konkurencji między pracodawcami i pracownikami oraz pracownikami i osobami szukającymi pracy.
Rynek jest doskonale przejrzysty co oznacza, że wszyscy wszystko wiedzą.
Siła robocza jest doskonale mobilna – elastyczność podaży jest wysoka i umożliwia zaspokojenie każdego popytu.
Cena siły roboczej jest jednolita na całym rynku pracy.

Model niedoskonałego rynku pracy:
Zbiorowość pracodawców jest niejednolita jak i również pracowników i osób szukających pracy.



Bezrobocie.

Optymalną objetość zatrudnienia które pokrywa popyt inwestycyjny i konsumpcyjny na dobra i usługi wyraża poziom optymalnego zatrudnienia.

Rodzaje bezrobocia:
1. frykcyjne - nieuniknione w każdym typie gospodarki, ponieważ na rynku pracy dokonywane są nieustannie przemieszczenia siły roboczej w układach przestrzennych
2. dobrowolne – dotyczy osób, które nie chcą podjąć pracy z różnych względów
3. sezonowe – wynika z powodów naturalnych i w okresie natężenia prac pojawia się dodatkowy popyt na siłę roboczą, a po sezonie następuje redukcja zatrudnienia i pojawia się bezrobocie
4. przymusowe – występuje wówczas kiedy pracownicy chcą pracować przyjakiejkolwiek cenie siły roboczej, a nie mogą
5. chroniczne – dotyczy osób ze względu na wiek, polityczną przeszłość, choroby nie mają szans na otrzymanie pracy
6. strukturalne – jest spowodowane brakiem kapitału lub złymi proporcjami w rozmieszczeniu zasobów produkcyjnych gospodarki
7. naturalne – połączenie bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego
8. nieefektywnego popytu – powstaje jako wynik niedostatecznego popytu na dobra które mogą być wytworzone przy pełnym wykorzystaniu siły roboczej
9. płacowe (klasyczne) – liczą się jako różnica między liczbą poszukujących pracy, a liczbą stanowisk

Emerytura.
18 – 65 mężczyźni
18 – 60 kobiety

Wcześniejsze emerytury:
 nauczyciele
 służby mundurowe
 pracownicy w trudnych warunkach

Późniejsze emerytury:
 nauczyciele akademiccy

Negatywne skutki bezrobocia:
 wymaga wypłacenia zasiłków
 rozpad rodzin

Pozytywne skutki bezrobocia:
 dbanie o wysoką jakość pracy

Z bezrobociem wiążę się inflacja. Do II wojny światowej bezrobocie i inflacja były zjawiskiem substytucyjnym tj. wzrost bezrobocia ograniczał inflację, a jego spadek ją zwiększał. Obecnie bezrobociu towarzyszy bezrobocie i stagnacja gospodarcza co stanowi stagflację, albo też z bezrobociem i inflacją występuje recesja co stanowi slumpflację.


Płace.
Płace to cena siły roboczej. Na rynku pracy rozróżnia się płacę nominalną i realną.
Płaca nominalna to suma pieniędzy otrzymywanych przez pracownika od pracodawcy.
Płaca realna to suma dóbr i usług jaką można nabyć za płacę nominalną.
Płace minimalne stanowią cenę środków do życia zapewniających konsumpcję robotnika i jego rodziny na poziomie biologicznego minimum egzystencji.
Minimum socjalne to poziom płac gwarantowanych wywalczonych przez pracowników związany z ogólnym poziomem wzrostu gospodarczego.

Funkcje płac:
1. informacyjna – jest podstawą polityki płacowej i kształtowanie poziomu struktury dynamiki i formy płac
2. bodźcowa – jest składnikiem kosztów w przedsiębiorstwach i składnia ich do racjonalnego gospodarowania siłą roboczą:
 dochodowa – wyraża się tym, że są one podstawą kształtowania się dochodów pracowników i umożliwiają im zakup dóbr i usług konsumpcyjnych
 kosztowa – wyraża się tym, że płace są elementem kosztów ponoszonych przez pracodawców z tego powodu pracodawcy dążą do ]maksymalnego wykorzystania zatrudnionej siły roboczej
3. wychowawcza – polega na tym, iż płace kształtują stosunek do pracy, wolę, dyscyplinę do pracy, preferencje podjęcia nowego rodzaju i poziomu kwalifikacji oraz miejsca pracy.



14 XII 2009r.
Przedsiębiorstwo.

 podstawowy podmiot gospodarki rynkowej
 kształtuje popyt i podaż

Przedsiębiorstwo jest to organizacja pod jednym zarządem wyodrębniona ekonomicznie i prawnie której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zyski przez sprzedaż produktów i usług.

Przedsiębiorstwa spełniają określone funkcje:
1. funkcja podażowa – sprowadza się do wytwarzania dóbr i usług oraz kierowania ich na rynek
2. funkcja popytowa – przedsiębiorstwa jako uczestnicy rynku zgłaszają popyt na rzeczowe i popytowe czynniki produkcji, a tym samym spełniają funkcję popytową
3. funkcja społeczna – przedsiębiorstwa są miejscem gdzie współpracuje wielu pracowników i gdzie nawiązuje są różnorodne stosunki międzyludzkie. Te stosunki określa się mianem funkcji społecznej.


Kryterium klasyfikacyjne płac mogą mieć formy:
1. własności – pozwala wyodrębnić przedsiębiorstwa: prywatne, spółdzielcze, komunalne, państwowe, międzynarodowe, spółki itp. W Polsce najbardziej rozpowszechnioną formą są spółki – spółka z ekonomicznego punktu widzenia jest to zrzeszenie osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności gospodarczej z prawnego punktu widzenia spółka ma 3 cechy:
1. jest umową
2. przedmiotem jej działalności może być wyłącznie działalność gospodarcza
3. stronami umowy są wspólnicy, którzy mają wspólny cel gospodarczy
2. pozycji rynkowych
 doskonale konkurencyjne
 o ograniczonej konkurencji
 oligopole
 monopole
3. wielkości – wielkie (powyżej 200 osób), średnie (51-200), małe (11-50), mikro (10 i mniej)
4. rodzaje prowadzonej działalności – przemysłowe, handlowe, rolnicze, mono-, i wielobranżowe
Zjawisko cebuli – odłączanie się części przedsiębiorstwa wielobranżowego.

Leasing finansowy i kapitałowy.
Leasing są to firmy zajmujące się dzierżawieniem środków trwałych i dóbr. Przedsiębiorstwa te nabywają środki trwałe od producentów i wynajmują je użytkownikom.
 operacyjny – który polega na tym, że leasingodawca przekazuje środki trwałe leasingobiorcy za opłatą i środek trwały
 kapitałowy – polega na tym, że leasingodawca przekazuje środek trwały po określonej cenie i po pewnym okresie pozostaje przy leasingobiorcy

Aktualnie cechami przedsiębiorstw przyszłości są:
 organizacje typu kameleon podstawową jej cechą jest nieustanne dostosowywanie się do zmieniającego się otoczenia
 wg Cantera organizacje przyszłości kształtowane są przez 6 zmian filozofii działania są to:
 odchudzanie – jako nowa reguła zatrudniania (usuwania zbędnych osób)
 nowe struktury organizacyjne – przechodzenie od zależności pionowej do poziomej
 nowy obraz siły roboczej – od jednolitości do różnorodności
 nowe źródło władzy – od przywilejów do fachowości i kontaktów
 od przedsiębiorstwa do projektu
 wartość zawodowa od kapitału przed do kapitału reputacji
 twór sztuczny, który bazuje na indywidualnych kompetencjach, integruje niezależne firmy wzdłuż łańcucha wartości przedsiębiorstw
 pozwalający badaczą na skoncentrowanie się raczej na realizacji swoich celów niż na mechanizmach komunikacji, dostarczają one nowych możliwości koordynowania projektów badawczych oraz umożliwiają dostęp do danych i badanych

Ogólne cechy przedsiębiorstw przszłości to:
 skłonność do działania
 utrzymanie się blisko klienta
 autonomia i przedsiębiorczość
 wydajność dzięki ludziom
 bezpośredni kontakt – motywowanie przez wartości
 utrzymanie się w swojej specjalności
 prosta struktura
 jednoczena dyscyplina i swoboda

Produkcja jest procesem w którym przez kombinacje pracy ludzkiej, środków i przymiotów pracy oraz przy ujęciu właściwej technologii powstają nowe produkty i usługi.

Teoria Marks'a
P=C+V+m
P – produkcja
C – środki trwałe (constant)
V – siła robocza (zmienna)
m – wartość dodana

I majątek trwały I kapitał własny
II majątek obrotowy II kapitał obcy

Na kapitał własny składają się wkłady właścicieli i wspólników; wpłaty udziałowców lub akcjonariuszy.
Kapitał własny dzielimy na zakładowy wykorzystywany na działalność bierzącą i kapitał rezerwowy – na zabezpieczenie bez ryzyka czy też pokrycie strat.
Kapitał obcy – długoterminowy czyli zobowiązania hipoteczne, pożyczki długoterminowe i kredyty długoterminowe oraz krótkoterminowy obejmujący zobowiązanie wobec dostawców, budżetu, a także wynagrodzenia pracowników
Produkcja krańcowa – wyraża wartość dodatkową zaangażowanego czynnika produkcji.

Konkurencyjność przedsiębiorstwa można traktować jako agregat 4 elementów:
 potencjał konkurentów
 przewaga
 instrumenty konkurowania
 pozycje konkurencyjne na rynku

Czynniki rozwoju:
 wewnętrzne – rzeczowe, osobowe
 zewnętrzne – technologia

Marketing – koncepcja marketingowa rozwoju przedsiębiorstwa oznacza, że klient i konkurent to najważniejsi uczestnicy rynku.

Koszty są to celowo pomniejszone nakłady związane z prowadzeniem działalności gospodarczej tj. produkcji i sprzedaży

KOSZTY = C + V

Koszty dzielimy na:
 alternatywne – koncepcja kosztów alternatywnych polega na wyborze takiego wariantu z którego dodatkowe koszty są większe niż koszty dodatkowe tzw. koszty utraconych możliwości – jakie mogłyby przynieść z alternatywnych wariantów działań
 całkowite (ekonomiczne) – stanowią samą wyrażoną w pieniądzu zużytych nakładów w procesie produkcji poniesionych w związku z realizacją celu gospodarczego przedsiębiorstwa
 wyraźne (księgowe) – są to ujęte w księgowości te elementy czynników produkcji które zostały zakupione na rynku
 koszty ukryte – stanowią wartość oszacowaną np. wprowadzenie własnych zasobów do firmy jako koszt ukryty

Koszty całkowite stanowią zbiór różnych elementów i występują w różnych kryteriach klasyfikowanych. Podstawowe kryteria to:
 koszty w układzie rodzajowym – związane są ze zużuyciem określonego rodzaju czynnika i dzielą się na:
 materiałowe
 amortyzacyjne
 osobowe
 inne
 w układzie funkcjonalnym koszty dzieli się na:
 koszty produkcji podstawowej
 koszty produkcji pomocniczej
 koszty działalności marketingowej
 koszty bezpieczeństwa i higieny pracy
 koszty rozwojowe
 inne
 koszty w układzie kalkulacyjnym – z punktu widzenia sporządzania kalkulacji wyróżnia się koszty:
 pośrednie – zależne od miejsca powstania. rozlicza się na wyrób za pomocą klucza rozliczeniowego
 bezpośrednie – te które można bezpośrednio kalkulować na gotowy produkt
 inne:
 koszty alokacyjne


Koszty i korzyści z działalności gospodarczej.

Przez korzyści z działalności gospodarczej rozumiemy zrealizowane cele zarówno w wymiarze finansowym jak i innych (np. prestiżowym), skutek tej działalności – uczestnicy odnoszą różne korzyści tzn. właściciele zyski lub poprawę prestiżu przedsiębiorstwa, akcjonariusze wyższe dywidendy, pracownicy wzrost płac, klienci zaopatrzenia co jest przyczyną zysku przedsiębiorstwa.

Zysk czyli różnica między przychodami ze sprzedaży produktów i usług, a kosztami.
Wyróżnia się kryteria zysku:
 zysk normalny – to ta część kosztów firmy która nie jest zawarta w kosztach księgowych, a zwróciła się w skutek sprzedaży jest on miarą kosztów ukrytych
 zysk ekonomiczny – jest różnicą między całkowitym przychodem ze sprzedaży określonego dobra, a całkowitym kosztem tegoż dobra.
 zysk księgowy to koszt księgowy minus sprzedaż ewidencjowana

Zysk ekonomiczny zawsze jest mniejszy od zysku księgowego. Mogą być równe gdy nie ma kosztów ukrytych.