Romantyzm.

ROMANTYZM - wstęp, zarys, pojęcia, kluczowe daty

1818 r. – Kazimierz Brodziński wydał teoretyczna rozprawę „O KLASYCZNOŚCI I ROMANTYCZNOŚCI TUDZIEŻ O DUCHU POEZJI POLSKIEJ” będącą manifestem
Klasycyzm – nudne, ubite, sztywne ramy
Poruszenie kwestii konfliktu pokoleń, antynomia młodość – starość
Młode pokolenie – ewolucja, nowe idee, zmienność gustów jako cos naturalnego
Idee:
- smutek
- miłość
- niewinność
- serc tkliwych
- wspomnienia
- prostota
- swoboda
- obrazy dzikie
Autor stał na gruncie klasycyzmu, ale sprzyjał romantykom, rozumiał nowa poezję, widział w niej szansę dla rozwoju poezji narodowej.

1822 r. – wydanie przez A. Mickiewicza pierwszego tomu poezji „BALLADY I ROMANSE” w Wilnie. Jest to cykl utworów, inspiracja ludowością. Wywołał ostra krytykę.
Krytyk literatury, Jan Śniadecki, wypowiedział się negatywnie o nowej poezji. Uważał, że:
- czerpie z przeszłości,
- nowatorstwo w zakresie formy i treści,
- odejście od ideałów klasycznych,
- czary, gusła, upiory, zabobony SA wykroczeniem przeciwko zdroworozsądkowej wizji świata,
- wiersze romantyczne mogą obrażać inteligentnych odbiorców,
- burzenie wzorów utrwalonych przez tradycje jest wykroczeniem.


ROMANTYCZNY PRZEŁOM W POEZJI POLSKIEJ
Dokonała się wielka przemiana w estetyce. Cała dotychczasowa literatura opierała swój kunszt na regułach tworzenia. Utwory, które nie respektowały reguł należały do literatury ludowej lub środowiskowej i nie mogły pretendować do miana poezji artystycznej. Tymczasem romantycy odrzucali reguły, a swoją poezje upodabniali do twórczości ludowej różnych narodów. W ten sposób zrywali z wielowiekowa tradycją sposobu tworzenia i dotychczasowym poczuciem piękna.

Romantyzm w Polsce jest ściśle związany z europejskimi ruchami narodowo-wyzwoleńczymi: Wielką Rewolucja Francuską (1789 r.), Wiosna Ludów (1848 r.). Wydarzeniem pokoleniowym, kształtującym narodową literaturę będzie Powstanie listopadowe (1830-1831 r.)


NOWI BOHATEROWIE I NOWY MODEL OBYWATELSKIEJ POSTAWY
Napoleon Bonaparte – wzór postawy; wiązaliśmy z nim nadzieje; romantyzm stawia na indywidualistów
Indywidualizm – odrębność, wybitność, charakteryzuje bohatera romantycznego, kategoria związana ze środkową faza romantyzmu


NOWY MODEL PATRIOTYZMU
Romantycy chcieli ożywić narodowego ducha, pragnęli związać interes narodowy z interesem jednostki. Naród to idea nadrzędna. Wyzwolenie ojczyzny stało się celem literatury romantycznej.
Romantyzm kojarzyć się powinien z patriotyzmem jako ideą nadrzędną. Spisek, bunt, rewolucja – to formy działania, które maja przynieść wyzwolenie. Bunt wobec zastanej rzeczywistości stanie się wyznacznikiem romantycznej filozofii.


ROMANTYCZNE METODY POZNAWANIA ŚWIATA
Oświecenie – świat jest poznawalny
Romantyzm – świata nie da się poznać; świat widzialny jest ściśle związany ze światem niewidzialnym; sny, objawienia, widzenia, przeczucia, intuicja pomagają człowiekowi zrozumieć rzeczywistość.
Mistycyzm – wiara w możliwość osiągnięcia duchowego kontaktu z istotami fantastycznymi, duchami, postaciami nadrealnymi.
Irracjonalizm – zaprzeczenie racjonalizmu, paradoks; tłumaczył zainteresowanie romantyków fantastyką, czarownością; odwołuje się do ludowej wiary w istnienie sił tajemnych.
Historyzm – to koncepcja, która zakłada, że życie człowieka jest ściśle związane z procesami dziejowymi.
Gotycyzm – łączy się z zainteresowaniem kultura średniowiecza, łączy się z filozofią romantyzmu.
Średniowiecze – rycerze, zamki, lochy i tajemniczość inspirowały romantyków.
Mesjanizm – koncepcja historiozoficzna przypisująca Polsce szczególna misje posłannictwa wobec ludzkości. Polska Chrystusem narodów, Naród Wybrany, wyjątkowa rola w Europie.
Prometeizm – społeczna postawa jednostki, która chce poświęcić swoje życie w imię dobra ludzkości.
Ludowość – wiąże się z fascynacja prostotą, kulturą gminu:
- gatunki ludowe: ballady, podania ludowe, legendy
- wierzenia ludowe (zabobony): wiara w gusła, upiory
- strój
- bohaterowie: prości ludzie – pastuszkowie, wiejskie dziewczyny.
Lud stał się dla romantyków wartością najwyższą, a ludowość stała się trwałym elementem naszej narodowej kultury. Powrót do źródeł, do rodzimej kultury.


KONCEPCJA NATURY
Natura jest bytem samoistnym, równoprawnym uczestnikiem świata; przedstawiona jako twór tajemniczy, uduchowiony, żyjący własnym życiem.
Orientalizm – fascynacja bogactwem kultury Wschodu.


NOWA KONCEPCJA POETY JAKO DUCHOWEGO PRZYWÓDCY NARODU
Literatura romantyczna tyrtejska.