Plan finansowy

Plan finansowy

Istota planu finansowego
Plan finansowy jest ujętym w sposób ilościowy planem zagospodarowania zasobów, mającym zapewnić osiągnięcie celów firmy. Plan ten powinien prowadzić do osiągnięcia celów całej jednostki gospodarczej.
Plan finansowy jest ważnym instrumentem, jakim firma musi się posługiwać, aby osiągać zyski (większe zyski), nie narażając się na upadłość. Plan finansowy przedsiębiorstwa powinien być odpowiednio skoordynowany z planami operacyjnymi takimi jak plany produkcji, sprzedaży, zaopatrzenia itp. Planowanie finansowe umożliwia podejmowanie trafniejszych decyzji finansowych, sprzyjających wzrostowi wartości firmy oraz ograniczenia ryzyka zagrażającego jej przyszłościowej egzystencji. Planowanie jest niezbędnym warunkiem powodzenia wszelkiej działalności gospodarczej. Samodzielność przedsiębiorstw w warunkach gospodarki rynkowej nie jest czynnikiem ograniczającym potrzebę planowania. Wręcz przeciwnie, występująca w każdym systemie gospodarczym niepewność, co do przyszłego układu warunków gospodarowania narzuca konieczność szczegółowego analizowania prawdopodobnego wpływu podejmowanych decyzji na wyniki prowadzonej działalności.
W warunkach gospodarki rynkowej podstawowym elementem ogólnego procesu planowania działalności przedsiębiorstw jest planowanie finansowe.
Planowanie to, z jednej strony, umożliwia rozpoznanie dostępności i kosztów funduszy niezbędnych do zrealizowania zamierzeń w sferze rzeczowej, co z kolei stwarza podstawy dla wyznaczania dopuszczalnych ram dla tych zamierzeń. Z drugiej strony, planowanie finansowe umożliwia określenie prawdopodobnego wpływu alternatywnych sposobów działania na wyniki finansowe firmy, stwarzając podstawy do oparcia procesów decyzyjnych o kryteria finansowe.
Istotnym elementem procesu planowania jest także kontrola przebiegu procesów gospodarczych, która umożliwia ocenę stopnia realizacji planowanych efektów oraz podejmowanie środków mających na celu dostosowanie sposobu realizacji planowanych zadań do zmieniających się warunków zewnętrznych.
Planowanie odgrywa koordynacyjną rolę w funkcjonowaniu firmy. Błędy w tym zakresie często prowadzą do powstania trudności w bieżącym okresie i niekiedy do trudności długoterminowych (np. upadłości firmy).
W planie finansowym przedstawia się również w sposób opisowy założenia funkcjonowania firmy oraz zewnętrzne uwarunkowania działania.
Można wyróżnić wiele przesłanek opracowania planu finansowego:
• Przygotowanie planu finansowego usprawnia proces przygotowania całościowego planu firmy. Pozwala szybciej, w sposób bardziej sformalizowany i skwantyfikowany, dokonać optymalnych wyborów,
• Plan finansowy dostarcza informacji niezbędnych dla właściwego procesu podejmowania decyzji,
• Pozwala na usprawnienie kontroli działalności. Właściwa analiza odchyleń umożliwia szybką korektę planu. Stanowi to podstawę modyfikacji założeń i przejścia do kolejnego wariantu realizacyjnego. Szybkość tego działania warunkuje sukces i skuteczność planu,
• Dostarcza narzędzi do oceny działalności poszczególnych jednostek organizacyjnych firmy. Może to stanowić podstawę do eliminacji niepotrzebnych jednostek, które nie generują satysfakcjonujących korzyści dla firmy,
• Rachunki prowadzone na etapie przygotowania planu umożliwiają bardziej efektywną alokację zasobów, będących w dyspozycji firmy. Pozwalają wyeliminować niepotrzebne nakłady i koszty,
• Pozwala na usprawnienie wzajemnej komunikacji i koordynacji w firmie. Sformalizowany i jednocześnie optymalny sposób przygotowania planu sprzyja właściwemu obiegowi informacji. Może stanowić podstawę optymalizacji wyborów ekonomicznych,
• Motywuje pracowników do bardziej efektywnej pracy na rzecz firmy, na rzecz wykonania planów. Zaznajomienie pracowników z przesłankami opracowania planu, z jego uwarunkowaniami oraz założeniami determinuje jego społeczną akceptację. Ma to istotne znaczenie w późniejszej fazie realizacyjnej planu. Pracownicy biorą w ten sposób odpowiedzialność za funkcjonowanie firmy.
Celem planowania finansowego jest stworzenie jak najlepszych warunków dla obserwacji bieżącej sytuacji finansowej oraz podejmowania jak najlepszych decyzji dotyczących przyszłości firmy.
Planowanie finansowe w firmie jest, zatem procesem ciągłym, w którym następuje badanie konsekwencji finansowych różnych scenariuszy rozwoju wydarzeń, wprowadzanie danych rzeczywistych, porównywanie ich z wielkościami planowanymi, co w konsekwencji może prowadzić do zmiany programu inwestycyjnego, polityki finansowania, a nawet celów strategicznych wyznaczonych w opracowanej uprzednio strategii firmy.
Plan finansowy nie może być również traktowany tylko jako proste złożenie planów przedmiotowych, takich, jak, plan produkcji, czy też plan sprzedaży, plan kosztów, plan inwestycji; informacje z planu finansowego powinny wpływać na kształt szczegółowych planów. Powinno, zatem istnieć ścisłe podporządkowanie planów szczegółowych ogólnemu planowi finansowemu.
W budowie i realizacji planu finansowego można wyróżnić następujące etapy:
1. Określenie celów firmy, ujętych w sposób kwantyfikowany.
2. Analiza otoczenia firmy.
3. Opracowanie i ocena strategii realizacyjnych.
4. Wybór i wdrożenie planu działania.
5. Modyfikacja planu w reakcji na zmiany w otoczeniu firmy.

Poszczególne etapy realizuje się w sposób sekwencyjny. Między nimi występują
sprzężenia zwrotne. Opracowanie poszczególnych etapów wymaga dysponowania wiedzą z wielu dyscyplin, m.in.: marketingu, analiz strategicznych, zarządzania ludźmi, zarządzania majątkiem technicznym.
Przygotowując plan finansowy, można się posłużyć trzema podejściami:
1. „Z góry na dół". W podejściu tym określa się ogólną sytuację ekonomiczną, oraz możliwy do realizacji popyt i stopień, w jakim firma może partycypować w popycie. Na tej podstawie ustala się prognozę w poszczególnych segmentach i zadania dla poszczególnych działów firmy.
2. „Z dołu do góry". W podejściu tym jest projektowana sprzedaż w poszczególnych segmentach firmy. W następnym etapie na poziomie całej firmy ustalenia te są agregowane w całościowym planie.
3. podejściem iteracyjnym. Jest ono kombinacją dwóch przedstawionych podejść. Między poszczególnymi etapami istnieją sprzężenia zwrotne. W praktyce jest ono najczęściej stosowane.
Wybór kierunku działań planistycznych zależy od pozycji konkurencyjnej firmy, zmienności sytuacji w jej otoczeniu, możliwości przetworzenia informacji.

System planowania w przedsiębiorstwie może obejmować plany krótkoterminowe, jak i długoterminowe.
W planie krótkoterminowym horyzont planu nie przekracza 1 roku; plany długoterminowe sporządza się na 2 i więcej lat ( jakkolwiek horyzont planu rzadko przekracza okres 10 lat).
Plany o różnych horyzontach różnią się szczegółowością. Wybór horyzontu planowania zależy od celu, jakiemu plan ma służyć.
Finansowy plan długoterminowy odnosi się do przyjętej uprzednio strategii działania firmy. Przyjęcie strategii umożliwia opracowanie wariantów realizacji celów strategicznych, z kolei wybór wariantu prowadzi do opracowania planu działania.
Jednym z elementów planu działania jest właśnie plan finansowy. Celem takiego planu jest sprawdzenie finansowych możliwości realizacji przyjętego planu działania. Jest rzeczą oczywistą, że w wyniki generowane w planie finansowym mogą prowadzić do uruchomienia sprzężeń zwrotnych i zmian w przyjętym uprzednio planie działania, a nawet w strategii firmy.
Horyzont planowania zawiera się najczęściej w przedziale od 2 do 10 lat., zaś krokiem czasowym jest 1 rok.. W planie takim przyjmuje się wiele założeń upraszczających, zaś pozycje występujące w zestawieniach finansowych prezentowane są często w postaci zagregowanej.
Plan krótkoterminowy jest najczęściej uszczegółowieniem planu finansowego długoterminowego dla pierwszego roku. Celem takiego planu jest w miarę dokładne obliczenie zysków firmy , a także zbadanie jej płynności finansowej w ciągu pierwszego roku w ramach horyzontu czasowego planu.
Wyniki uzyskane w tym planie mogą wpłynąć na założenia przyjmowane w długoterminowym planie finansowym. Pozycje w zestawieniach finansowych w tym planie są szczegółowe. Krokiem czasowym przyjmowanym w planie krótkoterminowym jest miesiąc albo kwartał.
W różnego rodzaju biznes-planach tworzy się plany finansowe, w których pierwszy rok rozpisany jest na miesiące, albo kwartały, zaś w dalszej części krokiem czasowym jest cały rok. Podejście takie wynika z milcząco przyjmowanego założenia, że zróżnicowanie w poziomie aktywności gospodarczej obserwowane w ciągu pierwszego roku w ramach horyzontu planowania, będzie się powtarzać w latach następnych.


Model powiązań między elementami planu finansowego
Miejsce planu finansowego w procesie budowy strategii firmy jest w sposób graficzny pokazane na rysunku 1.

Rysunek.1.Cele firmy w budowie planu finansowego

Chcąc, żeby plan finansowy był realny, możliwy do wdrożenia, musi być zbudowany na podstawie licznych wiarygodnych informacji.
Stanowią je:
• Diagnoza bieżącego stanu firmy. Podstawą do jej przygotowania jest bilans firmy, przedstawiający aktywa i źródła ich sfinansowania na rozpoczęcie okresu. Analizując aktywa, należy uwzględnić aktywa pozabilansowe, które są w dyspozycji firmy i mogą tworzyć dochody. Może to dotyczyć aktywów, które są w czasowym użytkowaniu (leasingu, dzierżawie), aktywów cał¬kowicie zamortyzowanych, aktywów niematerialnych.
• Prognozy rozwoju sytuacji w gospodarce, rozwoju sektora, działalności firmy w zbliżającym się okresie.
• Wewnętrzne techniczno-ekonomiczne uwarunkowania realizacji procesu gos¬podarczego w zakresie utrzymania pożądanego stanu zapasów materiałów, produkcji w toku, produktów gotowych, należności, gotówki itd.
• Warunki sprzedaży i ściągania należności — stałe lub zmienne w planowanym okresie. Polityka kredytowa determinuje wielkość zaangażowania finansowego w należnościach.
• Inne ważne informacje opisujące politykę i działalność firmy.
• Chcąc, żeby plan finansowy był realny, możliwy do wdrożenia, musi być zbudowany na podstawie licznych wiarygodnych informacji w toku, produktów gotowych, należności, gotówki itd.
• Warunki sprzedaży i ściągania należności— stałe lub zmienne w planowanym okresie. Polityka kredytowa determinuje wielkość zaangażowania finansowego w należnościach.

Podstawową pozycją, niezbędną do opracowania budżetu firmy jest prognoza sprzedaży.
Głównymi czynnikami określającymi wielkość sprzedaży są:
• Historyczna sprzedaż firmy oraz całego sektora (branży) i wynikająca stąd obserwacja historycznych trendów. Planowana sprzedaż, powinna wynikać z poprzednich wielkości sprzedaży oraz pozycji rynkowej osiągniętej przez firmę,
• Prognozy rozwoju całej gospodarki (oczekiwaniach, wzrostu gospodarki lub recesji). Wielkość popytu i sprzedaż firmy wynikają ze stanu koniunktury całej gospodarki. Należy określić elastyczność popytu na produkty firmy, na zmiany poziomu dochodu narodowego, poziomu inflacji i innych kluczowych czynników. Pomocne w tym zakresie mogą być metody statystyczne,
• Prognozy sytuacji w danym sektorze. Planując wielkość sprzedaży, należy uwzględnić trendy rozwojowe w branży. Należy wyjaśnić wiele kwestii, takich jak: czy firma będzie w stanie rozwijać się wraz z sektorem, czy dysponuje odpowiednim potencjałem technicznym, sprzedażowym, czy jest w stanie przejąć część popytu sektora,
• Poziom dochodów odbiorców firmy, ich rentowność. Ich mocniejsza sytuacja finansowa może stanowić przesłankę dla wzrostu sprzedaży,
• Polityka cenowa firmy. Należy określić elastyczność cenową popytu, czy zmiana cen spowoduje zmianę popytu. Polityka w zakresie opustów ceno¬wych, wydłużenia terminów płatności może skłaniać do większych zakupów i w konsekwencji do planowania wzrostu sprzedaży,
• Polityka firmy w zakresie promocji i reklamy. Jaka jest efektywność nakładów na reklamę i promocję? W jakim stopniu pewne działania będzie można konty¬nuować? Efektywność tego rodzaju inwestycji jest szczególnie trudna do oceny,
• Oczekiwane działania firm konkurencyjnych. Czy przewidują one zmiany cen na swoje produkty? Czy planują wprowadzenie nowych produktów? W jakim stopniu ich decyzje zmienią sytuację konkurencyjną na rynku?
• Wejście na rynek nowych dostawców, którzy mogą zakłócić bieżące relacje rynkowe. Wejście nowych substytucyjnych produktów może ograniczyć popyt na dotychczasowe standardowe produkty,
• Wydarzenia natury politycznej i prawnej. Przewidywane do wprowadzenia normy prawne mogą zmienić sytuację firmy. Dotyczy to przykładowo wprowadzenia barier ochrony dla importu, nowych przepisów zakresie ochrony środowiska, standaryzacji produktów i procesów technologicznych,
• Oczekiwane inne czynniki, mogące mieć wpływ na wielkość sprzedaży (np. warunki pogodowe). Należy określić prawdopodobieństwo zajścia tych losowych zdarzeń.

Niekiedy prognozę sprzedaży przygotowuje się, budując modele ekonometryczne. wykorzystując metody statystyczne, np. analizę regresji, rozkłady zmienności sprzedaży. Niewłaściwie przygotowana prognoza sprzedaży prowadzi do popeł¬nienia wielu błędów w kolejnych etapach procesu planowania i do niewłaściwego wykorzystania zasobów.
Zależnie od charakteru firmy - czy jest to firma produkcyjna, handlowa, czy usługowa - w różny sposób przebiega proces budowy planu finansowego.

Budowa planu finansowego
Przygotowany budżet, tj. plan finansowy, składa się z części operacyjnej i części finansowej. Część operacyjna obejmuje plan rzeczowy sprzedaży, produkcji i kosztów. Opisuje wewnętrzne reguły, którymi posługuje się firma w organizacji swojego procesu gospodarczego i produkcyjnego. Część finansowa przedstawia zestawienia finansowe, które w sposób zbiorczy wartościowo ukazują konsekwencje decyzji operacyjnych.
Część operacyjna obejmuje:
• plan sprzedaży w jednostkach naturalnych i w ujęciu wartościowym,
• plan produkcji,
• plan kosztów materiałowych bezpośrednich,
• plan kosztów robocizny bezpośredniej,
• plan kosztów pośrednich wydziałowych,
• plan kosztów sprzedaży,
• plan kosztów zarządu,
• plan kosztów wytworzenia produkcji sprzedanej,
• plan zapasów produktów gotowych,
• plan zapasów materiałowych,
• plan zakupów materiałów,
• planowane inwestycje rzeczowe.
Część finansowa obejmuje:
• plan ściągania należności,
• plan zapłaty za zakupy,
• plan inwestycji Finansowych,
• planowane źródła finansowania obce i własne,
• plan spłaty pożyczek,
• planowany rachunek zysków i strat.,
• plan podziału zysków,
• planowany rachunek przepływów pieniężnych,
• planowany bilans na koniec okresu planistycznego.

Część finansowa stanowi podsumowanie budżetu. Bilans w tym ujęciu przedstawia składniki aktywów i źródła ich finansowania na koniec okresów planistycznych.
Rachunek zysków i strat obrazuje nadwyżkę finansową firmy w pewnym okresie planistycznym. Ukazuje przyrost majątku właściciela. Plan podziału zysków odzwierciedla preferencję właściciel, co do osiągania korzyści konsumpcyjnych w krótkim i drugim okresie. Krytyczne znaczenie ma plan przepływu środków pieniężnych. Przedstawia on możliwości utrzymania płynności finansowej firmy, która warunkuje jej przetrwanie. W wielu firmach budżet przygotowuje się w sposób ciągły (adaptacyjny). W miarę upływu czasu modyfikuje się założenia planistyczne, uwzględniając bieżącą sytuację w firmie i jej otoczeniu. Plan przygotowuje się np. na najbliższe 12 miesięcy i w miarę upływu czasu np. miesiąca, horyzont planistyczny zostaje wydłużony o kolejny miesiąc. Firma dysponuje, więc w sposób ciągły planem na następne 12 miesięcy.
Można wskazać warunki, których spełnienie zapewnia skuteczną i efektywna realizacje planu:
• Ocena realizacji zadań powinna być wielokryterialna. Oparcie oceny na jednym kryterium może prowadzić do suboptymalizacji. Cząstkowa optymalizacja może być w sprzeczności z interesami całej firmy,
• Plan powinien być przygotowany wariantowo. Ustalenia planistyczne są w dużej części budowane na podstawie subiektywnych oczekiwań. Dlatego też plan powinien być w sposób ciągły modyfikowany w relacji do zmieniającej się sytuacji,
• Należy zapewnić właściwy system monitorowania realizacji planu oraz krytycznych wielkości w otoczeniu firmy. Otrzymane sygnały mogą stanowić podstawę do wcześniejszej modyfikacji planu,
• Kryteria oceny realizacji planu powinny się odnosić nie tylko do realizacji zadań wyznaczonych w perspektywie krótkiego okresu, lecz także długiego okresu,
• Realizacja planu powinna być powiązana z systemem wynagradzania. Powin¬no to skłaniać do ciągłego wysiłku zmierzającego do wykonania planu,
• Plan działania powinien być tworzony z dużym udziałem pracowników. Zapewni to w późniejszym okresie większą akceptację i zaangażowanie osób realizujących plan,
• Plan finansowy nie może zastępować działalności kierownictwa firmy.

Sposób przygotowania całościowego budżetu zostanie przedstawiony dalej na przykładzie konkretnego przypadku firmy produkcyjnej. Zależnie od charakteru firmy, czy jest to działalność produkcyjna, handlowa, czy usługowa, inaczej przedstawiają się zależności między poszczególnymi planowanymi obszarami.

Przygotowanie planu finansowego — analiza przypadku

W firmie XYZ S.A. jest przygotowywany plan działalności na pierwszy kwartał bieżącego roku. Sporządzono bilans firmy, zamykający działalność za rok ubiegły. W bilansie tym stan środków trwałych netto jest podany jako różnica między środkami trwałymi brutto i umorzeniem (suma odpisów amortyzacyjnych z poprzednich okresów).
Pozycja „Niepodzielony wynik finansowy z roku poprzedniego" dotyczy zysku osiągniętego w ostatnim roku. Decyzja o podziale tego zysku zostanie podjęta w roku bieżącym.
Pozycja „Wynik finansowy netto okresu (narastająco z miesięcy)" dotyczy zysków, które będą osiągane w roku bieżącym. W tej pozycji będą zapisywane w sposób skumulowany zyski osiągane w kolejnych miesiącach tego roku. Decyzja o ich podziale zostanie podjęta w roku następnym.

Bilans na koniec grudnia - początek stycznia
Bilans W zł
Aktywa
Środki trwałe
Środki trwałe brutto 480 000
Umorzenie 160 000
Środki trwałe netto 320 000
Aktywa trwałe ogółem 320 000
Zapasy
Materiały 15 000
Produkty gotowe 70 000
Zapasy ogółem 85 000
Należności 84 000
Środki pieniężne 82 000
Aktywa obrotowe ogółem 251 000
Aktywa ogółem 571 000
Pasywa
Kapitał zakładowy 214 750
Kapitał zapasowy 208 250
Niepodzielony wynik finansowy z roku poprzedniego 100 000
Wynik finansowy netto okresu (narastająco z miesięcy)
Kapitał własny ogółem 523 000
Zobowiązania
Zobowiązania kredytowe
Zobowiązania wobec dostawców 28 000
Zobowiązania dywidendowe
Zobowiązania podatkowe 20 000
Zobowiązania ogółem 48 000
Pasywa ogółem 571 000

Prognoza sprzedaży
Dział sprzedaży przygotował następującą prognozę sprzedaży na pięć pierwszych miesięcy następnego roku;
Jednostki Wartościowo (w zł)
Styczeń 15 000 300 000
Luty 25 000 500 000
Marzec 22 000 440 000
Kwiecień 17 000 340 000
Maj 16 000 320 000

Zakłada się, że jednostkowa cena sprzedażna na poziomie 20 zł zostanie utrzymana w kolejnych okresach planistycznych.
Sprzedaż w grudniu ubiegłego roku wyniosła 12 000 szt., tj. wartościowo „ 240 000 zł.” W poprzednim roku sprzedaż gotówkowa wynosiła 30% sprzedaży ogółem. Zwykłe połowa sprzedaży kredytowanej była opłacana w tym samym miesiącu, pozostała cześć w miesiącu następnym. Polityka kredytowa realizowana w grudniu będzie kontynuowana w ciągu następnego kwartału. Firma nie oferuje zniżek przy sprzedaży. Nie przewiduje się należności nieściągalnych.
Zapasy
Dla prawidłowego, bezpiecznego działania firmy niezbędne jest utrzymywanie zapasów materiałów i wyrobów gotowych. Planowany poziom zapasów wyrobów gotowych wynosi 50% sprzedaży w miesiącu następnym. Planowany poziom zapasów materiałów powinien być wystarczający do realizacji 25% wielkości produkcji w ciągu następnego miesiąca.
Koszty produkcji
Koszty produkcji określamy na poziomie rzeczywistego (technicznego) kosztu wytworzenia, kosztów bezpośrednich i wydziałowych.
W analizowanym okresie zakłada się następujące koszty produkcji (w zł):
• Materiały bezpośrednie 4,00/jedn.
• Robocizna bezpośrednia 5,00/jedn.
• Koszty zmienne pośrednie – wydziałowe 2,00/jedn.
• Koszty stałe pośrednie - wydziałowe 14 500/miesiąc. ,

Składnikiem kosztów stałych pośrednich — wydziałowych jest amortyzacja
w wysokości 2500 zł.
Na skutek inwestycji zakupowej podjętej w styczniu, w lutym wzrosną
miesięczne koszty amortyzacji z 2500 zł do 3000 zł i w konsekwencji koszty stałe,
wydziałowe z 14 500 zł do 15 000 zł.
Cały proces produkcji jest realizowany w ciągu jednego miesiąca. Nie występuje
produkcja w toku na koniec okresu (miesiąca).
Koszty ogólnozakładowe
Zakłada się, że koszty zmienne sprzedaży wyniosą 3 zł na jednostkę sprzedaną,
koszty stałe zaś są równe 7000 zł na miesiąc. W kosztach stałych ogólnozakładowych
amortyzacja wynosi 1000 zł na miesiąc.

Zakupy materiałów
Wszystkie zakupy są dokonywane na kredyt i spłacane w całości w następnym
miesiącu.
Zobowiązania wobec dostawców
Firma ma jedynie zobowiązania wobec dostawców materiałów. Nie przewiduje
się zobowiązań wobec dostawców innych czynników produkcji.
Zobowiązania podatkowe
Dla uproszczenia przyjmuje się, że firma płaci jedynie podatek dochodowy.
Stopa podatku wynosi 20%.
Dywidendy
Wynik finansowy roku poprzedniego wyniósł 100 000 zł. W lutym planuje się podjęcie uchwały o wypłacie dywidend za rok ubiegły w wysokości 60 000 zł. Zostaną one wypłacone w czterech równych ratach (po 15 000 zł) na końcu każdego kwartału, począwszy od marca. Pozostałą część zysku w wysokości 40 000 zł przewiduje się zapisać na poczet kapitału zapasowego.
Zakup środków trwałych
W styczniu firma planuje zakup za gotówkę nowej maszyny o wartości 25 000 zł. Miesięczny odpis amortyzacyjny od nowej maszyny wynosi 500 zł.
Rezerwy gotówkowe
Zakłada się, że firma powinna utrzymywać na koniec każdego miesiąca gotówkę w wysokości 100 000 zł. W przypadku gdy własne środki są niewystarczające do utrzymania tego poziomu, firma korzysta z kredytu oprocentowanego w wysokości 12% rocznie. Odsetki są naliczane i spłacane na koniec następnego miesiąca.
Na podstawie powyższych danych należy przygotować plan finansowy na najbliższe trzy miesiące.

Rozwiązanie

Plan sprzedaży
Tablica 1.1
Plan sprzedaży (w zł)
Grudzień Styczeń Luty Marzec
Sprzedaż ogółem 240 000 300 000 500 000 440 000
Sprzedaż gotówkowa 72 000 90 000 150 000 132 000
Sprzedaż kredytowa 168 000 210 000 350 000 308 000

Plan ściągania należności
Zgodnie z realizowana polityka kredytowa odbiorców wpływy ze sprzedaży w miesiącu ‘’r’’ są obliczane w sposób następujący:

Sprzedaż t -1 * 0,70 * 0,50 = 240 000 * 0,70 * 0,50 = 84 000
Sprzedaż t0 * 0,30 = 300 000 * 0,30 = 90 000
Sprzedaż t0 * 0,70 * 0,50 = 300 000 * 0,70 * 0.50 = 105 000
Wpływy t0 279000 zł

Tablica 1.2
Plan ściągania należności (w zł)
Styczeń Luty Marzec
Gotówka ze sprzedaży 90 000 15 000 132 000
Sprzedaż kredytowa z poprzedniego miesiąca 84 000 105 000 175 000
Sprzedaż kredytowa z bieżącego miesiąca 105 000 175 000 154 000
Ogółem wpływy 279 000 430 000 461 000


Tablica 1.3
Należności na koniec miesiąca (w zł)
Styczeń Luty Marzec
Należności 105 000 175 000 154 000

Plan produkcji
Wielkość produkcji można wyrazić na¬stępującym wzorem:

Wielkość sprzedaży w miesiącu
+ Wymagany zapas końcowy
= Ogółem potrzeby w miesiącu

Po przekształceniu:

Ogółem potrzeby w miesiącu
- Zapas początkowy produktów gotowych
= Produkcja w miesiącu

Tablica 1.4
Plan produkcji (ilościowy - w szt.)
Styczeń Luty Marzec Kwiecień
Wymagany zapas końcowy 12 500 11 000 8 500 8000
Sprzedaż w miesiącu 15 000 25 000 22 000 17000
Ogółem potrzeby w miesiącu 27 500 36 000 30 500 25 000
Zapas początkowy 7 500 12 500 11 000 8500
Produkcja w miesiącu 20 000 23 500 19 500 16 500

Plan kosztów produkcji
Rzeczywisty koszt wytworzenia w okresie t0 jest obliczany według następującego wzoru:
1. Materiały bezpośrednie = Produkcja okresu t0 - koszty materiałowe jednostkowe.
2. Robocizna bezpośrednia = Produkcja okresu t0 - koszty robocizny jednostkowe.
3. Koszty wydziałowe zmienne = Produkcja okresu t0 - koszty wydziałowe zmienne jednostkowe.
4. Koszty wydziałowe stałe = Koszty wydziałowe stałe w okresie t0
Rzeczywisty koszt wytworzenia = Suma wierszy 1, 2, 3. 4.
Rzeczywisty koszt wytworzenia danego okresu jest sumą czterech wyżej zapisanych wielkości.

Tablica 1.5
Planowane koszty produkcji (rzeczywisty koszt wytworzenia - w zł)
Styczeń Luty Marzec Kwiecień
Produkcja w miesiącu 20 000 23 500 19 500 16 500
Materiały bezpośrednie 80 000 94 000 78 000 66 000
Robocizna bezpośrednia 100 000 117 500 97 500 82 500
Koszty wydziałowe zmienne 40 000 47 000 39 000 33 000
Koszty wydziałowe stałe 14 500 15 000 15 000 15 000
Rzeczywisty koszt wytworzenia 234 500 273 500 229 500 196 500

Rzeczywisty koszt wytworzenia jest podstawą do kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia i później do kalkulacji kosztu zapasu produktów gotowych.

RKW jednostkowy = RKW okresu / Wielkość produkcji w okresie

Tablica 1.6
Jednostkowy rzeczywisty koszt wytworzenia (w zł)
Styczeń Luty Marzec
Jednostkowy rzeczywisty koszt wytworzenia 11,7250 11,6383 11,7692

Koszt zapasów produktów gotowych = RKWjednostkowy *(Stan zapasów produktów gotowych)

Tablica 1.7
Koszt zapasów końcowych wyrobów gotowych
Styczeń Luty Marzec
Wymagany zapas końcowy produktów gotowych (w szt.) 12 500 11 000 8 500
Koszt zapasów końcowych produktów gotowych (zł.) 146 563 128 021 100 038
Koszt własny sprzedaży
Obliczamy go według wzoru:

Koszty produkcji okresu
+ Zapas początkowy produktów gotowych
= Koszty produkcji oferowanej do sprzedaży

Po przekształceniu:

Koszty produkcji oferowanej do sprzedaży
-Zapas końcowy
= Koszt własny sprzedaży

Zapas początkowy produktów gotowych w styczniu wyznaczono na podstawie bilansu na koniec grudnia .

Tablica 1.8
Planowany koszt własny sprzedaży (rzeczywisty koszt wytworzenia sprzedaży w zł)
Styczeń Luty Marzec
Koszty produkcji w miesiącu 234 500 273 500 229 500
Zapas początkowy produktów gotowych 70 000 146 563 128 021
Koszty produkcji oferowanej do sprzedaży 304 500 420 063 357 521
Zapas końcowy 146 563 128 021 100 038
Koszt własny sprzedaży 157 937 292 041 257 483


Plan zakupów materiałów
Wielkość zakupów można wyrazić następującym wzorem:

Materiały do produkcji w miesiącu
+ Wymagany zapas końcowy materiałów
= ogółem potrzeby materiałowe w miesiącu

Po przekształceniu:

Ogółem potrzeby materiałowe w miesiącu
- Zapas materiałów początkowych
= Zakup materiałów w miesiącu

Wymagany zapas materiałów na koniec stycznia:

Zapotrzebowanie na materiał do produkcji w lutym (po kosztach) =
= Produkcja lutego * Jednostkowe zużycie materiałowe =
= 23 500 szt. * 4 zł/szt. = 94 000 zł

Zapas na koniec stycznia (25% potrzeb produkcyjnych w lutym) =
= 0,25 * 94 000 zł = 23 500 zł.


Tablica 1.9
Plan zakupów materiałów (wartościowo w zł.)
Styczeń Luty Marzec
Wymagany zapas końcowy materiałów 23 500 19 500 16 500
Materiały do bieżącej produkcji 80 000 94 000 78 000
Ogółem potrzeby materiałowe 103 500 113 500 94 500
Zapas początkowy materiałów 15 000 23 500 19 500
Zakup materiałów w okresie 85 500 90 000 75 000


Plan zapłaty za zakupy materiałów.
Tablica 1.10
Plan zapłaty za zakupy materiałów w zł
Styczeń Luty Marzec Kwiecień
Zakup materiałów 88 500 90 000 75 000
Zapłata za zakupy materiałów 88 500 90 000 7 500


Plan wydatków na poziomie rzeczywistego kosztu wytworzenia
Tablica 1.11
Plan wydatków RKW (rzeczywiste koszty wytworzenia w zł)
Styczeń Luty Marzec
Robocizna bezpośrednia 100 000 117 500 97 500
Koszty wytworzenia zmienne 40 000 47 000 39 000
Koszty wydziałowe stałe 14 500 15 000 15 000
Amortyzacja wydziałowa 2 500 3 000 3 000
Wydatki RKW razem 152 000 176 500 148 500

Plan wydatków ogólnozakładowych
Tablica 1.12
Plan wydatków ogólnozakładowych (w zł)
Styczeń Luty Marzec
Wydatki ogólnozakładowe zmienne 45 000 75 000 66 000
Koszty ogólnozakładowe stałe 7 000 7 000 7 000
Amortyzacja ogólnozakładowa 1 000 1 000 1 000
Wydatki ogólnozakładowe razem 51 000 81 000 72 000

Plan wpływów i wydatków
Tablica 1.13
Plan wpływów i wydatków (w zł)
Styczeń Luty Marzec
Wpływy ze sprzedaży 279 000 43 000 46 100
Wydatki
Materiały 28 000 77 000 94 000
Rzeczywiste koszty wytworzenia 152 000 176 500 148 500
Wydatki ogólnozakładowe 51 000 81 000 72 000
Wpływy dywidend
Zakup środków trwałych 25 000
Podatek dochodowy 20 000 16 013 25 162
Wydatki ogółem 276 000 150 513 354 662
Gotówka netto 3 000 79 488 106 338
Środki pieniężne na poczet okresu 82 000 100 000 164 318
Środki pieniężne na koniec okresu bez pożyczki 85 000 179 488 270 676
Pożyczka na utrzymanie rezerwy 15 000
Spłata kredytu (pożyczki)
Rata kapitałowa 15 000
Odsetki 150
Środki pieniężne na koniec okresu 100 000 164 338 210 676

W planowaniu działalności firmy podstawowe znaczenie ma utrzymanie, płynno¬ści finansowej. Zjawisko to jest widoczne w planie wpływów i wydatków.
Zestawienie wydatków zrealizowanych w kolejnych miesiącach pozyskujemy z następujących tablic:
• Wielkość wydatków materiałowych – z tablicy „Plan zapłaty za zakupy materiałów w zł” oraz z bilansu otwarcia zobowiązania wobec dostawców;
• Rzeczywiste koszty wytworzenia - z tablicy „Plan wydatków RKW (rzeczywiste koszty wytworzenia w zł)”
• Wydatki ogólnozakładowe – z tablicy „Plan wydatków ogólnozakładowych (w zł)”
• Podatek dochodowy – z tablicy „Planowany rachunek zysków i strat (w zł)” oraz bilansu otwarcia (zobowiązania podatkowe).

Planowany rachunek zysków i strat
Dla każdego z kolejnych miesięcy jest sporządzany rachunek zysków i strat. Punktem wyjścia w jego sporządzaniu jest wielkość sprzedaży realizowana w kolejnych miesiącach. Źródłem do jej określenia jest tablica przedstawiająca plan sprzedaży. Rzeczywisty koszt wytworzenia produkcji sprzedanej jest określany na podstawie tablicy, przedstawiającej koszty produkcji (na poziomie RKW). Koszty ogólnozakładowe są wyznaczane na podstawie tablicy przedstawiającej plan wydatków ogólnozakładowych po uwzględnieniu zwiększenia o amortyzację. Koszty finansowe są pochodne w stosunku do wielkości zaciąganych pożyczek.

Tablica 1.14
Planowany rachunek zysków i strat (w zł)
Styczeń Luty Marzec
Przychody ze sprzedaży 300 000 500 000 440 000
Koszt własny sprzedaży 167 937 292 041 257 483
Zysk ze sprzedaży 132 063 207 959 182 517
Koszt ogólnozakładowe 52 000 82 000 73 000
Zysk operacyjny 80 063 125 959 109 517
Odsetki 0 150 0
Zysk brutto 80 063 125 809 109 517
Podatek dochodowy 16 013 25 162 21 903
Wynik finansowy netto 64 050 100 647 87 614

Są one wyznaczane na podstawie tablicy przedstawiającej plan wpływów i wydatków.
Obliczamy w ten sposób wielkość zysku brutto, który w warunkach przykładu stanowi podstawę do naliczenia podatku dochodowego. Wielkość podatku do¬chodowego włączamy do planu wpływów i wydatków (tablica 1.13).

Plan podziału zysków
Przykładowo w styczniu stan początkowy kapitałów własnych (poza za¬kładowym) wynosi 308 250 zł. Składa się on z kapitału zapasowego z końca roku (208 250 zł) oraz nierozliczonego wyniku finansowego z lat poprzed¬nich (w kwocie 100 000 zł). Kapitał ten jest zasilany zyskiem netto za sty¬czeń w wysokości 64 050 zł. W lutym, w wyniku uchwały podjętej przez akcjo¬nariuszy, kapitał ten jest pomniejszony o wielkość uchwalonej do wypłaty dywidendy w wysokości 60 000 zł. Kwota 60 000 zł staje się automatycznie zobowiązaniem firmy wobec właścicieli (akcjonariuszy). Zobowiązania te ulegają stopniowemu zmniejszaniu wraz z wypłatą kolejnej raty dywidend. Stan kapitałów własnych (poza zakładowym) na koniec stycznia wynosi 372 300 zł. Na koniec lutego w wyniku podjętej uchwały kapitał ten jest równy 412 947 zł (por. zestawienie).

Kapitały własne (poza zakładowym) n początek okresu – 372 300
Wynik finansowy netto okresu – 100 647
Kapitały własne (poza zakładowym) – 472 947
Uchwała o dywidendach – 60 000
Kapitały własne (poza zakładowym) na koniec okresu 412 947

Planowany bilans
Na koniec okresu planistycznego jest sporządzany bilans zamknięcia. Otrzy¬many zrównoważony bilans stanowi przesłankę dla stwierdzenia, iż plan został prawidłowo sporządzony i właściwie rozpisany na poszczególne działania firmy. Każda z wielkości zapisanych w bilansach zamknięcia na koniec poszczególnych miesięcy wynika z wcześniej zapisanych operacji gospodarczych.

Kalkulacja aktywów
Stan środków trwałych został zapisany dwuskładnikowo. Środki trwałe netto są równe różnicy między stanem środków trwałych brutto i wielkością skumulowanego umorzenia. Wielkość umorzenia na koniec okresu jest równa umorzeniu początkowemu, powiększonemu o odpisy amortyzacyjne dokonane w danym okresie.

Tablica 1.15
Plan finansowy
Bilans Grudzień Styczeń Luty Marzec
Aktywa
Środki trwałe
Środki trwałe brutto 470 000 495 000 495 000 495 000
Umorzenie 160 000 163 500 167 500 171 500
Środki trwałe netto 310 000 331 500 327 500 323 500
Aktywa trwałe ogółem 310 000 331 500 327 500 323 500
Zapasy
Materiały 15 000 12 000 12 000 12 000
Produkty gotowe 80 000 146 563 128 021 100 038
Zapasy ogółem 95 000 158 563 140 021 112 038
Należności 84 000 105 000 175 000 154 000
Środki pieniężne 82 000 100 000 164 338 270 676
Aktywa obrotowe ogółem 261 000 363 563 479 359 536 714
Aktywa razem 571 000 695 063 806 859 86 024
Pasywa
Kapitał zakładowy 214 750 214 750 214 750 214 750
Kapitał zapasowy 308 250 372 300 412 947 500 561
Kapitał własny ogółem 523 000 587 050 627 697 715 311
Zobowiązania
Zobowiązania kredytowe 15 000 0 0
Zobowiązania handlowe 28 000 77 000 94 000 78 000
Zobowiązania podatkowe 20 000 16 013 25 162 21 903
Dywidendy za zapłacenia 60 000 45 000
Zobowiązania ogółem 48 000 108 013 179 162 144 903
Pasywa ogółem 571 000 695 063 806 859 860 214

Końcowy stan środków trwałych netto jest równy wielkości środków trwałych brutto na początek okresu, powiększonej o inwestycje dokonane w tym okresie i zmniejszonej o skumulowane umorzenie na koniec okresu.

W analizowanej firmie można wyróżnić dwie grupy zapasów:
1. Materiałów,
2. Produkty gotowe.
Stan końcowy materiałów określamy na podstawie tablicy przedstawiającej plan zakupów materiałów, według pozycji „Wymagany zapas końcowy materiałów". Stan końcowy produktów gotowych określamy na podstawie tablicy przedstawiającej planowaną wycenę wymaganego stanu zapasów produktów gotowych na koniec okresu.
Końcowa na każdy miesiąc kwota należności jest zależna od wielkości sprzedaży oraz realizowanej polityki kredytowej. Jej wielkość na koniec każdego miesiąca pozyskujemy z tablicy przedstawiającej stan należności.
Stan środków pieniężnych jest pochodny w stosunku do wielkości różnicy między wpływami i wydatkami oraz do początkowego stanu środków pieniężnych i ewentualnych pożyczek zaciągniętych w tym okresie. Kwotę środków pieniężnych na koniec okresu pozyskuje się z tablicy przedstawiającej plan wpływów i wydatków.
Suma zapasów, należności oraz środków pieniężnych stanowi aktywa obrotowe firmy. Suma aktywów trwałych i obrotowych stanowi aktywa ogółem.

Kalkulacja pasywów
Kapitały własne spółki składają się z kapitału zakładowego i kapitału zapasowego.
W analizowanej firmie nie przeprowadzano emisji akcji oraz dopłat do kapitału, dlatego też kapitał zakładowy pozostaje bez zmian.
Kapitał własny, poza zakładowym, w kolejnych okresach ulega zmianie. Początkowy stan tego kapitału jest zwiększany o zyski osiągnięte w danym okresie i zmniejszany o wielkość dywidend uchwalonych do wypłaty w danym okresie. Wielkość kapitału własnego (poza zakładowym) jest ustalona na podstawie tablicy przedstawiającej plan podziału zysków.
Zobowiązania kredytowe są zaciągane dla utrzymania rezerwy środków pieni꿬nych zgodnie z wymaganiami określonymi w treści przykładu, w wysokości 100 000 zł. W sytuacji, gdy w następnych okresach firma dysponuje nadwyżką środków pieniężnych powyżej tego stanu, pożyczka jest spłacana w jakiejś części. Wielkość zadłużenia na koniec okresu pozyskujemy z tablicy przedstawiającej plan wpływów i wydatków.
Zobowiązania wobec dostawców powstają w wyniku zakupu materiałów. Zgodnie z treścią przykładu zobowiązania te są spłacane w następnym miesiącu. Wielkość zobowiązań na koniec każdego miesiąca liczy się na podstawie tablicy przedstawiającej plan zakupów materiałów.
Zobowiązania dywidendowe powstają jako efekt uchwały właścicieli o wypła¬cie dywidend. W kolejnych okresach wraz ze spłatą części zobowiązań dywiden¬dowych wielkość tych zobowiązań ulega zmniejszeniu o kwotę wypłaconych dywidend.
Suma zobowiązań kredytowych, budżetowych, wobec dostawców oraz dywidendowych stanowi zobowiązania ogółem.
Pasywa ogółem są równe sumie kapitałów własnych i zobowiązań ogółem. Zrównoważony bilans pozwala zweryfikować prawidłowość sporządzania budżetu
i jego właściwe rozpisanie na działania podejmowane w poszczególnych obszarach
funkcjonowania firmy.

Wnioski
Plan finansowy stanowi użyteczne narzędzie wykorzystywane w procesie zarządzania firmą kontroli jej działalności. W zestawieniu tym zostają przedstawione w wymiarze pieniężnym różnorodne działania firmy. Jest jednym z elementów biznes planu.
Punktem wyjścia w sporządzaniu planu finansowego jest plan sprzedaży.
Plan finansowy pozwala obserwować kształtowanie się płynności. Można w nim weryfikować i badać wykonalność pewnych działań optymalizacyjnych, które zostały podjęte z wykorzystaniem innych narzędzi zarządzania finansami. Zaplanowane przedsięwzięcia muszą znaleźć pokrycie w źródłach finansowania.
Plan finansowy powinien być przygotowywany w sposób elastyczny. Jeśli w przyszłości wystąpią zagrożenia dla jego realizacji, to plan ten należy zmodyfikować. Wcześniej przygotowane symulacje skutków zdarzeń w otoczeniu firmy i w niej samej pozwalają się zorientować w skali zagrożeń dla firmy. Umożliwiają przejście na inną ścieżkę realizacyjną planu. Pozwalają też zawczasu zgromadzić niezbędne zasoby do realizacji planu w sytuacjach mniej korzystnych.
Realizację przyszłych zamierzeń można odnieść do wielkości planistycznych i analizować przyczyny odchyleń. Informacje te stanowią sygnał do podjęcia działań korygujących.