Słowotwórstwo

Działy nauki o języku:
a) Fonetyka – głoski i litery
b) Słowotwórstwo – powstawanie nowych wyrazów
c) Składnia – budowa i rodzaje zdań
d) Fleksja – części mowy

Powstawanie nowych wyrazów:
a) Tworzenie nowego wyrazu od dwóch słów np. sam + chodzić = samochód
b) Tworzenie wyrazów od wyrażeń przyimkowych np. nad morzem = nadmorski
c) Zapożyczanie z obcego języka
d) Tworzenie nowego wyrazu od jego słowa które już istnieje np. kopać = koparka

Rodzina wyrazów – grupa wyrazów zawierająca te samą cząstkę (rdzeń) wyrazy należące do jednej rodziny wyrazów nazywamy wyrazem pokrewnym
Rdzeń – część wyrazu powtarzająca się (niekiedy z wymianami głosek)
Wyrazy bliskoznaczne – wyrazy podobne ale o zupełnie innej budowie np. droga, cenny, wartościowy
Nie wolno mylić wyrazów pokrewnych z inna formą wyrazu.

śpiewać - śpiewak
zmywać - zmywarka
w. podst. w. poch.

Wyraz podstawowy – wyraz, od którego tworzymy nowe słowo
Wyraz pochodni – wyraz pochodzący od wyrazu podstawowego

Wyraz może być pochodny w stosunku do jednego wyrazu, a podstawowy w stosunku do innego.
Koparka - kopać
Cząstka, którą wyraz pochodny bierze z podstawowego nazywa się podstawa słowotwórczą.
Cząstka która formuje nowy wyraz nazywamy formantem.

Formant:
- przedrostek stoi przed podstawa słowotwórczą
- przyrostek – stoi za podstawą słowotwórcza

Analiza słowotwórcza wyrazu:
I. Dostaje wyraz pochodny buduję jego niby definicję dzięki, której odnajdujemy wyraz podstawowy.
II. Kolejne działania wykonujemy na wyrazie podstawowym w zależności jaka jest, część mowy:
a) Czasownik – odrzucamy końcówkę bezokolicznik "ć" oraz samogłoskę, która przed nią stoi, tego co zostaje w wyrazie i jest to podstawa słów np. kop|arka - kopać
b) Przymiotnik – odrzucamy jego ostatnią literę i tego co zostaje szukamy w wyrazie pochodnym np. wysok|ość - wysoki
c) Rzeczownik – wyznaczamy jego Msc. Lm. Odrzucamy "ach" i tego co zostaje szukamy w wyrazie pochodnym np. szkol|ny - szkoła, szkołach l:ł

Przyrostek:
I. Przymiotnik:
a) –dzki, -dki
* W zakończeniach – dzki, jeśli w temacie wyrazu podstawowego występuję: d, dz, dź jako jego zakończenie
b) –wski, -ski
* Końcówkę – wski piszemy w tych przymiotnikach, w których temat wyrazu podstawowego kończy się na literę "w"

II. Rzeczownik:
a) –dztwo, -ctwo
• Zakończenie – dziwo piszemy w rzeczownikach pochodnych, jeśli temat ich wyrazu podstawowego kończy się na: d, dz, dź
• W innych rzeczownikach pisze się zgodnie z wymową – ctwo
b) -śba, -źba
• Zakończenia –źba lub –śba piszemy w rzeczownikach pochodnych zależnie od tego, czy w wyrazach podstawowych pojawia się "ś" lub "zi"

Przedrostek:
I. Roz-, bez-
• Przedrostki Roz- i bez- piszemy bez względu na ich wymowę przez "z"

II. z- , (s-, ś-), wz-, (ws-, wes-)
• W wymienianych przedrostkach na ogól piszemy tak, jak słyszymy
• Nigdy nie piszemy "ź" jako przedrostka np. zdziwić, zdziczeć
• Wyjątkowo piszemy "z" przed: n, s, si, sz.