Podstawowe zagadnienia stanowiska filozoficznego Arystotelesa

ARYSTOTELES- urodził się w 384 r. p.n.e. w Stagirze, niedaleko góry
Athos w Tracji, dlatego zwany bywa Stagirytą. Był synem Nikomacha lekarza króla macedońskiego, Amintasa , dziada Aleksandra Wielkiego. Pochodził ze starej lekarskiej rodziny, stąd też jego zainteresowania biologiczne i przyrodnicze. Kiedy przybył do Aten w 367r. p.n.e. postanowił studiować filozofie w szkole Platona, gdzie pozostał przez 20 lat, jako uczeń a później wykładowca. Był pracowity i dużo czytał, dlatego Platon nazwał go „pożeraczem ksiąg”. W roku 343 p.n.e. został nauczycielem Aleksandra Wielkiego. W służbie tej pozostawał przez 7 lat, kształcąc Aleksandra i starając się wpoić cześć dla greckich ideałów i instytucji oraz pogardę dla „barbarzyńców” (nie-Hellenów ), jaką sam żywił. Po przejęciu władzy przez Aleksandra, wrócił do Aten, gdyż skazał on na śmierć krewniaka Arystotelesa, Kallistenesa i odszedł od realizacji panhelleńskiego państwa. Po czym w 335 r. p.n.e. założył szkołę filozoficzną w Likejonie zwaną LICEUM, konkurująca z Akademią Platona, gdzie prowadzono badania humanistyczne i przyrodnicze. Arystoteles w czasie wykładów lubił przechadzać się ze swoimi uczniami tam i z powrotem, dlatego jego grupę nazwano „perypatyczną”. Ta nazwa stała się oficjalna nazwa systemu Arystotelesa. ”Wydaje się, iż atmosfera panująca w Liceum była zdecydowanie bardziej naukowa niż filozoficzna we współczesnym znaczeniu tych słów. Zachęcano zwłaszcza do zdyscyplinowanej obserwacji, a zadaniem uczniów było gromadzenie kolekcji materiałów, które stanowiłyby fundament przyszłych nauk i uzupełniły ogromne zbiory zebrane wcześniej przez samego Arystotelesa” . Po śmierci Aleksandra Wielkiego i upadku pro-macedońskiego rządu w Atenach zamknięto Liceum a Arystoteles musiał uciekać. Przeniósł się wtedy do miasta Chalcis na wyspie Eubei, gdzie jego matka posiadała dom, tam po roku życia w 322 r. p.n.e. mając 62 lata zmarł. Z zachowanego testamentu Arystotelesa dowiadujemy się, iż miał on córkę Herpylidę i młodszego syna Nikomacha. Do niego kierowana jest jedna z wielkich Etyk mistrza. Arystoteles był jednym z dwóch największych filozofów greckich, obok Platona. Zakres jego działalności był bardzo szeroki, zajmował się logika formalną, przyrodą, estetyką i historią ustrojów politycznych. Stworzył opozycyjny do platonizmu i równie spójny system filozoficzny, który bardzo silnie oddziałał na filozofię i naukę europejską. Arystoteles nie wyrażał zgody na koncepcje idei Platona, który wyróżniał podział dwóch rzeczywistości, materialnej i idealnej. Twierdził, że takie idee nie istnieją. „…-filozofia Arystotelesa stała się ważnym ogniwem w historii powszechnej kultury. Bez niej nie byłoby Tomasza z Akwinu, który filozofię Arystotelesa akceptował i chrystianizował, oraz Kartezjusza, który system Arystotelesa przezwyciężał i w opozycji do niego formułował własne filozoficzne credo (wyznanie wiary)…” .

POGLĄDY ARYSTOTELESA:

Arystoteles dzielił filozofię na dwa rodzaje, podział ten wyprowadził z funkcji rozumu, którą również sam stworzył.
1. filozofia teoretyczna, która dzieli się na:
a. matematykę
b. fizykę
c. metafizykę
2. filozofia praktyczna, która dzieli się na:
a. etykę
b. politykę

I. Filozofia teoretyczna:

1.podział filozofii.
Filozofia w badaniach Arystotelesa objęła bardzo duży zasięg, dlatego, też musiał dokonać jej podziału. Najpierw podzielił filozofie na dwa rodzaje: na teoretyczną i praktyczną, a później oddzielił logikę jako dyscyplinę przygotowawczą. Do filozofii praktycznej zaliczył etykę i politykę, a do teoretycznej fizykę, matematykę i metafizykę. Podstawą tego podziału był stopień abstrakcji, najmniejszy w fizyce, większy w matematyce. Metafizykę Arystoteles początkowo nazywał „pierwsza filozofią”, dopiero później nazwał ją wprost metafizyką po napisaniu dzieła pod tymże samym tytułem. Metafizyka stała się środkiem filozofii mistrza i zdecydowała o charakterze nauki o przyrodzie, duszy czy Bogu.

2.substancja.
Zdaniem Arystotelesa samoistnym bytem czyli substancją są jedynie konkretne rzeczy. Byt realny tkwi w tym, co indywidualne i konkretne. „Substancja, twierdzi z naciskiem Arystoteles, jest pierwotnie i ze swej istoty indywidualna. Gdziekolwiek się z nią zetkniemy, okazuje się ona rzeczą ściśle określoną i jednostkową, i o rzeczą, która z samej istoty swej jest sobą i niczym więcej ” . W ten sposób zerwał z Platońskim idealizmem gdzie prawdziwym bytem były nie tyle materialne i realne rzeczy ale pozaświatowe idee.

3.forma i materia.
Według Arystotelesa każda z rzeczy składa się z formy i materii. Bez nich nie mogłyby być sobą. Materia jest składnikiem wielu substancji, jest wieczna i niezniszczalna, ale nie ma określonych właściwości. Może je zyskać w połączeniu z formą. Glina w rekach garncarza to materia, i artysta zgodnie ze swoją wiedzą, czyli ideą, tworzy coś nowego. Nadaje w ten sposób materiałowi formę. Dlatego forma jest czynnikiem aktywnym i kształtującym materie. Poprzez połączenie materii z formą powstaje pełna substancja. Im w danym bycie jest więcej formy, tym jest bardziej złożona. A im mnie materii, tym zajmuje wyższe miejsce w hierarchii. I tak: byty nieożywione takie jak np. kamień zawierają w sobie bardzo dużo materii i mają przy tym bardzo prostą i nieruchomą formę. Rośliny mają bardziej złożoną formę, która podlega powolnym zmianom. Zwierzęta mają jeszcze bardziej złożoną formę, która daje im możliwość ruchu i reagowania na zmiany. Wreszcie ludzie posiadają bardzo złożoną formę zwaną duszą, która posiada unikalną cechę bycia.
Przed Arystotelesem filozofowie twierdzili, że substancja to materia, jego poprzednik Platon, że to idee są substancją. Arystoteles uważał, że ani materia, ani idea nie były substancjami, lecz były one jej składnikami. Materia nie istnieje samodzielnie, tak samo jak nie istnieją idee. Naprawdę istnieją jedynie konkretne zespoły materii i formy. Taki był zasadniczy pogląd Arystotelesa, nazwany potem "hilemorfizmem" - materia i forma.

4.istota rzeczy
Dla Arystotelesa forma była ważniejsza, i zajmowała to miejsce gdzie u Platona idea. Wyrosłą w jego rozważaniach na główny czynnik poznania, jak i bytu.
A) prawdziwe poznanie jest natury pojęciowej: poznajemy z rzeczy to, co zawarte jest w jej pojęciu-czyli formę. Była to pierwsza konsekwencja utożsamienia formy z pojęciem.
B) istotny składnik rzeczy stanowi to, co w niej jest pojęciowe. Co zawarte jest w pojęciu i jest własnością całego gatunku, to jest stałe i istotne. Zatem forma, jako składnik pojęciowy rzeczy, jest ich składnikiem istotnym, jest najważniejszą częścią substancji, jest istotą rzeczy. To była druga konsekwencja utożsamienia formy z pojęciem.

5.przyczyna i cel
Forma, materia, przyczyna i cel - to były dla Arystotelesa 4 zasady wyjaśniania –czyli przyczyny. Arystoteles pierwszy uważał, że każdy byt składa się z tych właśnie 4 przyczyn. Dwóch wewnętrznych, (materia i forma) oraz dwóch zewnętrznych (przyczyna sprawcza i celowa). Przyczyna sprawcza albo poruszająca, zakłada ruch, czyli zmianę. Zmiana może być zmianą wewnętrzną rzeczy , wtedy występuje ruch ilościowy, jakościowy i przestrzenny. Bądź zmianą egzystencjonalną, która dotyczy rodzenia się lub zanikania. Obok przyczyny sprawczej mamy do czynienia z przyczyna celową, która utożsamia się z formą, oznacza, że jeśli rzecz przechodzi z możności do rzeczywistości , tak materia jako możność zostaje zdeterminowana w określonym kierunku.

Podsumowując:

1. przyczyna materialna (causa materialis) – rzecz powstaje z materii,(coś co może być poruszone);
2. przyczyna sprawcza (causa efficiens) – powstanie rzeczy musi być określone przez czynnik działający uprzednio,(coś co zdolne jest ruch nadać);
3. przyczyna formalna (causa formalis) – powstaje przez ukształtowanie materii przez formy,(pewna linia rozwojowa);
4. przyczyna celowa (causa finalis) – powstanie rzeczy musi służyć pewnemu celowi,(cel do którego ruch zmierza).

A więc do stworzenia na przykład rzeźby, konieczny jest: 1. brąz odlewniczy; 2. rzeźbiarz; 3. forma zamierzona przez rzeźbiarza; 4. cel- realizacja owej formy.


6. energia i potencja.
Arystoteles charakteryzował naturę formy jako energię, ponieważ forma jest istotnym składnikiem bytu, dlatego energia, aktywność, działanie stanowi istotę bytu. Dopiero Arystoteles wyraźnie sformułował energetyczną koncepcję bytu. Jeśli forma jest energią, to czymże jest materia? Jest potencją wyrazu o dwóch znaczeniach: siła i możność, bo potencja jest przeciwieństwem i uzupełnieniem energii. To stwierdzenie także było tworem Arystotelesa. Przy pomocy "energii i potencji", oraz "formy i materii", Arystoteles rozwiązywał różne zagadnienia; tłumaczył proces stawania się, jak i gotowe wytwory tego procesu, stanowiące rzeczywistość. Np. rośniecie rośliny jest aktualizowaniem ("energią") potencji zawartej w nasieniu, dojrzała zaś roślina jest tej potencji zaktualizowaniem zupełnym, czyli, według Arystotelesa, "entelechią".


7. zastosowanie zasad ogólnych (teoria przyrody)
W koncepcji Arystotelesa przyroda była:
1)substancjalna,
2)jakościowa,
3)dynamiczna,
4)celowa.

Dopatrywał się w przyrodzie działania samorzutnych sił; a działanie sił tłumaczył ich dążeniem do celu. Taka koncepcja przyrody , zbliżała się do pierwotnego stanowiska filozofów greckich, jednak miała charakter bojowy, zwracała się przeciw poglądowi, który w nauce greckiej wyparł tamten pogląd pierwotny. Stanowiła reakcję przeciw ilościowemu traktowaniu zjawisk przez pitagorejczyków i Platona, a także przeciw czysto przyczynowemu ich traktowaniu przez Demokryta. Arystoteles wrócił do obrazu świata opartego na postrzeganiu zmysłowym. W astronomii odrzucił hipotezę ruchu Ziemi i głosił, że Ziemia jest nieruchomym środkiem świata, dookoła którego krążą sfery gwiezdne. Zakładał także, że ruch nie twa wiecznie, jeśli go nie podtrzymamy. Twierdził, że istnieją siły poruszające nieustannie te sfery i że wobec doskonałości owych ruchów są to siły istot boskich.

8.pierwsza przyczyna (teologia)
Świat jest wieczny, ponieważ materia z której się składa nie powstała. Jeżeli nie powstała, więc jest wieczna i z nią cały świat materialny. Lecz jest on ograniczony przestrzennie. Każdy żywioł ma miejsce w świecie, poza sferą ostatniego żywiołu nie ma materii, ani próżni. W świecie , który jest jedyny odbywa się proces formowania materii. Wszechświat stanowi łańcuch zdarzeń przyczynowo i celowo powiązanych. Każda rzecz ma swoją przyczynę, a ta swoją. Arystoteles był przekonania, że istnieje pierwsza przyczyna, która posiada inne wartości niż znane rzeczy, a te są wynikiem działania przyczyny. Ta która nie ma przyczyny istnieje sama w sobie-są więc bytem nie zależnym, a pierwsza przyczyna niezależnym.

Własności niezależnego bytu:

1. jest nieruchomy i niezmienny;
2. jest niezłożony;
3. jest niematerialny;
4. jest istotą duchową;
5. jest rozumem;
6. jest celem który pociąga świat;
7. działaniem rozumu może być jedynie myślenie, a przedmiotem myślenia w tym przypadku jest jedynie sam rozum;
8. świat jest jeden;
9. jest konieczny;
10. jest doskonały;

Jeśli istnieje świat, istnieje także absolut. To Arystotelesa odróżniało od Platona (który zaczął od razu od absolutu), od Demokryta( który zaczął od fizycznego świata i na nim skończył). Mianowicie Arystoteles zaczął swoje dociekania od badania fizycznego świata, by dojść do absolutu. A tym absolutem jest Bóg. Kosmologia doprowadziła Arystotelesa do teologii.



9.kosmologia.
Arystoteles wprowadził dualizm świata, Bóg, jak i ruch są niezmienni. Takim ruchom podlega niebo gwiazd stałych tzw. "pierwsze niebo". Ruch pozostałych sfer jest taki jak ruch pierwszego nieba, dlatego Arystoteles przyjął, że wprawiane są w ruch za pomocą mniej doskonałych, ale podobnych do pierwszej przyczyny-Są więc we wszechświecie dwa okręgi - niebiański i ziemski, a natura ich jest zupełnie odmienna.



10.psychologia.
Według Arystotelesa dusza jest formą, czyli energią ciała. Dusza i ciało to nierozłączna całość, nie mogą bez siebie istnieć. Dusza jest podstawowym czynnikiem życia. Arystoteles odróżniał trojakie funkcje i, odpowiednio do tego, trzy rodzaje duszy. Dusza roślinna (odżywianie się i rozmnażanie), posiada funkcję najniższą, nie jest zdolna do postrzegania. Dusza zwierzęca (możność doznawania wrażeń i poruszania się), posiada uczucia i popędy. Tu zaczynają się funkcje psychiczne. Dusza ludzka (rozum),jej zdolność-rozum- jest najwyższą zdolnością duszy, ponieważ poznaje on byt jak i dobro. Dusza stanowi w systemie Arystotelesa formę życia organicznego.



Składniki duszy ludzkiej:
Arystoteles wyróżniał trzy części duszy, odpowiadające różnym poziomom organizacji życia:

1. wegetatywna; stanowi formę roślin, zwierząt i ludzi;
2. zmysłowa; stanowi formę u zwierząt i ludzi;
3. rozumna; dysponująca pięcioma władzami: wzrostu, pożądania, (popędliwości i gniewu), ruchu, doznań zmysłowych i rozumu;

Głównym zadaniem duszy ludzkiej jest dwojakie, współ-przyporządkowane poznanie zmysłowe i umysłowe. Za pomocą pięciu zmysłów zewnętrznych i zmysłu wewnętrznego, albo wspólnego, odbywa się poznanie zmysłowe. Jego zadaniem jest jednoczenie zmysłów zewnętrznych. Poznanie to dostarcza przedmiotu (wrażenie) dla poznania umysłowego. Umysł z wrażenia dobywa „istotę rzeczy” i stwarza eidos - ideę. W tym wypadku umysł dzieli się na bierny (receptywny, będąc uzależniony od wrażeń, przenosi je w sferę umysłową i przygotowuje materię do abstrakcji) i czynny (usuwa z uzmysłowionego wrażenia cechy przypadkowe a zostawia tylko istotę poznawalną, tworząc jej formę jako pojęcie, dzięki której zaczyna właściwe myślenie). Umysł ma charakter teoretyczny, jeśli jego celem jest prawda, a charakter praktyczny, jeżeli jego celem jest dobro


II. Filozofia praktyczna:

1. najwyższe dobro.(etyka)
Przedmiotem etyki jest postępowanie ludzkie. Które w przeciwieństwie do naturalnego zostaje świadomie przez człowieka ukierunkowane i podlega ocenie. Postępowanie jest materią, która aktualizuje forma czyli intencja, wartościując uczynek, zależnie od danego mu celu. A tym celem jest dobro najwyższe, które nie może być środkiem do zdobywanie czegoś innego, ponieważ jest najwyższa szczęśliwością dla człowieka. Szczęśliwość polega na rozumnym działaniu.


2.cnoty.
Środkiem do osiągnięcia szczęścia jest cnota, uważana przez Arystotelesa jako nawyk umiejętnego działania, przy zachowaniu zasady złotego środka. Arystoteles dokonał podziały cnót na: intelektualne (dianoetyczne), które są skutkiem doświadczenia np. mądrość, sztuka, rozsądek, oraz etyczne (moralne), które są skutkiem przyzwyczajenia, np. męstwo, umiarkowanie, hojność, roztropność. Z cnót dianoetycznych najwyższa jest mądrość, która zawiera najwyższa szczęśliwość. Natomiast z cnót etycznych jest to roztropność, która jest podstawą rozsądnego działania i pomocą w wyborze drogi do szczęśliwości. Roztropność daje możność właściwego wyboru środka, a ten jest inny dla człowieka wolnego, a inny dla niewolnika. Dlatego etyka Arystotelesa ma charakter społeczno-klasowy.


3.sztuka.
Arystoteles dzieli sztukę na stosowaną (architektura, sztuka lekarska, polityka), oraz formalną, której przedmiotem jest piękno. W działaniu sztuki także czynniki formalne oraz (zwłaszcza w słynnej swej teorii tragedii) czynniki uczuciowe. Ze sztuka pięknych Arystoteles interesował się poezją i tragedią


4.teoria państwa.
Aby osiągnąć najwyższą szczęśliwość człowiek musi korzystać z pomocy innych, żyć społecznie. Najbardziej przystosowane do tego jest państwo, ono może go najlepiej wychować,("człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie"). Podstawą państwa jest rodzina, własność prywatna i z natury pochodzenie niewolnictwo. Według Arystotelesa niewolnik nie był obywatelem, ale zdarzały się przypadki, że traktowano go ja pełnoprawnego członka rodziny. Wedle prawa był jednak tylko „mówiącym narzędziem” .




III. Logika.

Logika ma uczyć, jak posługiwać się pojęciami i sądami. Podstawą prawidłowych pojęć jest definicja, a prawidłowych sądów - dowód; przeto definicja i dowód były dla Arystotelesa głównymi tematami logiki.


1. logika.
Logika według Arystotelesa zajmuje się formalna stroną pojęć, zdań i rodzajów dowodzeń. Wyróżniamy kilka działów logiki min. O kategorii pojęć ogólnych, o formalnym określeniu pojęcia, o sądzie, podziale sądów według ilości, o dowodzeniu indukcyjnym i dedukcyjnym. Indukcje rozumie jako metodę definicji i jako metodę wnioskowania od tego, co szczegółowe, do tego, co ogólne. Arystoteles stworzył system tak zwanej teorii sylogizmu, która stanowi część klasycznego rachunku predykatów.
Arystoteles zamiast słowa logika używał raczej analityka, zostawiając termin logika dla dialektyki- sztuki prowadzenia rozmowy.

2.pojęcia i kategorie.
Podstawą logiki Arystotelesowskiej jest pojęcie, które odpowiada w świecie rzeczywistym kategorii (rodzajowi) Pojęcia są w mniejszym lub większym stopniu i tworzą hierarchię coraz ogólniejszych pojęć. Szczytem hierarchii są najogólniejsze rodzaje. Definicja pojęcia dokonywa się przez umieszczenie go w tej hierarchii, zaliczenie do rodzaju wyższego. Przy najwyższych rodzajach jest kres definiowania: są one podstawą wszelkiej definicji, ale same nie mogą być definiowane, nie ma bowiem wyższych ponad nie rodzajów. Wynikało więc z założeń Arystotelesa, że istnieją pojęcia ogólne nie mające i nie potrzebujące definicji.

3. sądy i wnioskowanie.
Sądy również tworzą hierarchię, mianowicie hierarchię racji i następstw, przy czym sądy bardziej ogólne mogą stanowić rację dla mniej ogólnych, nigdy odwrotnie. Pojęcia są powiązane w zdania, czyli sądy, którym można przypisać prawdziwość lub fałsz. Sąd nie może być zarazem prawdziwy i fałszywy. Arystoteles przedstawił reguły wnioskowania, jako związku między różnymi sądami, a szczególnie teorię sylogizmów – związku dwóch zdań z trzecim.

4.teoria „złotego środka”.
Człowiek powinien w swoim życiu kierować się zasadą „złotego środka”, która określana jest przez rozum, gdyż jest to droga do szczęścia czyli najwyższego dobra. Działania człowiek w drodze do „złotego środka” musza być umiarkowane ale przynoszące przyjemność. Żądze musza zostać zaspokojone, ale jednocześnie muszą pozwolić na rozwój rozumnej części duszy. Koncepcje cnoty jako złotego środka zilustrował obficie przykładami. Sporządzał listę jakości moralnych zgrupowanych w triady obejmujące cnotliwy umiar pomiędzy występnymi biegunami. Na przykład szczodrość jest złotym środkiem pomiędzy skąpstwem a rozrzutnością. Arystoteles uważał, że nie w każdym działaniu odnaleźć można „złoty środek”, do nich zaliczał min. morderstwa, kradzieże.

IV. Wychowanie obywateli.

Wychowanie według Arystotelesa powinno zaczynać się już od poczęcia stosowaniem zasad eugeniki i kontroli narodzin, pozbawiając życia dzieci kalekich. Trzem rodzajom duszy odpowiadały trzy rodzaje wychowania. Dusza roślinna - wychowanie fizyczne, Arystoteles nie traktował ciała jako więzienia duszy, lecz jako konieczny warunek jej istnienia. Dusza zwierzęca – wychowanie moralne, dusza rozumna – wychowanie intelektualne. Odpowiednio do tych rodzajów duszy i aspektów wychowania , Arystoteles podzielił życie dziecka na trzy okresy:

1. lata rozwoju fizycznego- należy skupić się na ćwiczeniach, ponieważ bez ciała nie może istnieć dusza . Arystoteles dbał o odpowiednie dostosowanie odżywienia do wieku, o zdrowie, o hartowanie poprzez ćwiczenia na powietrzu. Ale nie należy przesadzać, według Arystotelesa ćwiczenia były jedynie środkiem ułatwiającym rozwój człowieka. „Zadaniem wychowania fizycznego jest wyrobienie w dziecku harmonii i wdzięku, a nie brutalności.”
2. wychowanie moralne- rozwój ciała wraz z rozumna i zwierzęcą częścią duszy;
3. nad rozwojem i działalnością człowieka zaczyna panować rozum;


Wychowanie fizyczne i moralne przypadają na okres przedszkolny. Do pięciu lat dziecko powinno wieść beztroskie życie, bawiąc się, słuchając opowiadań itp. Inspektorowie państwowi powinni czuwać nad tym jakie bajki opowiada się dzieciom, aby zawierały odpowiednia treść moralna i wychowawczą. Dzieci należy wychowywać z dala od niewolników.



V. Istota Arystotelizmu.

Arystotelizm jest filozoficzną doktryną środka, unikającą skrajnych rozwiązań, a skłonną do uznania cząstki prawdy, jaka w każdym z nich tkwi. W metafizyce arystotelizm unika zarówno idealizmu jak materializmu, w teorii poznania - zarówno czystego racjonalizmu jak czystego sensualizmu, w etyce - zarówno moralizmu jak hedonizmu. W jednostkowych rzeczach odnajdywać ogólną istotę - to arystotelizm. W etyce jest twierdzeniem, że najwyższym dobrem jest szczęście, ale że osnowę szczęścia stanowi nie doznawanie przyjemności, lecz działalność godna człowieka. Przez cnotę dochodzić szczęścia - to arystotelizm.


Arystoteles należy do najwybitniejszych postaci w dziejach filozofii.
Interesował się najbardziej zagadnieniami biologicznymi. Nauki Platona wywarły na jego poglądy wielki wpływ, ale nie ze wszystkimi się zgadzał, odcinał się od platońskiego indywidualizmu. Porównując tych dwóch filozofów stwierdzić można, że Platon tworzył zasady, natomiast Arystoteles rozwinięte teorie. Był on historykiem nauki, niepospolitym erudytą, posiadał wiedzę filozoficzną i naukową którą uwzględniał przy własnych przemyśleniach i badaniach.


Do ważniejszych jego dzieł należą Kategorie i Hermeneutyka , Topiki, Metafizyka, Fizyka, O niebie, O duszy, Etyka nikomachejska, Polityka, Poetyka, Zachęta do filozofii. Organom, O częściach zwierząt. Dorobek Arystotelesa liczy prawie 400 zwojów i jak obliczył jeden z jego zwolenników aż 445 270 wierszy. Około 65 r. p.n.e. scholarcha, Andronikos z Rodos, skatalogował dzieła mistrza, ratując w ten sposób twórczość Arystotelesa.


Pisma mistrza dają się podzielić na trzy grupy:

1. pisma wydane przez samego filozofa, przeznaczone dla szerokiego grona odbiorców. Pochodzą z czasów, kiedy to Arystoteles należał do Akademii Platońskiej (min, „Propretyk”, dialogi, „O filozofii”);

2. materiały naukowe, o treści literackiej i przyrodniczej. (wyciągi z pism dawnych filozofów, z wykładów Platona, zbiory wzorów retorycznych i teorii;

3. pisma zawierające opracowania naukowe przeznaczone na użytek szkoły, (notatki mające być pomocą w wykładach). Pisma te obejmują pięć działów: logikę, przyrodoznawstwo, metafizykę, praktykę i poezję. Do pism logicznych, należą traktaty: "Kategorie", "Hermeneutyka", "Analityki", "Topika", "O sofizmatach". Na pisma przyrodnicze składają się rozprawy o tematyce fizycznej (składająca się z ośmiu ksiąg "Fizyka", traktaty: "O niebie", "O stawaniu się i ginięciu", "Meteorologika"), o tematyce psychologicznej (rozprawa "O duszy"), z zakresu historii naturalnej ("Historia naturalna zwierząt"),Do trzeciej grupy pism należą najważniejsze dzieła Arystotelesa, jest ich w sumie 14. Są to pisma o tematyce metafizycznej. Czwarta grupa pism praktycznych obejmuje dzieła o tematyce etycznej: ("Etyka nikomachejska", "Etyka eudemejska", oraz o tematyce politycznej: "Polityka"). Ostatnia grupa pism to pisma poetyczne, znany jest jedynie fragment "Poetyki", który został przechowany.


W swojej filozofii Arystoteles chciał kontynuować jońską filozofie przyrody i tego wszystkiego co pozytywnego tkwiło w świecie u niektórych sofistów. Równocześnie pozostaje wierny niektórym podstawowym założeniom idealizmu platońskiego. Filozofia Arystotelesa jest zakończeniem filozofii okresu rozkwitu ustroju niewolniczego.



Bibliografia:

1. Fuller B.A.G., Arystoteles, [w:] Fuller B.A.G., Historia filozofii tom I, Warszawa 1963
2. Guthrie W.K.C., Arystoteles(I)Kosmos,[w:]Guthrie W.K.C., Filozofowie greccy od Talesa do Arystotelesa, Kraków 1996
3. Kurdybacha Ł., Poglądy pedagogiczne Arystotelesa,[w:] Kurdybacha Ł., Historia wychowania, PWN, Warszawa 1965
4. Legowicz Jan, Realizm umiarkowany Arystotelesa, [w:] Legowicz Jan, Zarys historii filozofii, Warszawa 1967
5. Palacz Ryszard, Arystoteles, [w:]Palacz Ryszard, Klasycy filozofii, Warszawa 1988
6. Sikora Adam, Siedmiu greckich filozofów,[w:]Sikora Adam, Imperium środka, Warszawa 1983
7. Tatarkiewicz Jan, Poglądy Arystotelesa, [w:] Tatarkiewicz Jan, Historia filozofii tom I, Warszawa 1999
8. Tatarkiewicz Jan, Układ pojęć w filozofii Arystotelesa, Warszawa 1978