Pierwsza wolna elekcja

1 Wyprawy portugalskie
- Henryk Żeglarz odkrył wyspy Kanaryjskie Azory, Madere wyspy Zielonego Przylądka Busz (Dobrej Nadziei)
Vasco da Gamma odkrył morską drogę do Indii 1497-1488
b) wyprawy hiszpańskie
- Krzysztof Kolumb 1451-1506 odkrył Amerykę Kubę hatiti San Salvador
- Amerigo Vespucci uznany jako odkrywca Nowego Świata
- Ferdynand Magellan w 1520 odkrył cieśninę którą później nazwano cieśniną Magellana, wypłynął do oceanu który nazywał Oceanem Spokojnym
- Harnau Cortez – zdobywca Meksyku członek wyprawy która podbiła Kubę
- Vasco Balboa – dotarł do wybrzeży Oceanu Spokojnego który nazywał Południowym

2. Przyczyny reformacji
- przemiany zachodzące w Europie w XVI i XVII w wpłynęło na osłabienie pozycji kościoła i upadek autorytetu papieża
- niski poziom moralny i intelektualny księży
- powiększenie dóbr kościelnych, pobierano dziesięcinę, świętopietrze, annaty, sprzedaż odpustów
- nepotyzm, czyli obsadzanie stanowisk kościelnych rodziną
- synomia , czyli kupowanie stanowisk kościelnych
- łączenie w jednym reku kilku stanowisk kościelnych

3. Wojny religijne
- po wystąpieniu M. Lutra w Niemczech i J. Kalina w Szwajcarii zaczął rozwijać się protestantyzm. W 1555r. Został zawarty pokój augsburski który wprowadzał hasło „czyj kraj tego religia”
- toczone również były wojny na terenie Francji pomiędzy wyznawcami protestantyzmu (hugenoci) a katolikami. Hugenotów reprezentował ród Walezjuszy, a katolików ród Gwizjuszy. 24 sierpnia 1572 „Noc świętego Bartłomieja” doszło do zamordowania hugenotów. Wojna domowa zakończyła się w 1598r. Edyktem nantejskim który potwierdził prawo do swobody wyznania i kultu dobra szlacheckich i i miastach w których istniały zbory protestanckie

4. Kościół wobec reformacji
- 1542 odnowiona została św. Inkwizycja czyli instytucja do walki z herezją
- powołano indeks ksiąg zakazanych
- 1540 Ignacy Loyda założył towarzystwo Jezusowe zwane zakonem Jezuitów jego celem było przeciwstawienie się reformacji oraz umacnianie władzy i autorytetu papieża

5. Sobór Trydencki (1545 – 1563)
- zadaniem soboru było wprowadzenie reform w kościele
- uznano wyższość papieża nad soborem
- biskupowi mieli obowiązek stałego przebywania w diecezjach i zdawania sprawozdań ze swej działalności
- proboszczowie zobowiązani byli do prowadzenia ksiąg metrykalnych
- zakazano interpretacji Biblii osobom świeckim
- potwierdzono doktryny że modlitwa ofiary i odpusty mogą skrócić kary czyścienne
- liturgia Mszy św. W j. Łacińskim rozwinięto kult świętych

6. Kontrreformacja
- zakładano seminaria duchowne
- wzmożono dyscyplinę wśród księży (wprowadzenie obowiązku noszenia przez kler strojów duchownych)
- powołanie nuncjatury czyli papieskiego przedstawiciela dyplomatycznego
1564 – Stanisław Hozjusz sprowadził zakon Jezuitów do Polski.

7. Unia Polsko- Litewska 1569
Polska i Litwa miały istnieć jako dwa państwa posiadające odrębną administracje, urzędy, prawo, wojsko, skarb. Wspólny natomiast był sejm, elekcja wspólnego władcy, polityka zagraniczna i moneta. Była to unia zawarta za panowania Zygmunta Augusta. Nazwa państwa Rzeczpospolita obojga narodów było to państwo silnie liczące się w Europie

8. Pierwsza wolna elekcja
Sejm konwokacyjny – wyznaczał czas i miejsce wolnej elekcji
Elekcja viritim – każdy szlachcic miał prawo wyboru króla
Sejm elekcyjny – przedstawiano kandydatów na przyszłego króla i wybierano ich
Sejm koronacyjny – koronacja króla elekcyjnego
pacta conventa – osobiste zobowiązania króla elekcyjnego
artykuły henrykowskie – zawierały zasady ustrojowe Rzeczpospolitej szlacheckiej
a) pierwszym królem elekcyjnym był Henryk Walezy 1574r
b) zasady ustrojowe
- powoływanie króla na drodze wolnej elekcji
- prawdo szlachty do rokoszu czyli wypowiadania posłuszeństwa królowi
- tolerancja religijna
- kontrola i pomoc władcy przez senatorów rezydentów powoływanych przez Sejm na kwartalna kadencje
- zwoływanie przez króla co 2 lata sejmu walnego zwyczajnego na 6 tygodni obrady do którego należały sprawy podatków cła pospolitego ruszenia a do senatu polityka zagraniczna

9. Wojny Polsko – rosyjskie
a) przyczyny
- walki o tron rosyjski tzw”dymitriada”
- próba przejęcia władzy na terenie Rosji przez króla polskiego Zygmunta III Wazy
b) przebieg:
- lipiec 1610r. Wojska polskie przekroczyły granice rosyjska zdobyły Smoleńsk oraz wygrali bitwę pod Kłuszyną gdzie wojska polskie były dowodzone przez Żółkiewskiego
- pierwszy etap wojny zakończył się rozejmem w dywilinie w 1619 gdzie Polska otrzymała cała ziemię smoleńską czernikowską i siewierską
- wznowienie działań wojennych w 1632 po śmierci króla Zygmunta III Wazy zakończone w 1634 wieczystym pokojem polanowskim potwierdzający postanowienie z Dywilina

10. powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego
- klęska polaków pod Żółtymi wody, Korsuniem, Piławcami:
- zawarcie ugody w Białej Cerkwi w 1651r nawiązanie kontaktu z Rosją
- zawarcie porozumienia kozackiego-rosyjsko w 1654
1658 zawarcie umowy w Hadziaczu odrzuconej przez kozaków
Wojny polsko-rosyjskie zakończyły się rozejmem w Andruszowie w 1667 Polska utraciła ziemie czernichowską siewierską, smoleńską prawobrzeżną Rosję

11. Wojny polsko-szwedzkie
a) przyczyny
- rywalizacja o tron szwedzki przez króla polskiego Zygmunta III Waze
- spory dynastyczne
- rywalizacja o inflanty i Estonie pomiędzy Polską a Szwecją
b) przebieg
I ETAP 1600-1611
- 1605 – bitwa pod Kircholmem zwycięstwo Polski
- 1611 – rozejm Szwecja zajęła północną część inflant
II ETAP 1617-1622
- zakończony rozejmem w Mitawie Szwecja Inflanty po Dźwinę
III ETAP 1626-1629
- 1627 zwycięstwo pod Oliwą Polaków
- 1629 – zwycięstwo pod Trzcianą, zawarcie rozejmu w Starym Targu Szwecja zajęła porty z wyjątkiem Gdańska Płucka i Królewca
POTOP SZWEDZKI 1655-1660
- 1655 – zwycięstwo szwedów pod Ujściem Litwa w rękach Szwecji i Szwedzi zdobywają Warszawie Kraków Jan Kazimierz przenosi się na Śląsk
- obrona Jasnej Góry listopad-grudzień do 1655
- 1660 pokój w Oliwie Jan Kazimierz zrzekł się roszczeń do tronu szwedzkiego Rzeczpospolita zachowała płd-wsch Inflanty z Dynaburgiem Szwecja gwarantowała wolny handel na Bałtyku

12. Wojny z Turcja
a) przyczyny
- rywalizacja o umocnienie wpływów w Mołdawii
- łupieszcze najazdy Kozaków na bogate ośrodki handlu m.in. Warny
b) etapy
I ETAP 1620-1621
- 1620 – bitwa po Cecorą
- 1621 – obrona Chocimia i zawarcie pokoju na mocy którego ustalono granicę na Diestrze
II ETAP 1672
- 1672 – Turcja zdobywa Kamieniec Podolski zawarcie pokoju w Buczaczu Rzeczpospolita oddała Turcji Podole z Kamieńcem i prawobrzeżną Ukrainę oraz miała płacić haracz w wys. 22 tys tadarów rocznie
III ETAP 1673-1676
- 1673 – zwycięstwo Hetmana Jana Sobieskiego pod Chocimiem
- 1675 – zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Lwowem
- 1676 – rozejm w Żórawnie, Podole i część Ukrainy pozostało we władaniu Turcji Rzeczpospolita zwolniona z płacenia haraczu
IV ETAP 1683-1699
- 1683 – zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem
- 1699 – pokój w Karłowicach Rzeczpospolita odzyskała Podole z Kamieńcem i ziemie utracone w Buczaczu